به گزارش مشرق، برای شناخت منزلت و شأن حضرت زهرا سلام‌الله علیها باید به آیه‌های قرآن کریم و حدیث و کلام پیامبر(ص) و اهل بیت علیهم السلام مراجعه کنیم تا از میان آن‌ها بتوانیم در حد وسع خود، شناختی زا منزلت بانوی گرامی اسلام داشته باشیم و بدانیم به چه دلیل حضرت زهرا سلام‌الله علیها به عنوان الگو و سرآمد مردان و زنان عالم معرفی شده‌اند. به طوری که پیامبر گرامی اسلام صلوات الله علیه بارها در کلام گهربار خود به منزلت آن حضرت در نزد خدای متعال اشاره فرمودند و همچنین حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام ایشان را الگوی کاملی برای مردم جهان معرفی می‌کردند. و یا ائمه اطهار علیهم السلام هر بار نام مادر گرامی خود را می‌بردند، به قدری تواضع و خشوع از خود نشان می‌دادند که مشخص می‌کرد حتی نام مبارک آن حضرت منزلتی دارد که باید در برابر آن تواضع و فروتنی نشان دهیم.
در گفت‌وگویی که با دکتر مریم فدایی، استاد دانشگاه و پژوهشگر اسلامی، انجام داده به بررسی برخی از آیات قران کریم که اشاره به شأن و منزلت حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها دارد، پرداخته است. آن طور که این محقق اسلامی توضیح می‌دهد، بشارت‌هایی که به اهل ایمان داده شده، حد اعلایی دارد که مخصوص حضرت زهرا سلام‌الله علیها و ائمه اطهار علیهم السلام است. البته در برخی از موارد هم به طور ویژه به آن بانوی مکرم بشارت داده است. یکی از این موارد به زمانی برمی‌گردد که رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله به خانه دختر گرامی خود رفتند و ایشان را در حالی مشاهده کردند که لباسی از پوست شتر بر تن داشته، با دست خود در حال آسیاب کردن بودند و فرزندشان را هم شیر می‌دادند. اشک پیامبر صلوات الله علیه از دیدن این صحنه سرازیر شده و فرمودند: «دخترم سختی‌های این دنیا را تحمل کن که شیرینی و راحتی ابدی آخرت در انتظار توست.» حضرت زهرا سلام‌الله علیها فرمودند که بابت نعمت‌ها از خدای متعال شاکر و قدردان هستم و شکر خداوند را به جای آوردند. در شأن آن حضرت آیه‌ای از سوره ضحی نازل شده که می‌فرماید: «وَ لَسَوْفَ یعْطِیک رَبُّک فَتَرْضَی؛ و به زودی پروردگارت آن‌قدر به تو عطا خواهد کرد که خشنود شوی.»
اشاره قرآن به منزلت حضرت زهرا سلام‌الله علیها
بر اساس روایت‌ها و احادیث، برخی از آیات قران کریم اشاره به مقام و منزلت حضرت زهرا سلام‌الله علیها دارد. ممکن است چند نمونه از این آیات را عنوان کنید؟
یکی از این آیات مربوط به سوره مبارکه قدر است که در روایت‌هایی اشاره شده که منظور از این آیات شأن و منزلت حضرت زهرا سلام‌الله علیها است. چنانکه هر کسی آن بانوی گرامی را بشناسد به طوری که حق ایشان است، یقیناً شب قدر را درک کرده است و همانا آن حضرت فاطمه نامیده شده به این علت که مردم از شناخت و درک او عاجز هستند.
همچنین آیه 36 سوره مبارکه نور هم اشاره به منزلت حضرت زهرا سلام‌الله علیها دارد. چنانکه خدای متال می‌فرماید: «فِی بُیوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرْفَعَ وَ یذْکرَ فِیهَا اسْمُهُ یسَبِّحُ لَهُ فِیهَا بِالْغُدُوِّ وَ الْآصَالِ؛ (این چراغ پرفروغ) در خانههایی قرار دارد که خداوند اذن فرموده دیوارهای آن را بالا برند (تا از دستبرد شیاطین و هوس‌بازان در امان باشد) خانههایی که نام خدا در آن‌ها برده می‌شود و صبح و شام در آن‌ها تسبیح او میگویند.»
روایت شده که این آیه شریفه را پیامبر اسلام صلی‌الله علیه و آله در جمع مردم تلاوت فرمودند. همان موقع یکی از مسلمانان در حالی که به خانه امام علی علیه السلام و حضرت زهرا سلام‌الله علیها اشاره می‌کرد، سؤال کرد که آیا این خانه هم از همان خانه‌ها است؟ پیغمبر صلوات الله علیه فرمودند: «بله. از برترین آن‌ها است.»
در روایتی هم آمده از این آیه تلاوت می‌شد که ابن عباس پیامبر صلوات الله علیه سؤال کرد که این خانه‌ها کدام هستند؟ که حضرت فرمودند: «خانه‌های انبیا علیهم السلام» و با دست مبارک خود خانه حضرت زهرا سلام‌الله علیها را نشان می‌دادند.
بیشتر بخوانید:
فدک هدیه پیامبر(ص) به حضرت زهرا(س) بود
تعبیر پیامبر صلوات الله علیه از یک حکم قرآنی
گویا پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله نیز در حکم برخی از آیات قرآن کریم، حضرت صدیقه طاهره سلام‌الله علیها را مستثنا می‌دانستند، مانند زمانی که حکم الهی مبنی بر خطاب قرار دادن آن حضرت رسید.
بله. به هر حال حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله علیها در نزد خداوند متعال دارای ارج و جایگاه ویژه‌ای هستند و رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله به این موضوع کاملاً واقف هستند. به عنوان مثال زمانی که آیه 63 از سوره نور نازل شد، این اتفاق افتاد. به طوری که خداوند در این آیه می‌فرماید: «لَا تَجْعَلُوا دُعَاءَ الرَّسُولِ بَینَکمْ کدُعَاءِ بَعْضِکم بَعْضًا؛ صدا کردن پیامبر را در میان خود، مانند صدا کردن یکدیگر قرار ندهید.»
در این باره روایت شده که حضرت زهرا سلام‌الله علیها فرمودند وقتی این آیه شریفه نازل شد، از اینکه بگویم «پرد جان» خودداری کردم و آن حضرت را رسول الله خطاب کردم. پیامبر صلی‌الله علیه و آله به من روی کرده و فرمودند: «فاطمه جان، این آیه درباره تو و خانواده و نسل تو نازل نشده است. زیرا تو از منی و من از تو. این آیه درباره ستمکاران و انسان‌های خودخواه و متکبر قریش نازل شده است. تو من بگو پدرم که این کلام دلم را زنده می‌کند و خدا را راضی می‌کند.»
بشارتی به بانوی گرامی اسلام
آیا در آیات قرآن کریم بشارتی به حضرت زهرا سلام‌الله علیها داده شده است؟
بشارت‌هایی که به اهل ایمان داده شده، حد اعلایی دارد که مخصوص حضرت زهرا سلام‌الله علیها و ائمه اطهار علیهم السلام است. البته در برخی از موارد هم به طور ویژه به آن بانوی مکرم بشارت داده است.
یکی از این موارد به زمانی برمی‌گردد که رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله به خانه دختر گرامی خود رفتند و ایشان را در حالی مشاهده کردند که لباسی از پوست شتر بر تن داشته، با دست خود در حال آسیاب کردن بودند و فرزندشان را هم شیر می‌دادند. اشک پیامبر صلوات الله علیه از دیدن این صحنه سرازیر شده و فرمودند: «دخترم سختی‌های این دنیا را تحمل کن که شیرینی و راحتی ابدی آخرت در انتظار توست.»
حضرت زهرا سلام‌الله علیها فرمودند که بابت نعمت‌ها از خدای متعال شاکر و قدردان هستم و شکر خداوند را به جای آوردند. در شأن آن حضرت آیه‌ای از سوره ضحی نازل شده که می‌فرماید: «وَ لَسَوْفَ یعْطِیک رَبُّک فَتَرْضَی؛ و به زودی پروردگارت آن‌قدر به تو عطا خواهد کرد که خشنود شوی.»
شفیع روز قیامت
مقام شفاعت یکی از مقام‌های حضرت زهرا سلام‌الله علیها در عالم قیامت است. آیا این مطلب در آیات قرآن کریم هم مورد تصریح قرار گرفته است؟
در آیات قرآن به موضوع شفاعت اشاره‌هایی شده است. اما تعبیر و تفسیر آیات قرآن کریم را باید در کلام رسول گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و بیان ائمه اطهار علیهم السلام جستجو کنیم. به عنوان مثال خدای متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «یومئذ یفرح المؤمنون، بنصرالله ینصر من یشاء؛ در آن روز مؤمنان به خاطر یاری خداوند خوشحال خواهند شد و او هرکس را بخواهد یاری می‌دهد.»
شیخ صدوق در تفسیر این آیه به کلامی از پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله اشاره کرده که ایشان از حضرت جبرئیل علیه السلام سؤال کرد: «چرا فاطمه در آسمان‌ها به نام منصوره و در زمین به نام فاطمه خوانده می‌شود؟»
جبرئیل علیه السلام فرمود: «او در زمین فاطمه نامیده شده است به این علت که شیعیان و دوستداران او از آتش جهنم و دشمنان او از محبتش دور شده‌اند و در آسمان‌ها نیز منصوره نام گرفته است به دلیل یاری کردن مؤمنان در عالم قیامت، آن چنانکه منظور از قول خداوند تعالی در آیات یومئذ یفرح المؤمنون بنصر الله من یشاء، یاری فاطمه سلام‌الله علیها به محبان و دوستدارانش در قیامت است.»
چنین مطلبی در آیات دیگری هم عنوان شده است؟
در چند مورد دیگر به این موضوع اشاره شده است. یکی از آن‌ها آیه‌ای از سوره مبارکه انبیا است که می‌فرماید: «لَا یحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَکبَرُ وَ تَتَلَقَّاهُمُ الْمَلَائِکةُ هَذَا یوْمُکمُ الَّذِی کنتُمْ تُوعَدُونَ؛ وحشت بزرگ، آن‌ها را اندوهگین نمیکند و فرشتگان به استقبالشان میآیند (و میگویند:) این همان روزی است که به شما وعده داده می‌شد.»
نبی مکرم اسلام صلوات الله علیه در تفسیر این آیه فرموده‌اند که: «به خدا سوگند آن‌ها فاطمه سلام‌الله علیها و ذریه و شیعیان او هستند.»
در حدیث و روایت دیگری درباره آیه نور که می‌فرماید: «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ کمِشْکاةٍ فِیهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِی زُجَاجَةٍ» عنوان شده که پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله فرمودند: «نور دخترم فاطمه از نور خداوند است.»