به هم ریختگی بازار، گرانی‌های بی امان، افزایش سرسام آور قیمت دلار و سکه و در نهایت به مخاطره افتادن معیشت بسیاری از مردم به دلیل شرایط اقتصادی کشور موجب شد تا نمایندگان مجلس یازدهم از همان ابتدا تلاش‌های خود را به پاسخگو کردن دولت معطوف کنند؛ طرح بی پرده مطالبات در جریان ارائه گزارش وزرا به مجلس در صحن علنی، تذکرات پی در پی، طرح سوال از رئیس جمهور و نهایتا طرح استیضاح رئیس جمهور بخشی از این تحرکات بوده است اما در این میان بخش عمده‌ای از مجلسی‌ها معتقد بودند که در استفاده از هر ابزار نظارتی باید شرایط کشور را در نظر گرفت.
بیشتر بخوانید:
استیضاح رئیس جمهور از دستورکار نمایندگان خارج شد
این نکته در رهنمودهای رهبر معظم انقلاب در جریان دیدار ویدئو کنفرانسی نمایندگان مجلس یازدهم با ایشان هم مورد تاکید قرار گرفت. ایشان در بخشی از رهنمودهای خود خطاب به مجلس یازدهم تاکید کردند: «سال آخر دولتها معمولاً سال حسّاسی است. خب تجربه‌ی بنده دیگر زیاد است در این زمینه. سال چهارم دولتها، بخصوص اگر [سالِ] چهارمِ دوّم باشد، سال بسیار حسّاسی است و معمولاً در این سال اگر چنانچه مراقبت نشود، کارها سست خواهد شد. اوّلاً همه‌ی دولتها موظّفند تا روز آخر تلاش کنند و کار کنند؛ تا لحظه‌ی آخر. بنده اعتقاد راسخ دارم که دولتها بایستی تا آخرین روز مسئولیّتشان تلاش کنند و کار کنند و وظایف خودشان را انجام بدهند، بعد امانت را به دولت بعدی تسلیم کنند، البتّه عقیده‌ام این است که با صورت‌وضعیّت؛ مثل مهندسی که وسط کار، بنا را به یک مهندس دیگری تحویل میدهد و صورت‌وضعیّت میدهد؛ این کاری است که انجام گرفته، این وضعی است که الان موجود است. بایست تا روز آخر مشغول کار باشند. در این شرایطِ حسّاسِ سالِ آخریِ دولت که سال اوّل شروع کار شما و فعالیّت شما است، بایستی هر دو -هم دولت، هم مجلس- سعی کنند فضا را به نحوی مدیریّت کنند که به کار لطمه نخورد. مراقبت بشود؛ جوری مدیریّت کنید فضا را که به کار مهمّ کشور هیچ گونه لطمه‌ای وارد نشود.»
این شرایط خاص، یعنی اینکه دولت در سال پایانی است، با تحریم‌های ظالمانه آمریکا مواجهیم و در عین حال به دلیل شیوع کرونا مشکلات اقتصادی جامعه نیز ویروس زده و تشدید شده‌اند از نگاه نمایندگان مجلس نیز مغفول نمانده است.
در این مورد برخی نمایندگان مجلس، استیضاح رئیس جمهور را منتفی دانسته و در شرایط فعلی به مصلحت نمی‌دانند اما در عین حال ایده‌هایی جایگزین برای به حرکت وا داشتن و پاسخگو کردن دولت ارائه دادند.
* استیضاح منتفی است اما رئیس جمهور باید پاسخگو باشد
ولی اسماعیلی نماینده گرمی و دشت مغان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به دیدار نمایندگان مجلس با مقام معظم رهبری از طریق فضای مجازی گفت: مقام معظم رهبری نکات بسیار مهمی را در خصوص مشکلات کشور و هماهنگی و تعامل مجلس و دولت فرمودند و به همین دلیل نمایندگان دیگر استیضاح رئیس‌جمهور پیگیری نخواهند کرد.
عضو هیأت اجرائی فراکسیون اصولگرایان انقلاب اسلامی افزود: مقام معظم رهبری از مجلس خواستند که به دولت کمک کنند و ما هم با توجه به فرمایش ایشان، در یک سال باقی مانده با دولت تعامل خواهیم داشت.
وی تصریح کرد: جمع‌بندی کلیه نمایندگانی که موضوع استیضاح رئیس‌جمهور را امضا کرده بودند این است که دیگر این موضوع در مجلس پیگیری نشود اما نمایندگان خواستار حضور رئیس جمهور در صحن مجلس و پاسخ به سوالات اقتصادی، گرانی ها و مشکلات موجود هستند.
* سوال 195 امضایی پابرجاست
در همین حال حسینعلی شهریاری نماینده زاهدان در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه خیلی از نمایندگان طرح استیضاح رئیس‌جمهور را امضا کرده بودند گفت: در حال حاضر موضوع استیضاح رئیس‌جمهور منتفی شده است و دیگر هیچ یک از نمایندگان پیگیر این موضوع نیست.
وی افزود: اما طرح سؤال از رئیس‌جمهور با 195 امضا تحویل هیأت رئیسه مجلس شد و به قوت خود باقی است.
* استیضاح در شرایط کنونی به حل مشکلات کمکی نمی‌کند
حجت‌الاسلام نصرالله پژمانفر نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی هم در همین مورد با تاکید بر اینکه بدون هماهنگی قوا، مسائل کشور به ویژه در این شرایط سخت مرتفع نمی‌شود، افزود: مجلس باید تمام تلاش خود را در حوزه وظیفه قانونی که برعهده دارد برای به تحرک واداشتن دولت به کار گیرد و در این حین قاطعانه عمل کند و به طور جد مسائل را مورد پیگیری قرار دهد.
رئیس کمیسیون اصل نود مجلس گفت: این که به ویژه در فضای کنونی مسائل از طریق استیضاح رئیس جمهور پیگیری شود، نه تنها این امر ضرورتی ندارد بلکه مشکل آفرین است و موجب وقفه در انجام امور می‌شود.
پژمانفر خاطرنشان کرد: استیضاح در شرایط کنونی به حل مشکلات کمکی نمی‌کند بلکه مشکلی بر مشکلات دیگر می‌افزاید و کشور را دچار مشکلات بیشتر خواهد کرد.
وی افزود: من از ابتدا در گروه استیضاح‌کنندگان رئیس جمهور نبودم و با این کار مخالفت داشتم.
رئیس کمیسیون اصل نود مجلس در پایان گفت: امیدواریم دولت از فرصت ایجاد شده از ناحیه رهبر معظم انقلاب و از حمایت‌های مقام معظم رهبری استفاده لازم را داشته باشد و به مردم خدمت کند.
* سوال هم به مصلحت نیست
برخی دیگر از نمایندگان حتی طرح سوال از رئیس جمهور را در شرایط فعلی به مصلحت نمی‌دانند. مهرداد ویس‌کرمی نماینده مردم خرم‌آباد در مجلس شورای اسلامی با اعتقاد به اینکه طرح سؤال از آقای روحانی در مجلس می‌تواند در جامعه حاشیه ایجاد کند، افزود: ما بایستی پیام وحدت بین قوا را به خارج از دولت و مجلس مخابره کنیم.
نماینده مردم خرم‌آباد در مجلس تصریح کرد: سؤال از رئیس جمهور چند هدف می‌تواند داشته باشد که یا باید با روحانی برخورد قانونی و نظارتی داشته باشیم در حالی که بین 9 ماه تا یک سال آینده این دولت برقرار است و دولت دیگری بر مسند امور قرار خواهد گرفت یا باید بحث سوال از رئیس جمهور را رها کرده و اجازه دهیم زمان فعالیت دولت روحانی به پایان برسد هر چند که نتایجی برای کشور بدست نخواهد آمد.
ویس کرمی افزود: نباید ذهن نمایندگان مجلس درگیر مباحث حاشیه‌ای نظیر سؤال از رئیس جمهور شود چراکه مسائل مهم‌تری در قوه مقننه شامل نظارت و قانون گذاری وجود دارد.
وی ادامه داد: مجلس معتقد است که آقای روحانی فرد توانمندی نیست اما در شرایط فعلی ورود نمایندگان به سؤال و استیضاح آقای روحانی به صلاح کشور نیست.
*به جای استیضاح باید از ظرفیت دیوان محاسبات و کمیسیون اصل ۹۰ استفاده کنیم
برخی دیگر از نمایندگان هم معتقدند ظرفیت‌های قانونی برای پاسخگو کردن دولت وجود دارد. در این مورد رحمت‌اله نوروزی عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی تاکید کرد: بنده هم مثل بسیاری از نمایندگان مجلس به شدت به استفاده از ابزارهای نظارتی برای پیگیری و احقاق حقوق مردم معتقد هستم و اساساً نظارت را بر قانونگذاری مقدم می‌دانم اما این نکته را نیز از نظر نباید دور داشت که کشور اکنون در حساس‌ترین برهه زمانی حیات نظام قرار دارد و حلقه تحریم روز به روز تنگ تر شده و مشکلات بین المللی اقتصاد کشور روز به روز بیشتر می شود و همزمان با تشدید فشارهای خارجی، برخی بی‌تدبیری‌ها موجب تنگ‌تر شدن عرصه بر مردم و شدت گرفتن مشکلات معیشتی آنها شده است و این حقیقتی است که نمی‌توان آن را کتمان کرد.
نوروزی چنددستگی و تسویه حساب‌های احساسی را چاره کار ندانست و بر بهره مندی از ابزارهای دیگر نظارت همانند ظرفیت دیوان محاسبات، کمیسیون اصل ۹۰، کمیسیون‌های تخصصی مجلس و سوال از وزرا به‌جای اقداماتی همچون استیضاح رئیس جمهور تاکید کرد.
وی با بیان اینکه شدیداً معتقد به تعامل جدی با دولت و در عین حال پرهیز از هرگونه اغماض در کم‌کاری و ضعف مدیریتی در بخش‌های مختلف هستم، پیشنهاد کرد بخش‌های نظارتی و تخصصی مجلس فعال شوند و از بخش‌های مختلف دولت نیز برای گزارش به مجلس مطالبه جدی صورت بگیرد.
* با وضع قوانین اوضاع را بهبود می‌بخشیم نه استیضاح
از دیگر ابزارهای مجلس برای الزام دولت به بهبود وضعیت اقتصادی، قانونگذاری است. همچنان که امروز نمایندگان مجلس به یک فوریت طرح الزام تامین کالاهای اساسی رای دادند تا در نهایت دولت ملزم به رعایت عدالت در توزیع کالاهای اساسی شود و همچنین تامین قیر رایگان را به صورت دو فوریتی به تصویب رساندند تا پروژه‌های عمرانی جان دوباره گرفته و اشتغال و معیشت بخش زیادی از مردم با مشکل مواجه نشود.
حجت‌الاسلام مجید نصیرایی نماینده مردم فردوس در مجلس شورای اسلامی، گفت: استیضاح رئیس جمهور آن هم در شرایط فعلی کشور مشکلی را حل نمی‌کند و ضرورتی هم ندارد.
وی افزود: شرایط کشور امروز به گونه‌ای است که استیضاح رئیس جمهور نه تنها باعث حل مشکلات نمی‌شود، بلکه باعث ایجاد چالش و حتی قفل شدن کشور هم می‌شود.
عضو فراکسیون روحانیت مجلس تاکید می‌کند: ما در مجلس در این یک سال باقیمانده از عمر دولت باید با وضع قوانین مناسب و نظارت دقیق در مسیر بهبود امور گام برداریم؛ چراکه وضع قوانین جدید و نظارت بر اجرای درست آن می‌تواند مشکلات کشور را حل کند.
عضو فراکسیون روحانیت مجلس اظهار داشت: به فرض استیضاح رئیس جمهور مطرح شود و استیضاح رأی آورد و رئیس جمهور برکنار شود، در بهترین حالت در این شرایط معاون اول در این یک سال کار وی را انجام میدهد تا انتخابات برگزار شود.
نصیرایی خاطرنشان کرد: همانطور که رهبر معظم انقلاب فرمودند ما باید با دولت تعامل داشته باشیم و راه تعامل هم وضع قوانین صحیح و نظارت دقیق است تا از این طریق مشکلات کشور حل شود.
* طرح‌های اقتصادی به جای استیضاح
در این مورد حجت‌الاسلام جواد نیک‌بین نماینده مردم کاشمر، خلیل آباد، بردسکن و کوهسرخ در مجلس شورای اسلامی که یکی از طراحان طرح استیضاح رئیس جمهور بوده است، حالا می‌گوید با توجه به رهنمودهای مقام معظم رهبری در ماه‌های پایانی دولت دیگر استیضاح را دنبال نخواهند کرد و به جای آن به دنبال ارائه طرح‌های اقتصادی هستند.
وی تاکید کرد: تلاشمان این است که طرح‌های اقتصادی را هر چه زودتر تدوین کرده و برنامه‌های مدونی در این زمینه برای رفع مشکلات اقتصادی ، معیشتی مردم ارائه نماییم.
نیک‌بین با تاکید بر اینکه به جای استیضاح رئیس جمهور طرح‌های اقتصادی را دنبال می‌کنیم، تصریح کرد: حال که در سال انتهایی دولت هستیم ، تلاش خواهیم کرد ابتدا قوانین لازم را برای بهبود وضعیت اقتصادی به تصویب برسانیم و از سوی دیگر از ابزارهایمان مانند سوال و تذکر هم برای پیگیری مطالبات مردم از مقامات و مسئولان دولتی بهره ببریم.
نیک‌بین با بیان اینکه فعلا استیضاح دیگر در دستورکارمان نیست، خاطرنشان کرد: در این برهه تشخیص ما این است که باید به دولت برای اتمام حجت کمک بیش از پیش کنیم؛ البته نیاز به نظارت جدی هم بر عملکرد دولت خواهیم شد.
* طرح سوال از رئیس جمهور نه استیضاح
الهام آزاد نماینده مردم نائین و خور و بیابانک گفت: اگر نسبت به یک وزیر یا دولت انتقادی داریم، ابزار مخصوص را هم در اختیار داریم و با سؤال می‌توانیم این انتقادات را مطرح کنیم، بنابراین لازم است که نسبت به رفتارهای خود تأمل بیشتری داشته باشیم و بتوانیم با تعامل و وحدت مشکلات را برطرف کنیم.
وی که خود از امضاکنندگان سؤال از رئیس‌جمهور بوده تاکید کرد:براساس اصل ۸۸ قانون اساسی و ماده ۲۱۰ و ۲۱١ آئین‌نامه داخلی مجلس، ابزارها برای بیان انتقاد نمایندگان پیش‌بینی شده است.
آزاد اذعان داشت: ما نمایندگان مردم هستیم و مجلس شورای اسلامی تنها ملجأیی است که باید صدای مردم باشد؛ با وجود مشکلات اقتصادی، تورم و... ما باید نسبت به مردم پاسخگو باشیم و بر اعمال دستگاه‌ها نظارت داشته باشیم.
نماینده مردم نائین و خور و بیابانک اضافه کرد: این سؤالات باید جایی پاسخ داده شوند، با توجه به مشکلات پیش آمده برای مردم، باید روی این طرح کار بیشتری شود.
وی در عین حال گفت: بنده موافق استیضاح نیستم و امید داریم با همان طرح سؤال و پاسخ‌های رئیس‌جمهور بتوانیم با همکاری و همدلی به هدفمان که رفع مشکلات اقتصادی مردم است، قدم برداریم.
* رئیس جمهور باید پاسخگوی ملت باشد
در همین مورد حجت‌الاسلام سید ناصر موسوی لارگانی عضو هیأت رئیسه مجلس شورای اسلامی در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: به قول خودبه مردم عزیز عمل کردیم و روز چهارشنبه ۱۹۶ نماینده طرح سوال از روحانی را به رئیس محترم مجلس تحویل داده و تاآخر پیگیرخواهیم بود. رئیس جمهور باید درباره دلایل ویرانی اقتصاد وگرانی مسکن، خودرو، ارز، طلا، مایحتاج عمومی و اشتباهات استراتژیکش در برجام نافرجام پاسخگوی ملت باشد.
* الزام دولت به ارائه گزارش سالانه
یکی دیگر از ابزارهایی که مجلس برای پاسخگو کردن دولت در اختیار دارد، الزام دولت به ارائه گزارش سالانه به مجلس است که در مجلس دهم اجرا نشد اما در این مورد هم مجلس یازدهم معتقد به اجرای این ظرفیت قانونی است.
در نشست علنی امروز مجلس، محمدرضا صباغیان نماینده مردم بافق در مجلس شورای اسلامی در نشست علنی امروز (یکشنبه) پارلمان طی تذکری با استناد ماده 235 آئین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: رئیس‌جمهور و هر یک از وزرا موظف هستند در مرداد ماه هر سال بر اساس برنامه‌های ارائه شده در زمان تشکیل دولت، شاخص‌های عملکردی متناسب با وظایف‌شان را به مجلس ارائه کنند.
وی تاکید کرد: دغدغه همه مردم در حال حاضر معیشت است و سوال از رئیس‌جمهور و استیضاح وی هم برای همین موضوع‌ها است. نمایندگان نیز یک دست به این نکته اعتراض دارند که چرا وضع اقتصادی اینگونه است.
وی بر همین اساس ادامه داد: زمانی که سوال و استیضاح هم مطرح می‌شود به سرانجام نمی‌رسد اما با توجه به اینکه مجلس یک ساز و کار تعریف کرده که بر اساس آن هر سال رئیس‌جمهور و وزرا به مجلس گزارش عملکرد دهند لذا اجرای این قانون ضروری به نظر می‌رسد.
محمدباقر قالیباف رئیس مجلس هم در پاسخ به این تذکر اظهار داشت: این قانون در مجلس تصویب شده است هر چند در ابتدا اشکالی برای آن وارد شد و در شورای حل اختلاف سران قوا این ایرادات مطرح و ضمن آن نکاتی به مجلس ابلاغ شد.
وی تاکید کرد: در اینکه مجلس بر اساس وظایف قانونی خود باید عمل کند شکی نیست و حتما باید گزارش عملکرد سالانه رئیس‌جمهور و وزرا به مجلس ارائه شود و این حق قانونی و مهمترین نقش نظارتی نمایندگان است.
حالا با منتفی شدن استیضاح رئیس جمهور در مجلس، اما الزام دولت به پاسخگویی به وکلای ملت منتفی نشده و نمایندگان مجلس همچنان که اشاره شد، طرح سوال، الزام دولت به ارائه گزارش‌های دوره‌ای، نظارت بر حسن اجرای قوانین موجود و ارائه طرح‌های اقتصادی و نهایتا قانون‌گذاری‌های هدفمند را راهگشا می‌دانند.