به گزارش مشرق، طی سال‌های گذشته و در طول دست و پنجه نرم کردن کشورمان با تحریم های امریکا بارها شاهد اتفاقی از قبیل توقیف نفتکش کشورمان توسط یک کشور ثالث و با صحنه‌گردانی آمریکایی‌ها بوده‌ایم.
در واقع آمریکایی‌ها زمانی به سمت فشار برای توقیف نفتکش‌ها یا محموله‌های ایران رفتند که دیدند نمی‌توانند به تنهایی با اعمال تحریم فروش نفت به هدف خود، یعنی محروم کردن ایران از درآمدهای نفتی و متعاقبا تسلیم شدن در برابر فشارها برسند.
بر همین اساس بود که جان بولتون در زمان توقیف نفتکش گریس ۱ ایران توسط انگلیس در تنگه جبل الطارق گفت بود: «ایالات متحده و متحدانش به جلوگیری از منفعت بردن رژیم های تهران و دمشق از این تجارت غیرقانونی ادامه خواهند داد.»
اما این همه ماجرا نیست. چنانکه به نظر می‌رسد تنگه‌ها به محل رویارویی قدرت‌های جهان تبدیل شده‌اند. از تنگه مالاکا در شرق دور که به تازگی با توقیف دو کشتی چینی و ایرانی خبرساز شده است تا تنگه باب‌المندب در غرب آسیا که به محل تنازع نظامی یمنی‌ها با عربستان تبدیل شده است. از تنگه جبل الطارق در کرانه آفریقا و اروپا که کشتی ایرانی گریس در آن به دلیل دور زدن تحریم‌ها توقیف شد تا تنگه هرمز در سواحل جنوبی ایران که کشتی‌های انگلیسی و کره‌ای به دلیل آلوده کردن محیط‌زیست در آن متوقف شدند.
در واقع به نظر می‌رسد جنگ تنگه‌ها وارد مراحل جدیدی شده است. نوعی جنگ نیابتی که از یک سو تلاش برای حفظ هژمونی و برتری قدرت‌های بزرگ را به نمایش می‌گذارد و از سوی دیگر بیانگر تحمیل قواعد غیر متقارن جدیدی است که از سوی بقیه کشورها برای حفظ منافع ملی پی گرفته می‌شود.
توقیف نفتکش ایران در جبل الطارق
اولین اقدام مهم در جنگ تنگه‌ها در دوره تحریم به تابستان سال گذشته باز می‌گردد. سیزدهم تیرماه سال ۱۳۹۸ برابر با چهارم جولای سال ۲۰۱۹ مقامات تنگه جبل الطارق و نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا، کشتی نفتی حامل نفت ایران را در نزدیکی این تنگه توقیف کردند.
این اقدام انگلیس با استقبال آمریکا مواجه شد و در واقع نخستین اقدام جدی بود که توسط یک کشور ثالث در راستای اجرای غیر مستقیم تحریم های آمریکا علیه ایران انجام می‌گرفت و همین امر طرف‌های آمریکایی را سر شوق آورد.
نخستین بهانه برای توقیف نفتکش‌ایرانی این بود که این نفتکش در حال انتقال محموله خود به پالایشگاه بانیاس سوریه بوده که گویا این مسئله از سوی اتحادیه اروپا مشمول تحریم شده بود. اما این ههه ماجرا نبود. روی دیگر سکه تلاش یک متحد آمریکا برای رویارویی خاموش با ایران بود.
در حالی دولت محلی جبل الطارق مدعی بود که در توقیف نفتکش ایرانی درخواست هیچ کشوری مطرح نبوده است که اسناد غیرقابل انکار از درخواست‌های آمریکا برای چنین اقدامی وجود داشت.
در همان روزهای نخست ماجرا مقامات ایرانی از رئیس جمهور گرفته تا وزیر دفاع و وزارت امور خارجه تآکید کردند که این اقدام لندن بی پاسخ نخواهد ماند و ایران به راهزنی انگلیس پاسخ قاطع خواهد داد.
دادگاه منطقه جبل الطارق به هر بهانه ای که بود در روزهای نخست زمان توقیف این کشتی را برای دو هفته تمدید کرد. کار تا جایی پیش رفت که رهبر معظم انقلاب در سخنرانی خود در روز ۲۵ تیرماه در دیدار با ائمه جمعه گفتند: «انگلیس خبیث دزدی دریایی می‌کند و کِشتی ما را می‌دزدد؛ جنایت می‌کنند و شکل قانونی به آن می‌دهند. جمهوری اسلامی و عناصر مؤمن نظام، این خباثت‌ها را بی‌جواب نمی‌گذارند.»
تنها ۲ روز بعد از این سخنان رهبری، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی اعلام کرد که نفتکش «استنا امپرو» به معنی «امپراتور در بند» را که با پرچم انگلیس تردد می‌کرد در آبهای تنگه هرمز و به خاطر نقض قوانین بین المللی کشتیرانی و عدم توجه هشدارها توقیف کرده است. البته ایران دوم مردادماه در نامه ای به شورای امنیت، اسناد قانونی بودن توقیف کشتی انگلیسی را ارائه می‌کند.
انگلیس هر چه تلاش کرد تا این ایران باشد که اول نفتکش انگلیس را آزاد کند نشد که نشد و نهایتا عصر روز پنجشنبه ۲۴ مرداد رسانه‌های محلی جبل الطارق خبر دادند که دادگاه این منطقه تحت حاکمیت بریتانیا به آزادی ابرنفتکش ایرانی «گریس- ۱» رای داده و دولت انگلیس سرانجام بعد از پنج هفته تانکر نفتکش گریس ۱ را آزاد کرد.
ایران بلافاصله نام کشتی را به «آدریان دریا» تغییر داد و این نفتکش بلافاصله محموله خود را در سوریه تخلیه کرد.
علی رغم اینکه انگلیس نفتکش ایران را آزاد کرده بود اما روند رفع توقیف نفتکش انگلیسی چند هفته ای به طول انجامید و بعد از حدود ۵ هفته در روز ۱ مهر آزاد شد.
ناوگان نفتکش های ایران در راه ونزوئلا
روزهای نخست امسال هم اعزام ۵ نفتکش ایرانی به سمت ونزوئلا خبر ساز شد. این نفتکش ها هم تحریم های آمریکا علیه ایران را نقض کرده بودند و هم تحریم های آمریکا علیه ونزوئلا را زیر پا گذاشته بودند.
در طول چند هفته حرکت این نفتکش ها به سمت ونزوئلا که اتفاقا این بار هم در کمال قدرت از تنگه جبل الطارق عبور کردند آمریکا بارها از تصمیم خود برای توقیف این نفتکش ها خبر داد و تلاش کرد تا پیش از رسیدن آنها به مقصد حتی با تهدید و تطمیع خدمه آن جلوی ادامه حرکت آنها را بگیرد.
در همین راستا مقامات آمریکایی حتی از اعزام چند کشتی جنگی به آبهای نزدیک ونزوئلا خبر دادند و یک هواپیمای شناسایی شناورها نیز به منطقه فرستاده شد.
این تحرکات اما با واکنش جدی ایران روبرو شد و طرف ایرانی با صراحت تمام اعلام کرد هر گونه ایجاد مزاحمت برای نفتکش های ایرانی با واکنش قاطع کشورمان مواجه خواهد شد. علی رغم تمام تهدید های آمریکا اما این نفتکش ها به سلامت به مقصد خود رسیده و محوله خود را تخلیه کردند.
ادعای توقیف بنزین ایران در نفتکش‌های یونانی
چند ماه بعد از بازگشت ۵ نفتکش ایرانی از ونزوئلا آمریکا مدعی شد که یک محموله بنزین ایران که توسط نفتکش های متعلق به یک شرکت یونانی در حال حرکت به ونزوئلا بود را توقیف کرده است.
واشنگتن با سرو صدای زیاد به موضوع توقیف محموله این نفتکش ها پرداخت و تلاش کرد تا از این طریق برای خود اعتباری کسب کند اما مقامات ایران با صراحت اعلام کردند که این محموله متعلق به کشورمان نیست.
در طول این کش و قوس هم خبر رسید که نیروی دریایی سپاه پاسداران یک شناور یونانی را در نزدیکی آبهای سرزمینی کشورمان برای مدتی توقیف و سپس آزاد کرد.
توقیف نفتکش کره‌ای به دلیل آلوده کردن محیط زیست
چند سالی است که ایران برای آزاد سازی چند میلیارد دلار پول نفت خود که در بانک‌های کره ای بلوکه شده، پیگیری‌های مفصلی انجام داده است.
چند هفته پیش یک نفتکش کره‌ای توسط نیروی دریایی سپاه و بنا به درخواست سازمان بنادر و کشتیرانی ایران به خاطر آلوده کردن محیط زیست در خلیج فارس توقیف شد.
ببینید:
فیلم/ آخرین وضعیت کشتی توقیف‌شده کره‌جنوبی
د رحالی که مقامات کره ای سعی داشتند توقیف این نفتکش را به موضوع آزادسازی پول‌های ایران ربط بدهند اما ایران اعلام کرد که این دو پرونده ربطی به هم ندارد. با این حال اما مقامات کره جنوبی به سرعت دست به کار شدند تا بتوانند با طرف ایرانی برای آزادسازی پول‌ها و در کنار آن رفع توقیف نفتکش بازداشتی به نتیجه برسند.
این تلاش‌ها فعلا نتیجه ای در برابر نداشته و کره‌ای ها همچنان از تلاش برای تعامل با ایران در این زمینه صحبت می‌کنند.
توقیف نفتکش‌های ایرانی و چینی در آبهای اندونزی
چند روز پیش سازمان امنیت دریانوردی اندونزی از توقیف دو نفتکش در نزدیکی آبهای این کشور خبر داد. مقامات اندونزی مدعی شدند که سامانه‌های راداری و مکان‌یابی این دو نفتکش خاموش بوده و به طور تصادفی آنها را در حال انتقال کشتی به کشتی نفت شناسایی کرده است.
دولت چین از اندونزی برای توقیف این نفتکش‌ها توضیح خواسته و طرف ایرانی هم خواستار ارائه جزئیات تخلفات ادعایی شده است.
بیشتر بخوانید:
اندونزی: تحقیقات درباره نفتکش‌های توقیف شده یک هفته دیگر طول می‌کشد
نکته مهم درباره اتفاق اخیر، استفاده نیابتی آمریکا از اندونزی علیه ایران و چین است. اندونزی در زمان دولت قبل روابط بسیار نزدیکی با ایران داشت چنانکه در رای‌گیری‌های شورای امنیت سازمان ملل درباره ایران نیز این روابط نزدیک نمود واضحی داشت.
در حالی از چند روز پیش زمان توقیف نفتکش‌های مذکور در اندونزی از سوی مقامات قضایی این کشور حدود یک هفته تمدید شده است که به گفته آنها در صورتی که اسناد معتبری از تخلف این دو نفتکش از سوی سازمان امنیت دریانوردی اندونزی ارائه نشود این دو نفتکش رفع توقیف خواهند شد.
بیشتر بخوانید:
نفتکش توقیفی ایران در مسیر جزیره «باتام» اندونزی
سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه به تازگی درباره وضع نفتکش توقیف‌شده ایران در اندونزی، گفته است: «گزارش‌هایی که دولت اندونزی داشته حاکی از فنی بودن مسئله است. تحولات در این باره مثبت بوده و ما دسترسی‌های کنسولی به خدمه کشتی داشته‌ایم. کاپیتان و معاون وی روز یکشنبه ۱۲ بهمن‌ماه به عرشه بازگشتند. امیدواریم این مسئله را با توجه به قوانین اندونزی به‌زودی حل کنیم.»
آغاز و پایان جنگ تنگه‌ها
همان طور که اشاره شد دور جدید جنگ تنگه‌ها محدود به موارد یاد شده نیست. چنانکه در ماه‌های اخیر یک کشتی سعودی در تنگه باب‌المندب مورد حمله شناورهای حوثی‌های یمنی قرار گرفت. در عین حال چندی پیش نیز یک کشتی چینی در تنگه مالاکا به صورت نیابتی از سوی سنگاپور توقیف شد.
جنگ تنگه‌ها با توقیف نفتکش ایرانی گریس در تنگه جبل‌الطارق و به تحریک آمریکا آغاز شد، اما مطابق برنامه‌ریزی آمریکایی‌ها پیش نرفت و طبعا پایان دادن به آن نیز در اختیار آمریکا نخواهد بود. به خصوص با توجه به این نکته که آمریکا راسا کنترل هیچ یک از تنگه‌های یاد شده را در اختیار ندارد و مجبور است به صورت نیابتی این جنگ را ادامه بدهد و طبعا کشورهایی که قرار است به جای آمریکا در این رویارویی درگیر شوند، انگیزه‌های پر قدرتی برای ادامه ان نخواهند داشت.