به گزارش گروه علمی و دانشگاهی خبرگزاری فارس، رضا کیانوش کارشناس مهندسی فضا طی یادداشتی تاکید کرد که فناوری‌های پیشرفته پادزهر تحریم‌هاست.
متن کامل این یادداشت به شرح ذیل است:
« پروژه اعزام انسان به فضا در سه دولت دهم، یازدهم و دوازدهم دستخوش فراز و نشیب های زیادی شده است. اولین بار در سال ۱۳۹۱ کپسول حیاتی حامل یک میمون (پیشگام) تا ارتفاع ۱۲۰ کیلومتری زمین پرتاب و با موفقیت بازیابی شد و در آخرین اقدام در سال ۱۳۹۲، با پرتاب کاوشگر پژوهش که از فناوری سوخت مایع بهره می‌برد، محموله موجود زنده (فرگام) خود را با موفقیت به ارتفاع زیر مداری انتقال داد.
ابتدا باید ببینیم چرا ملت‌ها و دولت‌ها به سمت گسترش برنامه های فضایی حرکت می‌کنند. می‌توان برای این موضوع، ۴علت اصلی ذکر کرد که از دلایل و محرک های پیشرونده در این حوزه هستند:
۱. رهبری و اعتبار (عزت و افتخار آفرینی)
۲. توسعه و مدیریت منابع (آموزش، جلوگیری از مهاجرت نخبگان و...)
۳. رشد و تنوع اقتصادی (ایجاد شغل، افزایش GDP)
۴. موفقیت های نظامی و راهبردهای دفاعی
نکته بعد اینکه باید دید در این پروژه مطابق با اسناد بالا دستی چه فلسفه ای برای آن تعریف شده است؟
رهبری و اعتبار
اولین موضوع ایجاد انگیزه، عزّت و پرستیژ ملی است. عزّت ملی یعنی اینکه وقتی شما صاحب فناوری‌های پیشرفته هستید، ملت ها و مردم دیگر کشورها ناخواسته برای شما احترام قائل می‌شوند و کشورها و ملت های طرفدار انقلاب اسلامی به شما افتخار می‌کنند. بطوری‌که فناوری‌های پیشرفته به‌عنوان یکی از مولفه‌های نفوذ نرم محسوب می‌شود.
بسیاری از دانشمندان و علمای ایران و جهان، ثروت زیادی نداشتند ولی در طول تاریخ برای ملت های خود و تمدن های آینده باعث عزّت و افتخار هستند و ملت و دولت یک کشور آنها را سرمایه های فرهنگی خود می‌دانند و حتی در بعضی موارد، دولت ها بر سر تصاحب آن شخصیت ها با یکدیگر رقابت می‌کنند. مصداق بارز در حوزه فضایی، زمان جنگ سرد است که بیشتر پیشرفت های فضایی مدیون این دوره است. به‌عنوان مثال در شهر مسکو که قلب تپنده علوم فضایی است، در نمادها و مبلمان های شهری، مغازه ها، پارک ها و زندگی روزمره مردم از وسایل و تجهیزات فضایی و افرادی که به فضا سفر کرده اند بسیار استفاده شده است؛ ویترین مغازه ها توسط تجهیزات و لباس فضانوردان تزئین شده است و در آن سال ها مردم کشورهای درگیر، به دانشمندان خودشان افتخار می‌کردند.
از آن طرف آمریکایی‌ها هم به هر طریقی دنبال خرید وجهه و ایجاد غرور در ملت خود با انجام ماموریت ارسال انسان به ماه و جنگ ستارگان بودند. بنابراین علوم و فناوری و بخصوص برنامه های فضایی عزت آفرین هستند.
حالا باید پرسید چرا برنامه سفر انسان به فضا می‌بایست فعال و از سر گرفته شود؟
منابع دینی
باید یادآور شویم که رفتن به دیگر سیارات در منابع دینی ما مورد توجه قرار گرفته است و مصداق پیاده سازی آیات و روایات در این زمینه، تعریف برنامه های عملیاتی به‌منظور دست یابی به این قله های رفیع علم و دانش است.
رقبای منطقه ای
موضوع دوم نگاه به رقبای منطقه ای است که در سند جامع توسعه هوا فضای کشور، ذکر شده که ایران باید در منطقه جایگاه اول را تصاحب نماید. به‌عنوان مثال کشور امارات که سازمان فضایی خود را در سال 2014 ایجاد کرده و همچنین از جایگاه و سابقه تاریخی پایین تری نسبت به کشور ایران در تمامی جنبه های علم و فناوری برخوردار بوده است، به سمت برنامه های ارسال انسان به فضا، نه به ارتفاع زیر مداری بلکه سفر به دیگر سیارات با سرعت بسیار بالا در حال حرکت است و یا اسرائیل، که برنامه های مفصلی برای سفر به ماه تدارک دیده است و ما اگر با این شتاب فعلی حرکت کنیم، قطعا در آینده آن ها سریع تر از ما به جایگاه اول منطقه در این حوزه خواهند رسید که به‌صورت طبیعی تبعات بسیار منفی در تمامی زمینه های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی...خواهد داشت؛ لذا چشم انداز و برنامه های کشورهای منطقه یکی دیگر از علل حرکت ما در این زمینه باید باشد و اگر ما میدان را خالی کنیم، رقبای منطقه ای ما قطعا این جای خالی را پر خواهند کرد.
رشد و تنوع اقتصادی
عامل دیگری که اتفاقا از موضوعات چالش بر انگیز در حوزه فضا است، نگاه اقتصادی به این عرصه است. ابتدا لازم است بدانیم غایت نهایی سفرهای سرنشین‌دار فضایی در تفکر غربی شامل ایجاد کلونی در دیگر سیارات، افزایش ثروت و رفاه با استفاده از استخراج منابع معدنی، انرژی... دیگر سیارات و همچنین نوآوری و اختراع در فناوری های جدید، ایجاد یک نژاد برتر- که مصداق بارز آن در تفکر ترامپ نمود پیدا کرده است-، بهره گیری نظامی و گسترش قدرت سخت آمریکا و در انتها اقناع حس کنجکاوی است؛ لذا در دهه های آینده کشورهایی که ابتدا قابلیت سفر به آن سیارات را پیدا کنند، پایه قوانین و مقررات و تمام ساختارهای حاکمیتی... در آن سیارات را بنا می‌گذارند. به‌طوری‌که کشورهای بزرگی از جمله چین، ایالات متحده، روسیه، هند و اتحادیه اروپا ابتدا بر روی سفر به ماه و سپس سفر به مریخ سرمایه گذاری گسترده ای دارند انجام می‌دهند.
ما به‌خاطر جهان‌بینی که در اهداف راهبردی خودمان متصور هستیم، در بعضی از اهداف با آن کشورها هم نظر هستیم. حالا برای رسیدن به این اهداف، برنامه های میانی توسط دولت ها تعریف شده است؛ به‌صورتی که برای تأمین مالی این برنامه ها، بخشی توسط فعالان حوزه خصوصی و بخشی از آن توسط دولت‌ها تامین می‌شود. برای انگیزه دادن به بخش خصوصی ادبیات توریسم فضایی بسیار رواج پیدا کرده است و روال رایج به این صورت است که ابتدا دولت ها حداقل های لازم را از جنبه فنی مهیا کرده و سپس ظرفیت ایجاد شده به عنوان یک نقطه شروع و ارزش پیشنهادی در مدل کسب و کار بخش خصوصی مورد استفاده قرار می گیرد.
مصداق بارز این مدل در شرکت Spacex نمایان است. البته هر کدام از این بازیگران، راهبردها و برنامه های میانی خاص خود را دارند؛ ولی در کل، یکی از منابع تأمین مالی در این زمینه، فعالسازی بخش خصوصی از طریق توریسم فضایی است.
از مشکلات دیگر در بعد اقتصادی نگاه کوتاه مدت و انتظار داشتن سود دهی در فاصله چندماهه و حداکثر ۱ ساله است. بر اساس همین منطق، بعضی از مسئولان، با استفاده از ارقام حتی غیر واقعی شروع به ایجاد مانع در این زمینه می‌کنند؛ در حالیکه حوزه فضایی در دنیا کار بسیار پر ریسک و پرهزینه ای بوده و نیازمند سرمایه گذاری بلند مدت است. از دیگر مشکلات ما در بخش اقتصادی که اتفاقاً تقویت آن می‌تواند بعنوان یک مزیت مورد ارزیابی قرار گیرد، عدم استفاده از سرریز فناورهای ملموس و غیر ملموسی است که در قبال این پروژه حاصل می‌شود.
متخصصین و کارشناسان این حوزه قابلیت انتقال دانش خود در بالاترین سطح از علوم و دانش را دارا هستند که می‌تواند به‌عنوان یک دارایی و مزیت اقتصادی مد نظر قرار گیرد. همچنین در حوزه سرریز فناوری های ملموس، تجهیزات و قطعاتی که در این سری از پروژه ها طراحی و ساخته می‌شود، می تواند در دیگر بخش های تجاری همچون حمل و نقل، پزشکی، سرگرمی، ابزارهای کاربردی... استفاده شود.
کسانی که سطح خواسته های اقتصادی مردم را تا سطح نان امروز و فردایشان پایین نگه می‌دارند و اجازه نمی‌دهند مطالبه ای در این زمینه از مسئولان صورت پذیرد، اگر نگوییم خائن، قطعا دارای سوء مدیریت هستند.
توسعه و مدیریت منابع
از دیگر محرک های حوزه فضایی که در بخش مدیریت و منابع انسانی فضاپیماهای سرنشین دار قابل تامل است، موضوع جلوگیری از مهاجرت نخبگان می‌باشد که بصورت غیر مستقیم عایدات بسیاری در تمامی ابعاد اقتصادی، اجتماعی و ... برای کشور در بر دارد. به علت افزایش ارتباطات در سطح دنیا و مطلع شدن افراد از پروژه هایی که در دنیا انجام می گیرد، نخبگان یک کشور را نمی‌توان با پروژه هایی که از سطح دانش و فناوری پایین تری برخوردار هستند، اقناع نمود؛ لذا این دست از پروژه ها می تواند مانعی در خروج سرمایه های انسانی از کشور باشند.
از دیگر فواید این بخش که مراحل میانی اکتساب فناوری فضاپیماهای سرنشین دار نیز محسوب می‌شود، ارسال محموله های زیستی، سنسورهای اندازه گیری متغیرهای محیطی و ... هستند که هم در مراکز آکادمیک و بخش خصوصی و هم برای دیگر مأموریت ها از جمله ماهواره های مشاهده زمین، مخابراتی و ... کاربرد دارد.
تحلیل وضع موجود
اکنون که به‌صورت مختصر با مزیت های فضاپیماهای سرنشین دار آشنا شدیم، به تحلیل وضعیت موجود این حوزه در کشور می‌پردازیم:
۴ چالش عمده برای اجرایی کردن این برنامه در حال حاضر در ایران دیده می‌شود، که شامل موارد ذیل است:
۱. راستی آزمایی توانایی فنی ایران در تکمیل زنجیره ارزش مأموریت اعزام انسان به فضا
۲. برآورد فایده بر هزینه و تاثیر این برنامه بر اقتصاد
۳. مشکلات مدیریتی و تنش های سیاسی
4. فوبیاسازی و ایجاد منطقه ممنوع علمی
راست آزمایی توانایی فنی دانشمندان ایرانی به منظور تکمیل زنجیره ارزش
برای صحه گذاشتن بر توانایی فنی متخصص های کشورمان در این زمینه، بهتر است شما را به استدلال‌های ژنرال و پدر موشکی اسراییل، یوزی رابین ارجاع بدهم، کسی که رهبر انقلاب هم در سخنرانی خودشان در تاریخ ۱۲/مهر/۱۳۹۷ به این کارشناس اسرائیلی بدون ذکر نام اشاره کردند. او می‌گوید: «به نظر من، ایرانی‌هایی که مسئول این برنامه هستند می‌دانند که چه می‌کنند و برنامه فضایی ایرانی یک برنامه از پیش تعیین شده و دقیق است».
موضوع دیگر ایجاد زیرساخت های فنی لازم اعم از آزمایشگاه ها، مراکز تست، مونتاژ و یکپارچه سازی منطبق به الزامات فنی این مأموریت است که می توان از ظرفیت شبکه آزمایشگاهی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، صنایع هوایی، صنایع خودروسازی...بهره برد. این برنامه از این طریق می تواند موجب وحدت و مشارکت حداکثری بخش های دولتی و خصوصی شود.
برآورد فایده بر هزینه
موضوع دیگر بخش اقتصادی است که مختصر در مورد آن صحبت شد؛ لذا برای غلبه بر مشکلات این بخش، نیازمند تدوین راهبرد بومی منطبق بر نیازها و چالش های بین المللی، ایجاد مدل کسب و کار با همکاری بخش خصوصی و همچنین ارائه گزارش پیشرفت فنی، نحوه هزینه کرد و اعلام سر ریز فناوری ها در دیگر حوزه ها بمنظور اعتمادسازی و شفافیت برای مردم هستیم.
مشکلات مدیریتی و تنش‌های سیاسی
نبود ساختار مناسب (اعم از موازی کاری، نداشتن مدیریت یکپارچه و...)، از بین رفتن تیم‌های فنی تشکیل شده در سال‌های قبل، ارائه نظرات و مداخلات سیاسی که موجب شده هر کدام از نهادها، ظرفیت دیگری را نفی نماید؛ اینها تنها چند نمونه از مشکلات این بخش است، این در حالی است که ما برای انجام چنین پروژه ای نیازمند مشارکت و همدلی تمامی بخش‌های دولتی، خصوصی و ملت هستیم.
فوبیای علمی و ایجاد منطقه ممنوع
آخرین موضوع که اتفاقا آثار روانی آن به مراتب از خود آن اتفاق بیشتر است، مرعوب کردن ملت ها با استفاده از ابزارهای تحریم، مقایسه سازی با دیگر کشورها همچون کره شمالی، مشابه سازی الگوهای توسعه اقتصادی بعضی از کشورها مانند هند، کوچک سازی و تحقیر پیشرفت در حوزه فناوری های پیشرفته همچون انرژی هسته ای...است. بطوری که دانشمندان حوزه های فناوری های پیشرفته جرأت حتی ابراز ایده و فکر خودشان هم ندارند، هر وقت قرار است از حوزه فضا و بخصوص اعزام انسان به فضا حرف زده شود، عده‌ای به سرعت با ذکر این مثال‌ها اقدام به مانع تراشی و ایجاد یک فوبیای علمی می‌کنند.
بر اساس این الگوی فکری، ایران نباید هیچ حرکتی بکند مگر اینکه آمریکا، اتحادیه اروپا... به صورت رسمی و غیر رسمی اجازه آن را صادر کنند. در این باره صحبت بسیار است... امیدوارم روزی ایران به بالاتری جایگاهی که شایسته آن هست دست یابد.»
انتهای پیام/