انتشار خبر دستور «قربان‌قلی بردی‌محمداف» رئیسجمهور ترکمنستان درباره این‌که، رنگ همه خودروهایی که در پایتخت این کشور وجود دارد باید سفید باشد، بازتاب قابل‌توجهی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی داشت.
انتشار خبر دستور «قربان‌قلی بردی‌محمداف» رئیسجمهور ترکمنستان درباره این‌که، رنگ همه خودروهایی که در پایتخت این کشور وجود دارد باید سفید باشد، بازتاب قابل‌توجهی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی داشت. این‌طور به نظر می‌رسد که به زودی خودروهای تیره رنگ به ندرت در خیابان‌های ترکمنستان مشاهده خواهند شد. بسیاری از رانندگان به تعمیرگاه‌ها هجوم آورده‌اند تا رنگ تیره ماشین خود را به سفید تغییر دهند زیرا رئیسجمهور این کشور علاقه زیادی به رنگ سفید دارد. در این بین، مأموران دولتی و پلیس از مردم خواسته‌اند رنگ خودروهای خود را به سفید تغییر دهند تا مانع عبور و مرور آن‌ها در شهر نشوند.
یک فعال حقوق بشر در ترکمنستان در همین باره گفته: «در ترکمنستان هیچ قانون خاصی لازم نیست تصویب شود و اگر رئیسجمهور دستور شفاهی بدهد هم کافی است»(منبع: دویچه‌وله فارسی). به همین بهانه بیشتر با سبک زندگی مردم این کشور آشنا خواهیم شد.
مردمی که تا حد زیادی، پایبند به آداب و رسوم نیاکان‌شان هستند و نام کشورشان از زبان فارسی گرفته شده که به معنی سرزمین ترکمن‌هاست.
کشوری ۵ میلیون نفری با ۴ کانال تلویزیونی
ترکمنستان کشوری است که در آسیای میانه واقع شده و همان‌طور که از نامش مشخص است سرزمین مردم ترکمن است. اما روس‌ها و ازبک‌ها هم در این کشور زندگی می‌کنند. عشق‌آباد پایتخت این کشور است و از جنوب با افغانستان و ایران، از شمال با ازبکستان و قزاقستان و از مغرب با دریای خزر همسایه است. همچنین با کشورهای آذربایجان و روسیه نیز دارای مرز مشترک دریایی است. مساحت کشور ۴۸۸ کیلومتر مربع است و از نظر وسعت پنجاه و دومین کشور جهان است.
مطابق با آمار سرشماری که در سال ۲۰۱۶ انجام شده جمعیت آن برابر با ۵ میلیون نفر است. این کشور ۲ هزار سال پیش از میلاد مسیح با ورود اقوام ایرانی‌تبار هندی و اروپایی تأسیس شد. اواخر قرن نوزدهم، ترکمنستان امروزی به شکلی اساسی به وسیله یورش امپراتوری روسیه دچار تغییر اساسی شد. در سال ۱۹۹۱ ترکمنستان به استقلال رسید.
۸۰ درصد مساحت ترکمنستان را بیابان تشکیل می‌دهد و فقط ۳ درصد آن، زمین‌هایی دارد که قابل کشت است. ترکمنستان به طور کلی دارای آب و هوای بیابانی و نیمه گرمسیری است. در فصل سرما این کشور از آب‌و‌هوای معتدلی برخوردار است و بیشترین میزان بارش در این کشور ماه ژانویه رخ می‌دهد. در خور ذکر است که تنها ۶۴ هزار و ۸۰۰ کاربر اینترنت در این کشور وجود دارد و چهار کانال تلویزیونی در این کشور برنامه پخش می‌کنند که همه آن‌ها دولتی هستند.
پذیرایی از مهمان با نان و نمک
یکی از آداب و رسوم ارزشمند ترکمن‌ها در ترکمنستان، احترام به سفره و نان است. مردم این کشور درباره «سفره»، اصطلاح روسی «سِوِتوی» یعنی جایگاه پاک و با ارزش را به کار می‌برند زیرا نعمت خدا یعنی نان در آن قرار می‌گیرد. در ضمن اگر کسی به خانه آن‌ها قدم گذاشت، حتماً باید نان و نمک آن‌ها را بخورد هر چند که سیر باشد.
جالب‌تر این‌که در مراسم استقبال از مقامات و روسای جمهوری کشورهای دیگر که به ترکمنستان سفر می‌کنند، نیز این موضوع رعایت می‌شود. به این ترتیب که در بدو ورود مهمان عالی‌مقام، استقبال‌کنندگان قرصی نان و ظرف کوچکی از نمک را در یک سینی می گذارند و مقابل مهمان می‌گیرند. رسم بر این است که مهمان، اندکی از نان را می‌کند و آن را می‌خورد. به نظر می‌رسد این امر که سنتی اجدادی است، برای نمک گیر کردن مهمان صورت می‌گیرد به این معنی که کشورها به تعهدات‌شان وفادار باشند و احیاناً به این کشور خیانت نکنند.
همان‌طور که گفته شد در میان ترکمن‌ها، نان و سفره نان از احترام فوق‌العاده‌ای برخوردار است و هر فردی به این امر مهم توجه نکند، بسیار مورد نکوهش قرار می گیرد و سرزنش می‌شود. مردم این کشور معتقدند که همه باید احترام نان و سفره را نگه دارند، نان را خرد نکنند، آن را با کارد نبرند و برای بیرون بردن از سر سفره بر ندارند. نان را زیر ظرف غذا قرار ندهند، روی زمین نیندازند و همچنین آن را پرت نکنند.
آداب سر سفره نشستن که ترکمن‌ها به رعایت کردن آن اهتمام زیادی می‌ورزند، عبارتند از: شستن دست و دهان قبل از غذا و بعد از آن، قرار دادن نان و نمک در سفره و همچنین استفاده از آن به عنوان اولین غذا، نشستن طولانی مدت سر سفره و اعتقاد به این‌که سر سفره بودن جزو عمر محسوب نمی‌شود، صحبت نکردن در هنگام غذا خوردن و تمایل بیشتر به میل کردن غذا به صورت دسته جمعی تا فردی و به تنهایی.
چورپا و پلوف، غذاهای محبوب ترکمنستانی‌ها
غذاهای ترکمنی شباهت زیادی با غذاهای ایرانی و ذائقه ما دارد زیرا بیشتر مواد غذایی مورد استفاده‌شان برنج، سبزیجات و گوشت است.
یکی از خوراکی‌های معروف ترکمنستان «چورپا» نام دارد که یک نوع سوپ گوشت و سبزیجات است. غذای مورد علاقه دیگرشان «پلوف» است که از تکه‌های گوشت گوسفند، شلغم خردشده، هویج، پیاز، برنج و ادویه‌جات درست می‌شود که گاهی مقداری کشمش، سیر و میوه‌های خشک‌شده نیز به آن اضافه می‌کنند.
«کورما» یک غذای خوش‌طعم با گوشت گوسفند سرخ‌شده با روغن خودش است. ششلیک هم یکی دیگر از غذاهای ترکمنی است با ریشه ایرانی که با پیاز و نان لیپیوشکا سرو می‌شود.
«ایشکیکلی» یک نوع کوفته است که از خمیری که محتوای آن گوشت و پیاز است تشکیل شده و روی شن داغ پخته می‌شود. چند غذای معروف دیگر ترکمنستان تقریبا با ذائقه ترکمن‌های هموطن خودمان هم مشترک است. مانند «چکدرمه» که شبیه استانبولی است، «بولامه» که مانند حلیم خودمان است و «بوروک» که تقریبا می‌توان گفت همان پیراشکی است.
براساس قیمت‌های قبل از شیوع بیماری کووید-۱۹ و بالا رفتن قیمت دلار، هزینه بعضی از خوراکی‌ها در این کشور به این شرح بود: برای یک وعده غذا در یک رستوران ارزان قیمت باید حدودا ۱۱ دلار بپردازید. برای صرف یک وعده غذای دونفره در یک رستوران متوسط باید ۲۰ دلار پرداخت کنید. برای تهیه آب معدنی حدود یک دلار و اگر بخواهید یک فنجان قهوه میل کنید باید بابت آن بیش از ۲ دلار بپردازید.
اعتقاد راسخ ترکمنستانی‌ها به تقدیر و قسمت
یکی از باورهای مردم این کشور، اعتقاد به خواست و مصلحت خداوند در تمامی امور زندگی است. آن‌ها در تصمیم‌گیری‌هایشان برای انجام هر کاری، آن را منوط به خواست خدا می‌دانند و برای باری‌تعالی عباراتی نظیر «ا... جان» و «خدای جان» به کار می‌برند. میزان عقیده ترکمنستانی‌ها به موضوع تقدیر و قسمت چنان است که داستان معروفی را در باره آن می‌گویند: «روزی مرد ترکمن به خانه رسید و از همسرش خواست پلو بپزد. همسرش گفت: «پلو را می‌پزم. اگر قسمت باشد، تو آن را خواهی خورد.» مرد که گرسنه بود، گفت: «من حتماً آن را خواهم خورد.» پلو پخته شد و سفره پهن. مرد خانه تا سر سفره نشست پلو را بخورد، در زدند. شخصی آمده بود و با مرد کاری واجب داشت و به همین دلیل، او را با خود به بیرون از خانه برد. مرد تا پاسی از شب به خانه نیامد. نصف شب بود که به خانه آمد و در زد. همسرش پرسید: «کیستی؟» مرد گفت: «اگر قسمتم باشد، شوهرت هستم». البته ناگفته نماند که روایتی شبیه به این در بین حکایت‌های ما ایرانیان هم وجود دارد که به ملانصرالدین نسبت می‌دهند.
احترام به شتر و درست نکردن جوراب با پشم آن!
صنایع دستی و هنرهای سنتی ملی ترکمن شامل زرگری، قالی بافی، نمدبافی، فلزکاری، صنایع چوب، پوست و چرم، سفالگری، ابریشم بافی و گل‌دوزی است. نمونه‌های زیبای گل‌دوزی سنتی ترکمنی را در لباس‌های زنان و مردان ترکمن می‌توان مشاهده کرد.
تولیدات چرم دوزی سنتی ترکمنی هم شامل انواع کفش، کلاه، پوستین، پالتو و یراق اسب است. در این بین و از جمله عادات مردم ترکمنستان، احترام به برخی از چارپایان است. به عنوان مثال، ترکمن‌ها با پشم شتر لباس می‌بافند و لحاف درست می‌کنند اما با آن، جوراب نمی‌بافند یا تشک و زیرانداز نمی‌سازند. آن ها برای این کارشان دلیل دارند و معتقدند که جوراب پوشیده می‌شود و زیر پا قرار می‌گیرد و روی تشک هم می‌خوابند و به اصطلاح لگدمال می‌شود بنابراین درست نیست که با پشم شتر، چنین چیزهایی درست شود!
ماجرای دروازه جهنم ترکمنستان چیست؟
در استان آخال کشور ترکمنستان، گودالی وجود دارد که به آن دروازه جهنم می‌گویند. دروازه جهنم در واقع حفره‌ای بزرگ است که به‌طور دایمی در آتش می‌سوزد. در سال ۱۹۷۱ محققان شوروی سابق تصمیم گرفتند در صحرای کرکوم به دنبال منابع نفت و گاز بگردند. تجهیزاتی که آن‌ها برای این کار استفاده می‌کردند در یک حادثه داخل گودال بزرگی افتاد که اگرچه به کسی آسیبی وارد نکرد اما گاز متانی که از آن نشت می‌کرد، هم برای سلامت محیط‌زیست و هم مردم آن‌جا ضرر داشت. پژوهشگران تصمیم گرفتند مواد منفجره را به داخل این گودال بیندازند تا همه گاز آتش بگیرد و تمام شود. اما این‌طور نشد و حالا ۴۰ سال است که دروازه جهنم ترکمنستان در آتش می‌سوزد. این گودال دارای عمق ۲۰ متری و دهانه بزرگی به قطر ۷۰ متر است و حدود ۵ هزار و ۳۰۰ متر وسعت دارد. هر ساله گردشگران زیادی از سراسر دنیا برای دیدن این جاذبه به کشور ترکمنستان سفر می‌کنند. گرمایی که از این گودال متصاعد می‌شود به اندازه‌ای است که از فاصله ۵۰ متری لبه گودال هم می‌توان آن را احساس کرد و گفته می‌شود حدود ۵۵ درجه سانتی گراد است! اگرچه این مکان یکی از جذاب‌ترین جاذبه‌های گردشگری این کشور است اما متاسفانه تاثیرات مخرب آن را روی محیط‌زیست و انسان‌ها نمی‌توان نادیده گرفت. در سال ۲۰۱۰ رئیسجمهور ترکمنستان دستور بسته شدن این گودال را داد اما هیچ‌گاه عملی نشد.
این کشور هم جاذبه تاریخی دارد و هم گردشگری
عشق‌آباد بزرگ‌ترین شهر ترکمنستان و پایتخت این کشور است. قدمت این شهر قدیمی به دوران اشکانیان باز می‌گردد و گفته می‌شود در گذشته‌ها این شهر نامش اشک آباد بوده که نام اشک از اولین پادشاه اشکانیان گرفته شده است. دیگر شهر کشور ترکمنستان که قدمت زیادی دارد، مرو است. این شهر قدمتی پیش از میلاد مسیح دارد و از این رو جاذبه‌های تاریخی و گردشگری زیادی دارد که گردشگران را بتواند به سمت خود جذب کند. پارک تفریحی عشق‌آباد، پارکی سرسبز در شهر عشق آباد است که برای تفریح خانواده‌ها گزینه‌ای بسیار عالی است. پارکی خوش آب و هوا با منظره‌ای چشم نواز که می‌توان در آن به پیک‌نیک رفت یا از رستوران‌ها و کافه‌های همان‌جا غذا تهیه کرد.
«دنیای افسانه‌های ترکمن» جایی شبیه به دیزنی‌لند است برای تفریح و بالا رفتن آدرنالین خون! هرچند که دنیای افسانه‌ها، ابعاد و کیفیت دیزنی‌لند را ندارد اما اگر کسی به هیجان و سروصدا و شلوغی علاقه دارد می‌تواند به این مکان برود. بنای یادبود استقلال هم یکی از بناهای شهر عشق آباد است که مردم ترکمنستان با افتخار از آن یاد می‌کنند. این بنا برای گرامی داشت استقلال ترکمنستان از شوروی سابق که در سال ۱۹۹۱ اتفاق افتاده، ساخته شده و از ۲۷ مجسمه قهرمانان ملی و سازه طلایی ۲۷ متری ساخته شده است. موزه فرش ترکمنی هم که متعلق به موزه ملی ترکمنستان است دارای فرش‌های دست باف بسیار نفیس است. یکی از این فرش‌ها در سال ۲۰۰۱ بافته شده و در کتاب گینس هم به ثبت رسیده است. مساحت این فرش ۳۰۱ متر مربع است.
۵ مورد از قوانین عجیب‌و‌غریب ترکمنستان
شاید تصور کنید که فقط ضرورت سفید کردن رنگ خودرو برای عبور و مرور در این کشور، یک قانون عجیب و غریب به نظر می‌رسد اما این طور نیست. در ادامه به چند مورد از قوانین عجیب و غریب دیگر این کشور هم اشاره خواهد شد.
گشت و گذار در خیابان‌ها و کوچه‌ها، از صبح تا ساعت ۸ شب تقریباً ممنوع است و در کل شهر جز کارگران عمرانی در این ساعات از روز، کسی نیست یا تردد بسیار کم انجام می شود. ساعت ۸ به بعد بعضی کافه‌ها و رستوران‌ها باز می‌شوند و کمی شلوغ می‌شود ولی باید ساعت ۱۰ شب تعطیل شوند. در ضمن، توریست‌ها حق ندارند از ساعت ۱۱ شب به بعد در بیرون از هتل یا محل اقامت‌شان باشند.
قانون و تصمیمات قضایی کاملا در اختیار رئیسجمهور این کشور است و رئیسجمهور می‌تواند کل قوانین را لغو کند یا هر لحظه‌ای که خواست، یک قانون جدید تصویب کند.
در این کشور مشکل رشوه دادن و گرفتن برای همه دردسرساز شده و قوانین به گونه‌ای است که پلیس می‌تواند به خاطر تمیز نبودن خودرو، از راننده رشوه بگیرد.
در امر توریست و قوانین مربوط به آن، ترکمنستان هفتمین کشور در بدترین‌هاست و گرفتن ویزا خیلی سخت است. توریست حتی باید در هتلی مشخص اسکان بیابد و حق ندارد جای دیگری برود، برای این که فوراً پلیس بتواند در هر لحظه‌ای که خواست به او دسترسی داشته باشد. در ضمن، ویزای ترکمنستان برای شهر عشق‌آباد است و برای کل کشور باید اجازه مجزا گرفته شود.
کسی که بخواهد با یک دختر ترکمنی ازدواج کند باید ۵۰ هزار دلار به حساب دولت پول واریز کند و اگر یک پسر ترکمن بخواهد با یک دختر غیرترکمن ازدواج کند، دولت به آن‌ها خانه نمی‌دهد. این را هم بدانید که در این کشور، تمامی املاک برای دولت است و خانه دارشدن سخت است.