حدود دو ماه بعد از قرنطینه بود که کم کم دوباره مشاغل به سر کار خود برگشتند و محدودیت‌ها رفته رفته برداشته شد و اواسط اردیبهشت درست در زمانی که خیال مردم کم کم داشت از کرونا راحت می‌شد و تمام معاشرت‌ها، مهمانی‌ها، سفرها و فعالیت‌ها از سر گرفته شده بود، کرونا با موج دوم قدرتمندتر از قبل بازگشت و حتی رکوردهای بالاتری را برجا گذاشت تا به مردم ثابت کند این مهمان ناخوانده به این راحتی‌ها رفتنی نیست.

در حال حاضر و با وجود اینکه شرایط فعلی و موج دوم کرونا دست کمی از موج اول ندارد، به نظر می‌رسد مردم دیگر ترسی از کرونا ندارند و کمتر از قبل به رعایت سفت و سخت اصول بهداشتی یا ماندن در خانه تمایل دارند. موضوعی که ایرج حریرچی، معاون وزیر بهداشت آن را مهم‌ترین خطر دانست و گفت: عادی سازی و عادی پنداری در اثر کاهش میزان ترس نسبت به این ویروس باعث شیوع بالای این بیماری و در نتیجه میزان ابتلا، بستری و مرگ را افزایش خواهد داد.

سعید نمکی، وزیر بهداشت نیز چند وقت قبل در جمع خبرنگاران گفته بود: مردم فکر می‌کنند که کرونا تمام شده است. بارها این را اعلام کرده‌ام که با این روالی که اکنون می‌بینم، ما دقیقه ۹۰ از گوشه‌های زمین گل خواهیم خورد. یکی از نگرانی‌های عمده من عادی انگاری کرونا از سوی مردم است. باید بدانیم که کرونا نه تنها تمام نشده، بلکه هر لحظه ممکن است دچار پیک خطرناک این بیماری شویم.

علیرضا زالی، فرمانده ستاد مقابله با کرونا در کلان شهر تهران نیز درباره تأثیر فاصله گذاری اجتماعی در این شهر گفته بود در فروردین ماه ۷۸ درصد مردم فاصله گذاری اجتماعی را رعایت می‌کردند و این در حالی است که این رقم در ماه‌های اردیبهشت و خرداد به ترتیب به ۲۳ درصد و ۱۸ درصد رسیده است.

ترس، مکانیسمی که جان انسان را نجات می‌دهد

روانشناسان می‌گویند همه افراد در مواجهه با خطر، دچار احساسی می‌شوند که برخی آن را اضطراب و برخی نام آن را ترس می‌گذارند. این حس به ظاهر ناخوشایند به بقای انسان کمک می‌کند و باعث می‌شود زمانی که فرد با یک خطر مواجه می‌شود تلاش کند ار آن دوری کند. اما اگر این احساس ترس به طور دائم وجود داشته باشد و مرتب به مغز اخطار داده شود، تحریک پذیری مغز به این اخطارها کاهش میابد و دیگر موضوع به عنوان یک خطر برای مغز قلمداد نمی‌شود و به نوعی می‌توان گفت که از حس خطری که تا پیش از این توسط افراد دریافت می‌شد، حساسیت زدایی می‌شود.

دکتر همایون امینی، استاد دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی تهران و روانپزشک می‌گوید: افراد مختلف درک متفاوتی از خطر دارند و محدوده ترس و نگرانی افراد و به همان نسبت واکنش‌ها متفاوت است. اما این مسئله ممکن است در طول زمان و راجع‌به هر فردی تغییر کند؛ یعنی اوایل احساس خطر زیادتر باشد و به تدریج با همزیستی با آن خطر و زندگی کردن در جوار آن، به تدریج حساسیت زدایی اتفاق بیفتد.

او با اشاره به اینکه ما پژوهشی نداریم که نشان دهد که در اوایل بیماری مردم بیشتر رعایت می‌کردند، ادامه می‌دهد: دراوایل شیوع بیماری قرنطینه اتفاق افتاد که در اثر آن مکان‌های عمومی بسته شدند و تقریباً همه فعالیت‌ها به حالت تعلیق درامد  و طبیعتا در آن شرایط فاصله اجتماعی خود به خود بیشتر رعایت و تجمعات کمتر می‌شد اما با بازگشایی مکان‌های عمومی و برداشته شدن شرایط تغییر کرد.

لیلا.م پرستار بخش کرونای یک بیمارستان دولتی است می‌گوید: در فاصله موج اول و دوم تعداد مریض‌ها کم شده بود و این کم شدن آمار به نوعی خیال مردم را راحت کرده بود که کرونا رفتنی است و زندگی عادی را از سر گرفتند در صورتی که به نظر من همین مهمانی‌ها و سفرها و این خیال راحت باعث شد موج دوم شدیدتر برگردد و دوباره پرستاران وضعیتی حتی بدتر ازموج اول داشته باشند.

سر نترس یا دغدغه معاش؟

اما واقعیت این است که ریخته شدن ترس از کرونا تنها یک سوی ماجراست. بعد از پایان تعطیلات عید، فضای مجازی پر شد از واگن‌های مترو و اتوبوس‌هایی که مملو از جمعیت بود. سوال اینجا است که واقعاً ریختن ترس از کرونا باعث شده مردم خانه‌ها امن‌شان را ترک کنند و در ازدحام جمعیت قرار بگیرند؟

علیرضا ۳۳ ساله شاغل و صاحب یک مغازه تعمیر لوازم الکترونیکی است. او در این رابطه می‌گوید: «هیچکس دوست ندارد خودش را در معرض خطر ابتلا به بیماری قرار بدهد. خصوصاً برای من که دختری دو ساله دارم اما من برای تأمین معاش همین فرزند مجبورم هر روز با مردم در تماس باشم و حتی سنگینی و شلوغی کارم این اجازه را به من نمی‌دهد که مرتب اصول بهداشتی را رعایت کنم؛ کار کردن با ماسک واقعاً طاقت فرساست. اما اگر من نوعی در خانه بمانم دولت از من حمایت خواهد کرد؟ چه کسی جوابگوی خسارتی که در این مدت به من وارد می‌شود را خواهد داد؟» به نظر می‌رسد این صحبت‌های علیرضا درد دل بسیاری از افراد باشد که با شیوع کرونا معاش‌شان به خطر افتاد.

روزبه کردونی، رئیس مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی چندی پیش در خصوص افزایش جمعیت زیر خط فقر در پی شیوع کرونا هشدار داده و گفته بود: براساس محاسبات این مؤسسه بین المللی، جمعیت زیر خط فقر در ایران، ۶۰.۶ درصد رشد خواهند کرد و بیش از ۱.۵ برابر خواهد شد؛ براساس این گزارش، کشورهای سوریه و عراق نیز از منظر میزان افزایش، وضعیتی مشابه ایران خواهند داشت.

هرچند یکی از راهکارهای دولت برای جبران این خسارات مالی وارده به مردم ارائه وام‌هایی با مبالغ مختلف به مردم و کسبه آسیب دیده بود.

با این وجود موج دوم کرونا همچنان بر قله است و انگار قصد پایین آمدن هم ندارد و برخلاف چند ماه گذشته، هنوز محدودیت جدی و قرنطینه‌ شهرها وجود ندارد.