آمار جانباختگان کرونا در دو هفته گذشته بارها سه رقمی شد و هر بار با عددی بالاتر از روزهای گذشته، هشدار شدیدتری را به مردم و مسئولان داد. بالاترین آمار فوت بر اثر ابتلا به کرونا تا به امروز مربوط به فوت ۲۲۱ نفر است.
آمار جانباختگان کرونا در دو هفته گذشته بارها سه رقمی شد و هر بار با عددی بالاتر از روزهای گذشته، هشدار شدیدتری را به مردم و مسئولان داد. بالاترین آمار فوت بر اثر ابتلا به کرونا تا به امروز مربوط به فوت ۲۲۱ نفر است که هفت روز پیش عدد بی سابقه مرگ ایرانیان را در یک شبانه روز رقم زد.
با این اتفاق ستاد ملی مقابله با کرونا هم از چند روز گذشته تغییر قابل توجهی در افزایش فاصله‌گذاری اجتماعی ایجاد کرده است تا با بازگشت محدودیت‌ها به تهران و تعطیلی برخی فعالیت‌ها و صنوف شیب تند بیماری را مهار کند. برخی از کارشناسان معتقدند دلایل اصلی افزایش مرگ و میرهای افراد مبتلا به کرونا مواردی همچون نارسایی های تنفسی و ریوی به عنوان اصلی‌ترین عامل و همچنین علائم دیگری همچون بیماری‌های زمینه‌ای به ویژه در افراد بالای ۶۵ سال موجب مرگ بیماران کرونایی است. همچنین در این زمینه چاقی و اضافه وزن در فوت بیماران جوان کرونایی دخیل بوده است. از طرفی متخصصان حوزه سلامت معتقدند: موج دوباره شیوع کرونا در ایران معنادار است ولی غیر قابل انتظار نیست. اگرچه در اوایل خردادماه آمار فوتی‌های کرونا به ناگهان کاهش یافت و در مرز دو رقمی شدن قرار گرفت اما این آمارهای رو به کاهش چندان دوام نیاورد و در کمتر از یک ماه دوباره آمار مرگ ومیر ناشی از کرونا صعودی شد. با وجود این به نظر می‌رسد آمارهای ابتلا و مرگ روزانه نسبت به روزهای شیوع اپیدمی کرونا الگوی ثابت و مشخصی ندارد. به این معنا که در تعداد مبتلایان به کووید۱۹تغییر معنادار زیادی اتفاق نیفتاده اما افزایش موارد حاد بیماران کووید۱۹ و تعداد مرگ و میر‌ها در هفته‌های گذشته این سؤال را مطرح می‌کند که چرا با وجود ابلاغ دستورالعمل‌های بهداشتی ستاد ملی مقابله با کرونا و فاصله‌گذاری اجتماعی آمار جانباختگان دوباره خیز برداشته است؟ البته ستاد ملی مقابله با کرونا تنها راه حل برون رفت از این وضعیت را بازگشت برخی محدودیت‌ها می‌داند و بر همین اساس متخصصان حوزه سلامت تأکید دارند با مداخلات تشدید یافته آمار فوتی‌ها ظرف سه تا چهار هفته آینده دوباره نزولی می‌شود.
کرونا در کمین بود
کیانوش جهانپور، مدیر روابط عمومی وزارت بهداشت در پاسخ به اینکه چه شد یک مرتبه آمار فوتی‌های کرونا نسبت به روزهای اوج اپیدمی یعنی اواسط اسفند تا اواسط فروردین ماه اوج گرفت، به «ایران» می‌گوید: در فصل اول شیوع کرونا در کشور حساسیت عمومی بالا بود، علاوه بر این اقداماتی از قبیل تعطیلی مراکز آموزشی که در فاز فاصله‌گذاری اجتماعی انجام شد و به دنبال آن محدودیت‌هایی که در نوروز برای در خانه ماندن شهروندان از سوی دولت و ستاد ملی مقابله با کرونا اعمال شد همه اینها در کنار هم شیوع بیماری را در جامعه کاهش داد.
وی می‌افزاید: نوع بیماری واگیر بخصوص کووید۱۹ حساب دو دوتا چهارتا است یعنی ویروس از بین نرفته و بزودی هم از بین نخواهد رفت. وقتی بدانیم ویروس در جامعه به موازات افزایش مراودات، رفت و آمدها، کاهش مراقبت‌ها و مراعات نکات و توصیه‌های بهداشت فردی و عمومی رشد داشته راحت می‌توان تحلیل کرد که ظرف ۱۰ تا ۱۴ روز بعد با افزایش موارد ابتلا و ظرف ۴ هفته با افزایش موارد فوت ناشی از بیماری مواجه خواهیم شد.
او می‌گوید: فصل اول شیوع ویروس کرونا که همزمان با اسفند، فروردین و اردیبهشت ماه بود پروتکل‌های بهداشتی تا حد قابل قبولی در کشور رعایت شد و دولت و ملت هم به نوعی نقش خودشان را ایفا کردند اما در خردادماه به موازات اینکه بازگشایی‌ها برای صنوف و مشاغل مثل خیلی از کشورهای دنیا آغاز شد یک نوع تلقی غلط مبنی بر اینکه شرایط به سمت عادی شدن پیش رفته در خیلی از افراد جامعه و بعضاً بین مسئولان پیش آمد در حالی که ویروس کرونا در خردادماه به موازات کاهش توصیه‌های ایمنی و سلامت و رعایت نکات بهداشتی با همان معادله انتشار و فرمول انتشار بیماری‌های واگیر پیش می‌رفت. چنانچه در خردادماه عمل به پروتکل‌های بهداشتی در پایتخت به ۱۰ درصد و در بسیاری از نقاط کشور به ۲۰ درصد رسید.
به گفته جهانپور، همزمان با بازگشایی‌های صنوف و اماکن تجاری شاهد افزایش رفت و آمدها و مراودات و تماس‌های نزدیک بین فردی بودیم. طبیعی است که دو هفته بعد از بازگشایی‌ها و در میانه خرداد شاهد رشد و افزایش موارد ابتلا بودیم در روزهای بعد از آن یعنی حدود سه تا چهار هفته بعد از نیمه خردادماه مرگ و میر افزایش داشت. این موضوع قابل پیش‌بینی بود. آن زمان بارها از سوی وزارت بهداشت هشدار داده شد که شرایط به هیچ وجه عادی نیست. ما اعلام کردیم که هیچ نقطه بی خطر یا سبزی در هیچ کجای کشور نیست. با این حال عادی پنداری موجب کاهش رعایت نکات بهداشتی شد و این نتیجه قطعی بود و به اعتقاد ما پدیده غیر قابل انتظاری رخ نداده است.
بارها اعلام کردیم شرایط عادی نیست و شکننده است
مدیر روبط عمومی وزارت بهداشت در پاسخ به اینکه چرا درکشورهایی با شرایط مشابه ایران در موج اول با بحران مجددی مواجه نشدند و حالا روند در ایران به گونه‌ای دیگر در جریان است؟ می‌گوید: هم اینک و در یک ماه اخیر موارد بیماری در کشورهای امریکا، رژیم اشغالگر قدس و لوکزامبورگ شدیدتر از ایران گزارش شده است البته کشورهای جنوب شرقی آسیا و اروپا در فاز بازگشایی توانستند همزمان با بازگشایی‌ها با استفاده از ماسک و فاصله‌گذاری فیزیکی به میزان قابل قبولی نکات بهداشتی را حفظ و رعایت کنند اگرچه در این کشورها هم ویروس حذف نشده، ولی با کاهش موارد مرگ و میر شرایط را حفظ کرده‌اند.
وی با بیان اینکه پیام وزارت بهداشت مبنی بر شکننده بودن اوضاع کنترل بیماری در یک ماه گذشته شفاف و روشن بود، اظهار می‌دارد: آن زمان که آمار فوت و ابتلا کاهش پیدا کرد، بارها این پیام از سوی وزارت بهداشت صادر شد که شرایط عادی نیست و شکننده است. البته ما به فاز مدیریت شده بیماری رسیدیم ولی این شرایط شکننده بود به محض اینکه رعایت پروتکل‌های بهداشتی کاهش پیدا کرد شاهد افزایش موارد ابتلا و مرگ و میر بودیم امروز اگر از فاز بازگشت به مدیریت بیماری صحبت می‌کنیم راهکار آن رعایت دقیق پروتکل‌های بهداشتی و مراعات نکات بهداشت فردی و عمومی و در رأس آن استفاده از ماسک است. با همین انگیزه پویش ملی استفاده همگانی از ماسک را با هشتگ «من ماسک می‌زنم» در هفته اول تیرماه طراحی کردیم و از ۷ تیر کلید خورد که البته این موضوع تأکید مقام معظم رهبری را هم در پی داشت که یک هفته بعد از این پویش شاهد اجباری شدن ماسک از سوی ستاد ملی مقابله با کرونا بودیم.
جهانپور تأکید می‌کند که با مشارکت شهروندان ظرف دو هفته آینده شاهد کاهش نسبی در آمار ابتلا و در ۴ هفته آینده کاهش چشمگیری در موارد مرگ و میر خواهیم بود. استمرار و تداوم فاز مدیریت بیماری منوط به رعایت نکات بهداشتی، نظارت بر اجرای پروتکل‌های بهداشتی و اعمال برخی محدودیت‌ها است با ادامه این وضعیت ۱۴ روز دیگر وضعیت آرامی را شاهد خواهیم بود.
تأثیر برگزاری مراسم عروسی و عزا در افزایش آمار فوتی‌های کرونا
معاون فنی مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت نیز در تحلیل چرایی افزایش آمار فوتی‌های کرونا به «ایران» می‌گوید: ما از سه هفته گذشته پیش‌بینی می‌کردیم آمار فوتی‌ها و ابتلا با شدت بیشتری افزایش پیدا کند با این حال قطعاً تصمیمات ستاد ملی مقابله با کرونا مبنی بر بازگشت برخی محدودیت‌ها و استفاده اجباری از ماسک نتیجه خواهد داد.
دکتر شهنام عرشی درباره اینکه چه اقداماتی باعث شد تا روزهای اوج اپیدمی کرونا آمار فوتی‌ها کمتر از هفته‌های گذشته باشد می‌گوید: آن زمان همه جا باز نبود، هر روز یک دستورالعمل از سوی دولت ابلاغ می‌شد. تمام فعالیت‌های اقتصادی و اداری، مدارس و دانشگاه‌ها و مسافرت‌ها متوقف شده بود و اگر کسی هم پروتکل‌ها را در کوچه و خیابان رعایت نمی‌کرد آنقدر معابر شلوغ نبود که آسیب ویروس جدی باشد. نکته دوم اینکه، آن زمان ویروس تنها در تعداد محدودی از استان‌ها شروع شده بود و هنوز در تمام کشور گسترش پیدا نکرده بود بنابراین جمعیت کمتری در مواجهه با ویروس بودند.
او با بیان اینکه تحلیل این الگوها نیاز به بررسی‌های تخصصی‌تری دارد، می‌افزاید: اینها بخشی از تحلیل چرایی افزایش آمار فوتی است برای مثال معاون تحقیقات وزارت بهداشت در این باره اعلام کرده که ویروس کرونا تغییر ژنی داشته و قدرت بیماری زایی ویروس بالا رفته است بنابراین عوامل متعددی در افزایش آمار مرگ و میر دخالت دارد و هیچ اظهار نظری در تناقض با دیگری نیست.
او می‌گوید: وقتی تعداد مواجهه با ویروس بالا می‌رود به دنبال آن تعداد موارد بیماری نیز زیاد می‌شود بنابراین باید منتظر بود که آمار فوتی بیشتر شود. لذا اینکه روزهای اول شیوع کرونا را با الان مقایسه کنیم و بگوییم آن موقع کم بود اما الان چرا زیاد شده درست نیست چرا که کشور روسیه هم قبلاً آلوده نبود ولی الان آمار مبتلایانش زیاد شده است. به گفته دکتر عرشی، یکی از مصادیق افزایش آمار فوتی‌های کرونا در ایران برگزاری مراسم عروسی و عزا است برای مثال در یکی از شهرستان‌های استان‌های شمالی در یک ماه ۷۰ مراسم عروسی و عزا برگزار شده است طبیعی است باید منتظر افزایش مبتلایان و فوتی‌ها در ۳ تا ۴ هفته بعد باشیم.
او با اشاره به اینکه اغلب اتفاقاتی را که این روزها در رابطه با ویروس کرونا شاهد هستیم باید در رفتار شهروندان جست و جو کرد، می‌گوید: ستاد ملی مقابله با کرونا برخی اصناف و فعالیت‌ها را تعطیل و ماسک را اجباری کرده اینها اقداماتی است که دولت انجام داده اما آن بخش که مربوط به خود مردم است از جمله ماسک زدن، حفظ فاصله‌گذاری فیزیکی و پرهیز از تردد در مکان‌های شلوغ که جزو اولویت اول پیشگیری است باید محکم و سخت از سوی خود مردم جدی گرفته شود.
عمده‌ترین علت مرگ بیماران کرونایی
جهانپور در پاسخ به این سؤال که عمده‌ترین علت مرگ بیماران کرونایی ناشی از چه عواملی بوده است؟ می‌گوید: نزدیک به ۱۳درصد افرادی که به علت ابتلا به کرونا جان باختند هیچ نوع بیماری زمینه‌ای نداشتند. همچنین در اپیدمی کرونا تحقیقات نشان می‌داد که در بین افراد زیر ۵۰ سال عمده‌ترین علت مرگ بر اثر کرونا، چاقی است. او با بیان اینکه بیشترین علت مرگ در بیماران کرونایی، گرفتاری ریه است، می‌افزاید: به‌نظر می‌رسد که علائم بیماری نسبت به اوایل اپیدمی تغییر کرده بخصوص اینکه افراد معمولاً با علائم ناشایع مراجعه می‌کنند و پس از اسکن ریه، درگیری ریوی هم مشاهده می‌شود و متأسفانه هنوز عامل نخست مرگ بیماران کرونایی نارسایی‌های تنفسی است. به‌گفته او، عمده مبتلایان کرونا که به درجات شدید کووید۱۹ مبتلا شده‌اند، دارای بیماری‌های زمینه‌ای از جمله بیماری قلبی- عروقی، بیماری ریوی، دیابت کنترل نشده، اختلالات غده تیروئید و از جمله کم‌کاری تیروئید، سرطان، دریافت‌کننده عضو پیوندی یا نقص ایمنی بوده‌اند و البته درصد بالایی از فوت‌شدگان کرونا، از مبتلایان بیماری‌های زمینه‌ای بوده یا سن بالای ۶۵ داشته‌اند. در مورد جوانان نیز چاقی و اضافه وزن در فوت بیماران کرونایی گزارش شده است. بر اساس آخرین گزارش کمیته اپیدمیولوژیک وزارت بهداشت؛ میانگین سنی فوت‌شدگان ناشی از کرونا ۶۶.۸ سال و ۷۳.۵ درصد فوت شدگان سن بالای ۶۰ سال داشته‌اند. ۵۸.۳ درصد فوت شدگان در بین مردان و ۴۱.۷ درصد نیز در میان زنان مبتلا بوده است. همچنین ۳۶.۳ درصد فوت شدگان حداقل یک بیماری زمینه‌ای داشته‌اند.