فشارها برای تعویق دوباره‌ی زمان برگزاری کنکور در حالی افزایش می‌یابد که چالش‌هایی جدی برای تصمیم‌گیران در این زمینه وجود دارد. از این بین احتمال به‌هم ریختنِ «نظم زمانی سربازگیری» در صورت تعویق کنکور مساله‌ای است که کمتر به آن توجه شده است.

به نظر می‌رسد با عقب افتادن زمان برگزاری کنکور، نظم زمانی سربازگیری به‌هم می‌ریزد و ممکن است تکلیف بسیاری از سربازان نامشخص بماند. دلیل آن این است که دانش‌آموزان کنکوری و فارغ‌التحصیلان کارشناسی و کارشناسی ارشد که آماده‌ی شرکت در آزمون هستند یک سال معافیت تحصیلی دارند. اگر این معافیتِ ۱۲ ماهه تبدیل به ۱۴ ماه شود، سرباز جدید وارد پادگان نمی‌شود و سربازان فعلی باید در پادگان بمانند. در نتیجه تعدادی از سربازان نگران این هستند که ممکن است مجبور شوند به‌جای ۲۱ ماه، حداقل ۴۲ ماه خدمت وظیفه کنند.

سربازان جدیدی که وارد پادگان می‌شوند دوره‌ی ضرورت می‌خورند؛ نگرانی از این جهت است که چه کسی قرار است مسئولیت سربازانی که هم‌اکنون در پادگان مشغول خدمت هستند را برعهده بگیرد؟ درصورتی که پادگان ورودی جدیدی نداشته باشد، همان سربازهای قبلی را برای انجام مسئولیت‌ها نگه می‌دارند تا زمانی که سرباز جدید بیاید.

اما به نظر می‌رسد در خصوص تعویق کنکور سراسری، طبق مصوبه‌ی ستاد کل نیروهای مسلح که به سازمان ناجا ابلاغ شده است، دانش‌آموزان و مشمولین پشت کنکور فقط تا «یک هفته» بعد از برگزاری آزمون سراسری مهلت معرفی دارند. یعنی فرد می‌تواند در کنکور شرکت کند ولی بعد از برگزاری کنکور حداکثر تا یک هفته فرصت دارد که برای تعیین تکلیفِ وضعیت خدمت از طریق پلیس به‌اضافه‌ی ۱۰، دفترچه‌ی اعزام به خدمت ارسال کند.

داوود محمدی -نائب رییس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس دهم- در گفت‌وگویی مسئله‌ی خدمت وظیفه را مسئله‌‌ی لاینحلی نمی‌داند و می‌گوید این موضوع می‌تواند با وضع ضوابط جدید برطرف شود. او در عوض مسائلی که دانشگاه‌ها، دانشجویان و دانش‌آموزان در صورت تعویقِ کنکور با آن روبرو می‌شوند را چالش‌های مهم‌تر و حتی بسیاری از آنها را غیرقابل‌حل می‌داند.

محمدی درمورد پیچیدگی‌های تعویق کنکور و بایدها و نبایدهای آن می‌گوید: دو مطلب باید در کنار هم دیده شود و در رابطه با آنها تحلیل لازم انجام شود و در نهایت تصمیم‌گیری شود. توجه کنید که الان بیماری [کووید-۱۹] به‌شدت در کشور ما شیوع پیدا کرده و در حال حاضر عامل انتقال آن از انسان به انسان است. انتقال این بیماری به‌خاطر ارتباط مردم با هم، رعایت نکردن فاصله و پروتکل‌های بهداشتی است. این مطلبِ مسلمی است و در آن هیچ تردیدی وجود ندارد. اگر کنکور برگزار بشود از همان لحظه‌ای که داوطلب از منزلش خارج می‌شود تا برود داخل وسیله‌ی نقلیه، بعد برود در حوزه قرار بگیرد و جایش را پیدا بکند، پای صندلی بنشیند، از وسایل استفاده بکند، سوال‌ها را جواب بدهد (در حالی که مراقبین بالای سرش هستند)، بعد از پایان آزمون با سایر داوطلبین صحبت کند و مجددا با وسیله‌ی نقلیه به خانه برگردد؛ در تمام این مراحل امکان انتقال بیماری وجود دارد. این مساله‌ای است که هیچ تردیدی به لحاظ علمی در آن نیست و باید به آن توجه داشته باشیم.

مطلب دوم اینکه، کنکور باید برگزار شود به این دلیل که وقتی شما کنکور را برگزار نکنید، تعدادی را به مدت یک سال از تحصیل محروم می‌کنید. از طرف دیگر برای پذیرش دانشجویان در دانشگاه‌هایی که دانشکده‌های آنها داوطلب زیادی دارند، باید کنکور برگزار شود؛ وگرنه یک سال عقب می‌افتند. البته درصد زیادی از دانشجوها بدون کنکور پذیرفته می‌شوند. نزدیک ۷۵-۸۰ درصد از داوطلبین می‌توانند بدون کنکور به دانشگاه بروند؛ دانشگاه‌های غیردولتی مثل دانشگاه آزاد، پیام نور و ….

مشکل درمورد دانشکده‌هایی است که داوطلب زیاد دارند؛ ازجمله دانشکده‌های پزشکی و فنی-مهندسی [دانشگاه‌های دولتی]‌ که برای آنها باید حتما کنکور برگزار شود. زیرا اگر کنکور برگزار نشود راه جایگزینی برای ورود دانشجوها وجود ندارد. هرچند این چندساله اصلا بحث این بود که کنکور برداشته شود و برای آن جایگزینی بگذاریم؛ منتها قضیه این است که در حال حاضر برای این دانشکده‌هایی که داوطلب زیادی دارند و از طرفی گنجایش‌شان هم محدود است، جایگزینی برای کنکور وجود ندارد. پس باید کنکور برگزار شود. بنابراین اگر بخواهید داوطلبان را یک سال محروم کنید، مطمئنا وزارت علوم و بسیاری از دانشکده‌ها دچار مشکل خواهند شد. پس شما باید این دو مساله را در کنار هم ببینید و به تصمیم نهایی برسید.

من معتقدم پروتکل‌ها باید رعایت شود؛ چون در تمام مراحلِ متعددِ فرایند برگزاری کنکور زمینه‌های انتقال وجود دارد. صرفا هم وزارت علوم نیست که قرار است این کار را انجام دهد؛ بلکه بسیاری از نهادهای دیگر که متولی امرند (مثل سازمان حمل‌ونقل، شهرداری، پلیس، راهنمایی و رانندگی و تمام مجریان این امر) باید به‌واقع تصمیم بگیرند و به‌طور جدی پای این قضیه بایستند که وظایف‌شان را انجام دهند. اگر این مراحل انجام شود می‌توان کنکور را برگزار کرد؛ یعنی شدنی بودن این امر مشروط بر این است که مسئولین و دولت واقعا متعهد به انجام آن شوند. واگذاری آن به افراد و به مردم کار درستی نیست. باید تمهیداتی به عمل بیاید، مقررات رعایت شود و ضدعفونی در تمام مراحل صورت بگیرد.

اگر قرار باشد کنکور برگزار شود، امری بسیار مشکل است. در یک روز نمی‌توان آن را برگزار کرد؛ باید برنامه‌ریزی شود و در چند روز -مثلا چهار روز پشتِ سر هم یا بیشتر- و با ایجاد امکانات برای رعایت فاصله‌گذاری و در نظر گرفتن مکان‌های مناسب برگزار شود.

من متولیان امر و مجریان را آدم‌های متعهدی در انجام کارشان می‌دانم؛ ولی با شناختی که از آنها دارم [می‌دانم که] توان انجام این کار را ندارند. متاسفانه سوابق نشان می‌دهد که خیلی نمی‌شود از آنها توقع داشت که مدیریت لازم را انجام دهند. ولی غیرممکن هم نیست؛ اگر همه دست به دست هم بدهند، برنامه‌ریزی لازم صورت بگیرد و آموزش لازم به داوطلبین داده شود امکان‌پذیر خواهد بود. مثلا صداوسیما باید از چند روز قبل زمینه‌های مناسب آموزش را ایجاد کند؛ مسئولین باید به داوطلبین آموزش لازم را بدهند تا این کار با دقت و مراقبت انجام شود. با تمهیداتی جدی می‌شود کنکور را برگزار کرد و ضایعات و مشکلات آن را کمتر کرد.

من خیلی نمی‌خواهم ایران را با سایر کشورها مقایسه کنم و شاید این مسئله در این بحث خیلی هم وارد نباشد. ولی اگر کشور دیگری بود که در آن ضابطه، مقررات و نظم وجود داشت و متولیان تمام ابعاد قضیه را رعایت می‌کردند، برگزاری آزمون شدنی بود. کمااینکه الان در خیلی از کشورها به هر حال علی‌رغم وجود این بیماری کارها در سیستمِ خودش در حال انجام است؛ ولی متاسفانه ما شاهد بی‌توجهی و نداشتن فرهنگ لازم در این زمینه هستیم که باعث شده است بیماری روزبه‌روز شیوع بیشتری پیدا کند.

محمدی در پاسخ به این سوال که تاثیر تعویق کنکور روی وضعیت سربازها چگونه است، گفت: ببینید این مسائل قابل حل است. اینها جزو «ضوابط» است؛ ضوابط و مقررات را می‌توان هم در هیئت دولت مورد بررسی قرار داد و هم در نیروهای نظامی، انتظامی و…. یعنی با وضع ضوابط جدید می‌توان این مشکل را برطرف کرد. من اعتقادم این است که مسائل غیرقابل‌حل در صورت عدم برگزاری کنکور همان پایمال شدن حق عده‌ای و ایجاد مشکل برای دانشگاه‌ها است. ولی مساله‌ی سربازی را نظام وظیفه می‌تواند با ایجاد یک ضابطه‌ی جدیدی برطرف کند. ما که اینجا به آن شکل نظام وظیفه نداریم؛ ولی مساله‌ی سربازی در بسیاری از کشورها قابل‌حل است. من معتقدم که مساله‌ی خدمت سربازی را نمی‌شود خیلی به‌طور جدی یک مسئله‌ی لاینحل تلقی کرد.

او درمورد اینکه آیا مسئله‌ی سربازگیری می‌تواند تاثیری روی تصمیم‌گیری درباره‌ی زمان برگزاری کنکور بگذارد، گفت: به اعتقاد من این مسئله -به‌طور عملی- خیلی جدی نیست و قابل حل است و آن را نمی‌توان به‌عنوان یک دلیل اصلی برای تصمیم‌گیری برای تعویق یا عدم تعویق کنکور تلقی کرد. ولی مسائل دیگری که بسیاری از آنها غیرقابل‌حل است مهم‌تر هستند.