تعداد زیادی از کودکان، در مراحل اولیه رشد خود، دچار حرکت‌های تکراری مثل ناخن جویدن یا مو کندن می‌شوند که معمولاً از این حرکات به عنوان حرکات کلیشه‌ای یا عادتی یاد می‌شود.

خوشبختانه بسیاری از این حرکات عادتی، عادات خوش خیمی هستند که به عنوان جزء طبیعی از مراحل تکامل کودک در نظر گرفته می‌شوند و زمانی جنبه اختلال پیدا می‌کنند که باعث ایجاد مشکلاتی در حرکات فیزیکی و رفتار اجتماعی کودک شوند. به طور کلی اختلال عادتی عبارت است از واکنش‌های مرضی زودگذر کودکان به بعضی از موقعیت‌هایی که با آن مواجه هستند یا پاسخی به تعارضات هیجانی درونی که با آن درگیر هستند. اختلالات عادتی از طریق فعالیت‌های تکراری ساده، از قبیل جویدن ناخن، مکیدن شست، شب ادراری، مشکلات غذا خوردن، اختلالات سخن گفتن، اختلالات حرکتی، اختلالات خواب مشخص می‌شوند‎.‎‏ به طور کلی چند نوع رفتار عادتی وجود دارد‎:‎

‏۱ـ عادت‌های عصبی‎ (nervous habits) ‎مثال: ناخن جویدن، کشیدن مو یا ریش و‎…‎

‏۲ـ‏‎ ‎تیک‌های عضلانی:‎ (muscle tics) ‎مثال: حرکت سریع سر، شانه، مردمک چشم و‎…‎

‏۳ـ ‏‎ ‎لکنت زبان

‏۴ـ اختلال تورت: نوعی اختلال تیک شامل تیک‌های حرکتی و صوتی متعدد است. وقتی که در کودک ۲ یا چند تیک (شامل حداکثر یک تیک صوتی) حداقل برای یک سال اتفاق بیفتد او دارای اختلال تورت تشخیص داده می‌شود‎.‎

ما در این مقاله سعی بر این داریم که از اختلال عادتی ناخن جویدن برای شما بگوییم. چون به نظر می‌رسد این اختلال در بین کودکان بیش از سایر اختلالات عادتی به چشم می‌خورد.

اختلال عادتی ناخن جویدن ‏

اول از همه این را بدانید که زمانی به یک رفتار «اختلال» می‌گویند، که آن رفتار بیش از حد تکرار شود و حتی منجر به آسیب به فرد شود. اگر کودک برای مدت کوتاهی ناخن‌هایش را بجود و یا دچار اختلال عادتی دیگری باشد، غیرعادی نیست. ولی وقتی این عادت دائمی و شدید شود، بایستی والدین و سایر افراد خانواده در پی درمان آن باشند‎.‎

در بسیاری از موارد، این اختلالات عادتی کوتاه مدت و خفیف هستند و می‌توانند با کمک والدین، معلم و یا یک راهنمای مناسب برطرف شوند. اما در موارد کمی، کودک این عادت را تا بزرگسالی همراه خود دارد که می‌تواند ارادی یا غیرارادی باشد. ناخن جوید یکی از رایج‌ترین اختلالات عادتی است که می‌تواند تا بزرگسالی همراه فرد باشد. فرد مبتلا معمولاً ناخن‌های دستش را هنگام عصبانیت، فشار عصبی، خستگی و یا در محیط پرتنش می‌جود. بر اساس آمار، جویدن ناخن در کودکان و نوجوانان شایع است، اما ۵ درصد آنها این عادت را تا بزرگسالی نیز با خود دارند‎.‎

اونیکوفاژی

نام علمی ناخن جویدن «اونیکوفاژی» است. پزشکان و روان‌شناسان هنوز در مورد علت دقیق این اختلال به نظر واحدی نرسیده‌اند. اضطراب، ژنتیک، بیماری، عدم اعتمادبه‌نفس و حتی یادگیری رفتار به عنوان علت‌های احتمالی مطرح شده‌اند ولی درنهایت این رفتار زیر مجموعه حرکات تکرار شونده دراختلال وسواسی ـ جبری به حساب می‌آید. البته قابل ذکر است که فرد با پا نهادن به دوران جوانی کم‌کم یاد می‌گیرد که چطور با اضطراب خود کنار بیایند و آن را مدیریت کند؛ علاوه بر این به دلیل شرمندگی از تغییر شکلی که ناخن در اثر جویدن پیدا می‌کند، افراد مبتلا به ناخن جوی سعی می‌کنند این عادت زشت را ترک کرده و به همین علت آمار بزرگسالانی که درگیر ناخن‌جوی هستند، پایین است‎. ‎

راه‌هایی برای ترک ناخن جویدن

کیفیت فضای عاطفی خانواده را بالا برده و فضای شاد و امن برای کودک ایجاد کنید. چون ممکن است علت ناخن جویدن کودک شما، نداشتن حس امنیت و شادی در خانه باشد‎.‎

به خصوصیات مثبت کودک بیش از ضعف‌ها و ناتوانی‌هایش توجه داشته باشید. ویژگی‌های رفتاری مثبت او را تشویق و نسبت به رفتارهای منفی او بی‌تفاوت باشید‎.‎

از سرزنش و مقایسه کردن کودک خود بپرهیزید‌‎

به او، در خانه و مدرسه مسئولیت‌هایی در حد توانش بدهید‎. ‎

استعدادهای کودکتان را شناسایی کنید و امکان حضور در بازی‌های گروهی، سرگرمی‌ها و تفریحات ورزشی شاد و پرتحرک را برای او فراهم آورید‎.‎از تنبیه، تلخ کردن انگشت، مالیدن فلفل به انگشت و زدن خط کش روی انگشتان خودداری کنید.

یکی از روش‌های بسیار موثر تشویق و پاداش دادن به کودک در صورت تلاش خود برای رفع ناخن جویدن می‌باشد. به طوری که کودک با گرفتن آن پاداش بزرگ شگفت زده می‌شود‎.

با تمسخر و تهدید هم کاری از پیش نمی‌برید، باید درمان شامل درک مشکل و کمک به شخص باشد تا بتواند سازش شخصیتی کافی و راه‌های مناسب تری برای خالی کردن فشار روحی خود پیدا کند.‎

ممکن است کودک هنگام تنها خوابیدن دچار ترس شود و موقع تنهایی و تاریکی به این رفتار پناه ببرد. بنابراین برای آرامش کودک در هنگام خواب کارهایی از جمله داستان گویی، ماساژ و گوش دادن به موسیقی آرام انجام دهید. حتی اگر ضرورت می‌دانید برای چند شب اول تا او به خواب رود کنارش دراز بکشید و به تدریج مقدار زمانی که هر شب با او می‌گذرانید را کاهش دهید.‏