نماینده مجلس دهم گفت: دولت دوازدهم برای به دست آوردن قدرت، از رأی زنان استفاده کرد، اما در عین حال برای اینکه بتواند آن موانعی را که در راه کسب قدرت برای زنان وجود دارد کاهش دهد، تلاشی نکرد.
زنان و جوانان امیدوار به تحقق شعار‌های انتخاباتی، حمایت پرشوری از حسن روحانی در کازار انتخابات کردند. در ادامه، لیست امید نیز با حمایت زنان وارد مجلس شد. دولت یازدهم و به ویژه دوازدهم، اما با عمل نکردن به وعده‌های خود زنان را ناامید کرد. وضعیت مجلس دهم نیز بهتر از دولت نبود. طیبه سیاووشی نماینده مجلس دهم در گفتگوی با دیدار نیوز موانع مشارکت سیاسی زنان و دلایل ناکامی فراکسیون زنان در تصویب قوانینی در راستای مطالبات زنان را مورد بررسی قرار داده است.
۱۶ به ۲۹۰، کار دشوار زنان در مجلس یازدهم
طیبه سیاوشی در ابتدا به فراکسیون زنان در مجلس یازدهم اشاره کرد و گفت: این ۱۶ زن نماینده نیمی از جمعیت کشور در پارلمان هستندو از آنجا که به نسبت ۲۹۰ نماینده مرد ۱۶ نماینده زن بسیار اندک است، حضور کیفی این زنان در مجلس بسیار مهم است.در مجلس دهم اکثر نمایندگان زن وابستگی‌های تشکیلاتی داشتند. البته من برآمده از فضای ان جی او‌ها بودم. این تجربه حضور در تشکل‌های سیاسی و انجام کار حزبی سبب شد که زنان مجلس دهم مبتنی بر تجارب و راهبرد‌های حزبی عمل کنند.
در کشور ما برخلاف سایر نقاط جهان متأسفانه دید بسیار منفی نسبت به تشکیلات سیاسی وجود دارد. فقدان آموزش حزبی و سیاسی در کنار موانع فرهنگی و تاریخی به مساله تحزب سبب شده که احزاب نقش چندانی در مقدرات کشور و جامعه ایفا نکنند. در ارتباط مساله حزب با فراکسیون زنان، زنان مجلس یازدهم اغلب تجربه کار سیاسی یا حضور در تشکل‌های مختلف سیاسی را ندارند. به ویژه اینکه شرط ورود به مجلس نه داشتن تجربه سیاسی بلکه تایید صلاحیت است. نکته دیگر در خصوص این ۱۶ زن، این است که به نظر می‌آید که آن‌ها نماینده جریان سیاسی وابسته به خود یعنی اصولگرایی اند و مواضع آن‌ها را بیان می‌کنند در حالی که باید بدانند آن‌ها نماینده زنان جامعه از هر گروه و عقیده‌ای هستند.
مطالبات جنسیتی یا تشکیلاتی؟
طیبه سیاوشی در توضیح این مساله که یک زن نماینده لزوما دغدغه‌های جنسیتی در زمینه حقوق زنان ندارد گفت: در مجلس دهم زنانی هم بودند مثلا در میان اصولگرا‌ها و مستقل‌ها که به دلیل وابستگی‌های تشکیلاتی با طرح‌ها و فعالیت‌های ما همکاری نمی‌کردند، اما خوب مخالفت خوانی هم نمی‌کردند. وی افزود: مجلس دهم یک ویژگی دیگری هم داشت، اینکه دستاورد‌های مجالس قبلی را مورد تأیید قرار می‌داد و تلاش می‌کرد اگر مشکلی هم دارد آن‌ها را اصلاح کند. اما متأسفانه در این دوره مجلس ما شاهدیم که در ابتدای ورود اظهاراتی که مطرح شد، همه را شوکه کرد. اظهارات به گونه‌ای بود که گویی نمایندگان دغدغه‌های صنفی و جنستی ندارند حتی صحبت‌هایی شد مبنی بر اینکه دستاورد‌های مجلس دهم در حوزه زنان ر ا زیر سؤال ببرند. امیداوارم نمایندگان خاصه نمایندگان تهران در دوران فعالیت خود منافع ملی را محور قرار دهند.
تنها یک طرح موفق بعد از یک دهه تلاش
طیبه سیاوشی در توضیح اتفاقات حوزه زنان در مجلس دهم گفت: بین طرح و لایحه تفاوت است، طرح با اجماع نمایندگان و گاهی بررسی‌های مرکز پژوهش‌ها تدوین می‌شود، اما لایحه با کار کارشناسی دولت و توسط این نهاد به مجلس می‌آید. لوایح به ویژه در مقایسه با طرح بسیار مهم و جدی هستند و مورد استقبال قرار می‌گیرند. در مجلس دهم متاسفانه و خاصه در حوزه زنان لایحه‌ای نداشتیم جز یکی که آن هم در حوزه کودکان بود.در خصوص طرح، که ما خود مسئولیت تدوین و نهایی کردنشان را داشتیم، با توجه به فضای مجلس، کارمان در حوزه زنان بسیار دشوار بود، ساعت‌ها بحث و جدل برای همراه کردن نماینده‌ها و قانع کردنشان به ضررورت پیش برد طرح مورد نظر، طاقت فرسا و سخت بود.
ما طرح‌های زیادی را در حوزه زنان و کودکان دنبال کردیم مانند طرح اصلاح ماده ۱۰۴۱ قانون مدنی مطرح شد که بعداً به کودک همسری معروف شد، طرح اصلاح ماده ۱۸ قانون گذرنامه برای اذن خروج زنان از کشور، تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج مادر ایرانی با پدر خارجی که خوشبختانه این طرح به لایحه رسید و تنها طرحی بود که تبدیل به لایحه و قانون شد. طرح‌های دیگرمان، اما علی رغم تلاش زیاد به نتیجه نرسید مانند پیشنهاد ما در خصوص محدودیت خرید و فروش اسید که در طرح تشدید مجازات اسید پاشی که در مجلس دهم به تصویب رسید دیده نشده بود.
تنها یک قدم تا پیروزی مانده بود
طیبه سیاووشی در خصوص طرح اصلاح ماده ۱۰۴۱ یا کودک همسری که طرح بسیار چالش برانگیزی بود و انرژی زیادی از فراکسیون زنان مجلس دهم برد گفت: در مورد این طرح یعنی ممنوعیت کامل ازدواج دختر زیر ۱۳ سال و پسر زیر ۱۵ سال فقط یک قدم کوتاه تا تصویب راه داشتیم حتی قید یک فوریت آن هم برای بررسی در صحن علنی مجلس به تصویب رسیده بود، به صحن مجلس هم رسید و حتی رأی آورد که مورد بررسی قرار بگیرد، اما با تصمیمی که هیأت رئیسه مجلس گرفت برای بررسی بیشتر به کمیسیون حقوق قضایی مجلس رفت و متأسفانه علی رغم تلاش زیادمان نتوانستیم طرح را مجدداً احیا کنیم. طرح هم به همان شکل باقی ماند و عمر مجلس دهم به پایان رسید.
سیاووشی در خصوص موفقیت لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان که ۱۱ سال بود بین دولت و مجلس در حال رفت و برگشت بود و تبدیل آن به قانون گفت: رئیس کمیسیون حقوق قضایی سابق مجلس می‌تواند شهادت دهد که در این موفقیت تلاش فراکسیون زنان تا چه اندازه موثر بود. برای تبدیل شدن لایحه تابعیت فرزندن حاصل از ازدواج مادر ایرانی با پدرخارجی به قانون نیز فراکسیون زنان تلاشی نستوه داشت فقط ۵ بار در کمیسیون قضایی مجلس بر سر این لایحه بحث کردیم. البته حمایت‌های خانم جنیدی معاونت حقوقی رئیس جمهور نیز در موفقیت ما بسیار موثر بود. با این قانون مشکل فقدان اوراق هویت فرزندانی که مادر ایرانی و پدر خارجی دارند حل شده است.
یکی دیگر از این لوایح مهمی که در مجلس دهم به تصویب رسید قانون برنامه ششم توسعه است. ماده ۱۰۱ این قانون بر عدالت جنسیتی تأکید می‌کند. یعنی اگر قرار است ارتقایی در پست‌های مختلف باشد یا استیفای حقوقی اتفاق بیفتد با تأکید بر عدالت جنسیتی خواهد بود. در طی این چهار دهه ما هیچ گاه از عدالت جنسیتی صحبت نکرده بودیم.سیاووشی ادامه داد ما در حوزه‌های محیط زیست، آب و خاک حقوق معلولین، محیط بانان هم ورود کردیم، اما چون از طرف دولت لوایحی در این زمینه‌ها به مجلس نمی‌آمد تلاش‌ها یما بی اثر می‌شد.
زنان و سرخوردگی از دولت تدبیر و امید
طیبه سیاووشی در ادامه در خصوص عدم تحقق وعده‌های دولت تدبیر و امید در خصوص زنان و ناامید کردن آن‌ها از اصلاح طلبان گفت: در حوزه سیاست مرسوم است که تلاش می‌شود از پایگاه رأی گروه‌های مانند زنان و کارگران استفاده شود. در خصوص مواجهه دولت‌های آقای روحانی با مساله زنان، دولت یازدهم تا حدودی توانست پیگیر مطالبات حوزه زنان و جوانان باشد. چون در زمان این دولت سرخودگی وحشتناکی که الان با آن مواجه هستیم، پیش نیامده بود. شرایط اقتصادی و تعاملات بین المللی هم وضعیت بهتری داشت و تحریم‌ها تا به این حد سنگین نبود.
در دولت یازدهم شورای عالی اداری مصوبه‌ای به تصویب رساند که در آن ۳۰ درصد پست‌های مدیریتی به زنان و جوانان داده شود. این دستاورد مهمی بود. معاونت زنان هم روی بحث پست‌های مدیریتی و شاخص‌ها آن کار می‌کند. زمانی که خانم مولاوردی معاونت زنان را برعهده داشتند در این حوزه خیلی تلاش کردند. در دولت دوازدهم شرایط متفاوت شد و حتی مطالبات حداقلی محقق نشد. این سرخوردگی عجیب فعلی که هم نسبت به نهاد انتخاباتی یعنی مجلس و هم دولت به وجود آمده متأسفانه آن سرمایه اجتماعی اندوخته شده را به باد داده، احیای این سرمایه بسیار سخت است. دولت دوازدهم برای به دست آوردن قدرت، از رأی زنان استفاده کرد، اما در عین حال برای اینکه بتواند آن موانعی را که در راه کسب قدرت برای زنان وجود دارد کاهش دهدتلاشی نکرد. ما در دولت آقای احمدی نژاد وزیر زن داشتیم که دستاورد بسیار بزرگی بود که اتفاقا وزیر بهداشت دوره احمدی نژاد بسیار زن موفقی بودند و متأسفیم که فرصت برای زنان تکرار نشد.
تلاشمان برای اینکه یک وزیر زن در راس آموزش و پرورش قرار بگیرد هم به جایی نرسید، همچنین در مورد استانداران زن، متاسفانه همراهی وجود نداشت و موانع جدی بود
تلاشمان برای اینکه یک وزیر زن در راس آموزش و پرورش قرار بگیرد هم به جایی نرسید، همچنین در مورد استانداران زن، متاسفانه همراهی وجود نداشت و موانع جدی بود.طیبه سیاووشی در ادامه بحث زنان و دولت روحانی گفت: ما بیش از ۵ بار درخواست دیدار با رئیس جمهور را دادیم و به اشکال مختلف این خواسته خود را پیگیری کردیم، اما نتوانستیم با ایشان دیدار کنیم در حالی که ملاقات با آقای رئیسی به سهولت دنبال شد و دستاورد‌های خوب داشت.
سقف شیشه‌ای وموانع بزرگ
طیبه سیاووشی در خصوص موانع فرهنگی مشارکت سیاسی زنان در ایران گفت: در کشور ما شکستن کلیشه‌های که در حوزه اشتغال و مشارکت‌های سیاسی و اجتماعی زنان وجود دارد و مبتنی بر ناتوانایی زنان در این عرصه‌هاست دشوار است. در حالی که در کشور‌های پیشرفته جهان زنان از همان بچگی برای احراز مشاغل مختلف و انواع فعالیت‌هایی که در کشور ما مردانه پنداشته می‌شود، آموزش می‌بینند.
می‌توان گفت این حجم از محدودیتی که در عرصه‌های سیاسی پیش روی زنان وجود دارد کم سابقه است به عنوان مثال در ابتدای انقلاب رهبر انقلاب حضرت امام گفتند زنان باید در تمام مقتضیات جامعه و عرصه‌ها مشارکت کنند. بر اساس همین دیدگاه بود که حضور زنان در تظاهرات و راهپیمایی‌ها تحسین می‌شد. در آن زمان ما یک زن یعنی خانم گرجی را در مجلس خبرگان داشتیم، درست است که یک نفر بود، اما تاثیرگذار بود؛ بنابراین این موانع کنونی ساختگی و تحمیل دیدگاه‌های سنتی است.
سیاووشی ادامه داد در حوزه خانواده و آموزش، دختران از همان ابتدا برای احراز نقش‌های متفاوت با مردان تربیت می‌شوند. در ساختار اداری، اکثریت مردانی که مدیر هستند، وقتی سمت بالاتری می‌گیرند حاضر نیستند زنانی که به عنوان کارشناس عالی در آن سمت تلاش کرده اند به عنوان مدیر جانشین خودشان معرفی کنند. این وضعیت که به زنان اجازه ترفیع و پیشرفت نمی‌دهد مانع بزرگی برای احراز پست‌های مهم سیاسی پیش روی زنان قرار داده به عنوان مثال ما یک نفر را به عنوان وزیر زن معرفی کردیم، گفتند که ایشان قبلاً پست معاونت نداشته، خب وقتی خودتان این پست را به او نداده اید چطور سابقه حضور در این منصب را داشته باشد. همیشه وقتی می‌گوییم خانم باید این سمت را بگیرد، می‌گویند نمی‌شود، چون سمت قبلی را نگرفته، این مساله چرخه معیوبی را به وجود آورده که زنان را زنان را علی رغم سواد و توانی که دارند از دست یابی به پست‌های اثر گذار محروم کرده است.
الان در بسیاری از ادارات ما می‌بینیم زنان شایسته‌ای هستند. من می‌دیدم حتی در جلساتی که در مجلس بود بهترین کارشناسانی که از دستگاه‌های مختلف می‌آمدند در مورد یک قانون یا یک طرح یا یک مورد که در کمیسیون در دستور کارمان بود خانم‌هایی هستند که به عنوان کارشناس ابراز نظر می‌کنند و بسیار در اینکه بتوانند نظر دیگران را جلب کنند موفق بودند. اما متأسفانه کمتر شاهد این هستیم این‌ها در پست‌های مدیریتی ارتقاء پیدا کنند. علی رغم آن مصوبه‌ای که در شورای عالی اداری دولت شده است و قانونی که در حوزه عدالت جنسیتی به تصویب رسید، ما کمتر شاهداین ارتقا هستیم.
البته معاونت زنان با توجه به این مواد قانونی که مصوب شده در حالی پیگیری است که زنان بتوانند معاونت‌های استانداری را به عنوان یک پست مدیریتی عالی داشته باشند. زنان در پست‌های معاونین مالی استانداری‌ها بسیار عالی، موفق و پاکدست عمل کرده اند.
البته در کنار موانعی که گفته شد، موانع دیگری هم هستند که به صورت نانوشته عمل می‌کنند و در حوزه زنان از دوچرخه سواری گرفته تا مشارکت سیاسی بازدارنده هستند. مثلا در هیچ جای قانون دوچرخه سواری زنان منع نشده، اما عملا از این کار جلوگیری می‌شود و خط قرمز به حساب می‌آید در خصوص ارتقای زنان به پست‌های مدریتی و مشارکت سیاسی زنان هم به همین ترتیب است.
نمایندگان مرد، همکاران ناهمدل ما
طیبه سیاووشی در خصوص واکنش مردان نماینده به طرح‌ها و لوایح مربوط به حوزه زنان و حتی کودکان گفت: ما برای جلب حمایتشان تلاش زیادی می‌کردیم مثلا در مورد طرح کودک همسری ما در صحن علنی توانستیم رأی یک فوریت بگیریم، اما علی رغم اینکه بسیاری از آقایان در حوزه‌های خود با این پدیده مواجه بودند، یاری مان نکردند و اساسا دغدغه‌ای در این زمینه نداشتند.
اما از یکم نکته خوشحالیم، درست است که طرح کودک همسری به قانون بدل نشد، اما ما موافق شدیم فضای اجتماعی را نسبت به این مساله حساس کنیم، کاری کنیم که در مورد کودک همسری حرف زده شود، بهزیستی و اورژانس اجتماعی نسبت به آن حساس شود و سعی کند جلوی این قبیل ازدواج‌ها را بگیرد. هرچند مشکلات اقتصادی و بعضی از تصمیم‌های مجلس مانند افزایش وام ازدواج شرایطی را ایجاد کرده که شاهد کاهش کودک همسری نیستیم. کسانی که دنبال تقویت پایگاه رای شان بودند با این نوع از افزایش وام ازدواج موافقت کردند در حالی که ما اصرار داشتیم این وام حداقل فقط به گروه سنی بین بین ۱۸ تا ۲۵ سال تعلق گیرد.
گفتند فتوای آیت الله مکارم را جعل کرده اید
طیبه سیاوشی در خصوص جلب حمایت علما برای به فرجام رساندن طرح کودک همسری گفت: ما دو بار به قم خدمت علما رفتیم. یک بار در معیت کمیسیون فرهنگی بود یک بار هم در معیت فراکسیون زنان، ما تقریباً از سال ۸ صبح تا ۱۱ شب دفتر و بیت علما را یک به یک رفتیم و صحبت کردیم. در جلسه‌ای که با آیت الله مکارم شیرازی داشتم ایشان مخالفتشان را با کودک همسری اعلام کرده و گفتند زمان ازدواج دختر بچه سپری شده و ملاک بلوغ عقلی است نه بلوغ جسمی، فتوای ایشان را به صحن آوردیم، اما متهم شدیم که این فتوا جعلی است و شما دروغ می‌گویید. بدین ترتیب بود که با سیاسی شدن یک موضوع کاملا اجتماعی که در جهت حفاظت از خانواده مطرح شده بود، تلاش‌های ما بی فرجام ماند.
طیبه ساوشی در پایان اظهار داشت: کار در حوزه زنان بسیار دشوار و موفقیت در تغییر رویه‌های قانونی به نفع زنان به عنوان نماینده مردم سخت‌تر است، اما من تمام تلاشم را کردم، چون معتقدم به قول حضرت امام من مأمور به وظیفه بودم نه مأمور به نتیجه.