تهران ۳ هزار و ۲۶۸ هکتار بافت فرسوده دارد که ۵ درصد مساحت شهر را شامل می‌شود و ۲۰۷ هزار پلاک مسکونی در آن قرار گرفته است و ۱۵ درصد جمعیت تهران در آن ساکن هستند.

همین چند روز پیش بود که رئیس سازمان مدیریت بحران کشور گفت: «دعا کنید که در تهران زلزله نیاید» و شنیدن همین یک جمله از زبان او کافی بود تا لرزه به تن ساکنین بافت‌های فرسوده تهران اندازد و‌ ای کاش اندکی لرزه هم بر تن و ذهن مسئولین سازمان نوسازی شهرداری تهران اندازد تا به نوسازی بافت فرسوده این شهر که ۱۵ درصد جمعیت تهران در آن ساکن هستند سرعت بخشد.

اسفناکتر از وضعیت بافت مسکونی که نوسازی آن بر عهده سازمان است، وضعیت بافت تجاری بازار تهران است که به گفته رضا کرمی رئیس ستاد مدیریت بحران شهر تهران اگر زلزله‌ای در تهران رخ دهد، بازار تهران با خاک یکسان می‌شود.

نوسازی بافت فرسوده بازار تهران یک تفاوت اساسی با نوسازی بافت فرسوده مسکونی تهران دارد که آن هم تمکن مالی مالکین این املاک است.

ضعف مالی ساکنین بافت‌های فرسوده مسکونی همواره مانع نوسازی این املاک شده و خود این افراد هم ناچارند که روز‌ها و شب‌های خود را در خانه‌های ناایمن سپری کنند و خود را به دست قضا و قدر بسپارند.

اما در بازار تهران مسئله کاملا متفاوت یا به عبارتی برعکس است. مالکین املاک بازار تهران که عنوان قلب تپنده اقتصاد پایتخت را به آن نسبت می‌دهند، تمکن مالی قوی دارند و به اصطلاح توپ هم آن‌ها را تکان نمی‌دهد.

اما با قدم زدن در کوچه پس کوچه‌های بازار و نگاهی به میادین و طاق‌های آن، در می‌یابیم همین بازاریانی که گفته می‌شود توپ هم نمی‌تواند آن‌ها را تکان دهد، در صورت وقوع یک زلزله ویرانگر وضعی بهتر از ساکنین و زاغه نشینان بافت‌های فرسوده مسکونی نخواهند داشت. از آن مهمتر ضربه‌ای است که بر پیکره قلب تپنده اقتصاد پایتخت وارد شده و تا سالیان دراز هزاران خانواده از تبعات آن رنج خواهند کشید.

بازار آهنگران تهران یکی از بخش‌هایی است که نگاه کردن آن به تنهایی لرزه بر تن انسان می‌اندازد که مباداد فرو ریزد.

سقف های بازار بسیار پر خطر است

همین موضوع پای افشین حبیب زاده عضو شورای شهر تهران را به بازار تهران باز کرد تا از نزدیک وضعیت آن را بررسی کند.

حبیب زاده در پی این بازدید گفت: بخشی از سقف بازار آهنگران توسط پیمانکار در حال مرمت بود که به دلیل اختلافات مالی و حقوقی به صورت نیمه کاره رها شد.

عضو شورای شهر تهران با ابراز نگرانی از اینکه سقف‌های بازار بسیار پرخطر شده است و باید هرچه سریعتر در راستای ایمن سازی سقف‌ها فکری شود، اظهار کرد: در قسمت‌هایی از سقف بازار آهنگران شاهد ریزش هستیم که نیازمند مرمت فوری و اساسی است.

او با اشاره به اینکه ذی نفعان باید هزینه مرمت را پرداخت کنند، گفت: شهرداری تهران می تواند براساس بند ۵۵ قانون شهرداری‌ها اقدام به ایمن سازی سقف بازار کند و هزینه آن را هم از ذی نفعان بگیرد.

او تصریح کرد: در جلسه‌ای که با حضور کسبه این بازار برگزار شد مقرر کردیم که کسبه در راستای ایمن سازی سقف بازار پیمانکار تعیین کنند و شهرداری منطقه ۱۲ هم بر ایمن سازی نظارت داشته باشد.

رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران ادامه داد: براساس صورت جلسه مقرر شد که یک هفته بعد از ماه رمضان نیز جلسه‌ای برگزار کنیم تا مشخص شود چه اقداماتی در راستای ایمن سازی سقف بازار انجام شده است.

اختلاف هیت امنای بازار آهنگران و سازمان میراث فرهنگی مانع نوسازی

علی محمد سعادتی شهردار منطقه ۱۲  با بیان اینکه بعد از این بازدید کار جدیدی در این محدوده انجام نشده اظهار کرد: علت توقف کار، همکاری نکردن سازمان میراث فرهنگی در تائید طرح‌های ارائه شده برای سقف بازار آهنگران تهران است.

شهردار منطقه ۱۲ با بیان اینکه در بازار آهنگران بخش‌هایی دارای سقف و بخش‌هایی هم بدون سقف است، اظهار کرد: در طرح‌های جدید ضمن مرمت بخش‌هایی که سقف آن فرسوده است، برای بخش‌هایی هم که سقف ندارد، سقف اضافه می‌شود و مشکل میراث فرهنگی هم ساختن سقف برای بخش‌هایی است که در گذشته سقف نداشته اند و بر این اساس طرح های ارائه شده را رد می‌کند.

او در پاسخ به این سوال که چرا اصرار دارید بخش‌هایی که در گذشته سقف نداشته، حالا سقف دار شوند، گفت: این درخواست کسبه بازار است. از آنجایی که قرار بود هزینه‌های بازسازی و مرمت سقف توسط کسبه بازار آهنگران تامین شود، هیات امنای بازار آهنگران گفته، حالا که قرار است هزینه کنیم، برای بخش‌هایی هم که به خاطر نبود سقف متضرر می‌شوند هزینه کنیم.

او در خصوص ضرر‌هایی که نبود سقف به کسبه و فضای بازار می‌رساند، اظهار کرد: امنیت، زشتی و آسیب اجناس در اثر تابش آفتاب از تبعات نبودن سقف است، زیرا نبود سقف، ورود سارقین به مغازه‌ها را در شب هنگام که بازار خالی از حضور مردم است، آسان می‌کند و در هنگام روز هم که تابش آفتاب وجود دارد، رنگ اجناس آن‌ها به خاطر تابش آفتاب آسیب می‌بیند.

او افزود: برخی کسبه به خاطر آسیب ندیدن اجناسشان اقدام به نصب گونی در سقف بازار کرده اند که همین موضوع باعث زشتی آن بخش‌هایی شده که سقف ندارند.

او با بیان اینکه طرح سقف جدید که مانند سقف قدیمی است آماده شده و هیات امنا هم علاقمند به اجرای آن هستند، گفت: متاسفانه آن طور که از میراث فرهنگی انتظار می‌رود همکاری نمی‌کند و در مورد طرح جدید هم به صورت شفاهی رای منفی خود را اعلام کرده است.

سعادتی خاطرنشان کرد: قرار ما با بازار آهنگران این بود که با هزینه  آنها کار مرمت جداره و سقف اجرا شود و ما هم ضمن نظارت به عنوان شهرداری، هزینه های شهرداری را در کف محاسبه کنیم.

همکاری وزارت میراث فرهنگی در نوسازی سقف بازار تهران سبب می‌شود، علاوه بر اینکه ایمنی آن احیا می‌شود، بخشی از تاسیسات فرسوده نظیر سیم کشی‌های برق هم تعویض شوند.

متاسفانه روز دوشنبه ۳۰ تیر ۹۹ بازار آهنگران تهران طعمه آتش شد و اجناسی که تا دیروز مالکینش نگران آسیب دیدن آن‌ها در زیر نور آفتاب بودند، در آتش سوختند.

در این حادثه سه باب مغازه با کاربری آجیل و خشکبار و فروشگاه پوشاک در چندین قسمت به طور کامل شعله‌ور شدند و خوشبختانه در این حادثه به کسی آسیب جانی نرسید.

علت حادثه هر چه بوده باشد، از نقش سازمان میراث فرهنگی در خودداری از سرعت بخشی به عملیات نوسازی و ایمن سازی نمی‌توان چشم پوشی کرد.

 اختلاف میراث فرهنگی کار تعمیر و مرمت بخش‌هایی که دارای سقف است و فرسودگی آن احتمال ریزش سقف را نوید می‌دهد، متوقف کرده است و اگر از بین هیات امنای بازار آهنگران و سازمان میراث فرهنگی یکی از آن‌ها کوتاه نیاید، بعید نیست که دوباره حادثه‌ای دیگر که چه بسا این بار خسارت جانی به دنبال داشته باشد را ببینیم.