به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس چهار شنبه هفته گذشته حسن روحانی امروز در جلسه هیات دولت گفت: «مقالاتی در دنیا به خاطر عدم توسعه ما نوشته شده است و این مقالات برای خودشان نیست و ما نیز رفتیم پشت سر آن مقاله ها و خود را به دردسر انداختیم وآنها نیز هیچ کدام مراعات نمی کنند. در مورد گازهای گلخانه‌ای مگر انها مراعات می کنند؟ البته ما برای محیط زیست خودمان باید تلاش کنیم. آنچه که در دنیا مطرح می‌شود توصیه‌هایی است که باید توجه کنیم و لزومی ندارد که خط به خط آنرا اجرا کنیم آیات قران که نیست.»
این جملات حسن روحانی رئیس دولت دوازدهم در حالی مطرح می‌شود که اخیرا چند وزیر دولت از جمله وزیر نفت، وزیر امور خارجه و حتی رئیس سازمان محیط زیست در نامه‌های جداگانه خطاب به مجلس در خواست کرده بودند هرچه سریع‌تر لایحه پیوستن ایران به معاهده پاریس تصویب شود.
البته یک بار این لایحه در مجلس مورد بررسی قرار گرفت اما شورای نگهبان به این لایحه ایرادات اساسی گرفت و هم‌اکنون دوباره لایحه در مجلس مورد بررسی قرار می‌گیرد. در حال حاضر این لایحه در کمیسیون کشاورزی به منظور بررسی بیشتر قرار دارد و مسئولان کمیسیون معتقدند بررسی این لایحه نیازمند زمان بیشتری است.
بر خلاف درخواست ها و نامه نگاری های وزرای نفت و امور خارجه و رئیس سازمان محیط زیست، کارشناسان متعدد حوزه انرژی و اقتصاد اثرات جبران ناپذیری را در صورت پیوستن ایران به این معاهده متصور هستند.
در همین رابطه با احمد محسنی یکی از کارشناسان و پژوهشگران اقتصاد انرژی گفت‌وگو کردیم که در ادامه این گفت‌وگو را ملاحظه می کنید
فارس: حتما صحبت‌های آقای روحانی را که اخیرا در خصوص گازهای گلخانه‌ای و معاهده پاریس که در هیات دولت مطرح شد شنیده اید. این صحبت ها را وقتی در کنار تلاش برخی از وزرای دولت برای پیوستن به این معاهده می گذاریم نشان می دهد ظاهرا دولت نیز هنوز به این جمع بندی نرسیده که آیا به صلاح است ایران به این معاهده بپیوندد یا خیر. نظر شما در این باره چیست؟
محسنی: حرفی که آقای رئیس جمهور زده حرف درستی است و برخی مواقع ما جو زده می‌شویم. کما اینکه الان برخی از وزرا جو زده شده اند؛ مثلاً وقتی در مورد انرژی‌های نو حرفی زده می‌شود ما سریع می‌گوییم که باید بیاییم به دنبال انرژی‌های نو پس باید استفاده از نفت را محدود کنیم و دنیا را نجات دهیم.
واقعیت این است که دنیا را ما آلوده نکردیم و سهم زیادی از آلودگی دنیا نداریم. حتی از سوخت‌های فسیلی هنوز سوخت مربوط به ذغال سنگ را برداشت نکردیم ولی بیشتر نیروگاه‌های برق آمریکا از طریق ذغال سنگ کار می‌کند که آلودگی زیادی دارد و چین نیز نیروگاه‌های حرارتی‌اش از طریق زغال سنگ کار می‌کند.
ما اصلاً استخراج زیاد از ذغال سنگ نداریم با اینکه منابع خوبی هم داریم. به نظر من ما نباید همه تخم مرغ هایمان را در یک سبد می گذاشتیم و از میان سوخت های فسیلی حتی باید به سراغ سوخت ذغال سنگ نیز می رفتیم. اما فقط سراغ نفت و گاز رفتیم و دیگر کاری به ذغال‌سنگ نداشتیم. حتی باید سراغ انرژی هسته‌ای هم می رفتیم و من همین جا اعلام می کنم که مخالف محدود کردن انرژی هسته‌ای هستم و این اشتباه بزرگ دولت بود که عامدانه یا عالمانه این اشتباه را مرتکب شد که امیدوارم من اشتباه کنم و این کار عامدانه صورت نگرفته باشد.
به هر حال واقعیت این است آنچه که امروز در دنیا ایجاد شده است کشورهای صنعتی پیش از ما باعث و بانی آن بوده‌اند و ما هنوز به گرد پای آنها هم نرسیده‌ایم و واقعیت این است که در توافق پاریس اینگونه نگاه می‌کنند که هرکس هر چقدر گاز گلخانه‌ای تولید می‌کرده است متوقف کند و از الان به بعد هرکسی متناسب با هر مقداری که تولید کرده شروع کند به کم کردن این گاز گلخانه ای که باید گفت اگر من سیاست مدار بودم قطعا اعلام می کردم آنهایی که توسعه پیدا کرده اند مسبب این آلودگی هستند و می توانند تکنولوژی خود را تغییر دهند اما ما که مسبب این آلودگی نبودیم فعلا جا دارد که این مسیر را برویم.
فارس: با این گفته ها ظاهرا معتقدید که ایران عامل آلودگی هوای دنیا نیست و با پیوستن به توافق پاریس عملا برای خودمان مشکل ایجاد می‌کنیم؟
محسنی: براساس آمار و اطلاعات موجود جهانی ایران فقط 0.3 درصد گاز گلخانه ای تولید کرده است و این رقم نزدیک به صفر است. بنابراین می توانیم تاجایی که امکان دارد اقتصاد را توسعه دهیم و تولید کربن را به دنیا داشته باشیم و با توافق پاریس عملاً دست خودمان را به نوعی می‌بندیم.
اگر بخواهیم به این توافق عادلانه نگاه کنیم باید گفته شود به نسبت جمعیت اجازه تولید کربن را داریم یعنی آنهایی که زیاد تولید می‌کردند باید کم کنند و آنهایی که کم تولید می‌کنند فعلاً جا دارند که تولید کنند تا به سهم جمعیتی خودشان برسند. یا به اندازه سهم مساحتی اجازه دارند تا تولید کنند و این بحث‌ها حقوقی است و می‌توان به هر کشور وزنی داد و آنهایی که زیاد آلوده کرده بودند باید تولید خود را کم کنند.
خب الان می‌بینیم که دنیا، دنیای زور است می‌گویند هرکس که هرچقدر تولید کرده است دیگر نباید تولید کند و باید متوقف شود. در صورتی که ما هنوز دنیا را آلوده نکردیم و اجازه محدود شدن هم نباید داشته باشیم و ما اصلاً نباید زیر بار این توافق برویم و آن را قبول کنیم و نباید حتی خودمان درخواست بدیم و پیشنهاد بدهیم که این اتفاق رخ دهد.
فارس: همه دنیا اقتصاد ایران را به عنوان یک اقتصاد نفتی می شناسند و سال‌ها است که اقتصاد ایران تک محصولی است. با این شرایط پیوستن به این توافق چه آینده‌ای برای اقتصاد ایران تصویر می‌کند؟
محسنی: همانطور که گفتید منبع اصلی درآمد ما همین فروش سوخت‌های فسیلی است و اگر بیاییم مثلاً انرژی خود را تقلیل دهیم به انرژی خورشیدی باید بگویم که تکنولوژی تولید انرژی خورشیدی هنوز بومی نشده است و هنوز کارخانجات سازنده پنل‌های خورشیدی در اختیار ایران نیست. با این شرایط که می خواهیم انرژی خود را از سوخت فسیلی شیفت دهیم به انرژی خورشیدی برای اینکه مثلا دنیا را آلوده نکنیم باید نفت را به زور و در شرایط تحریم بفروشیم که شما بهتر از من می دانید که این نفت را از ما نمی‌خرند و پول آن را هم نمی دهند حالا به فرض پول نفت را به زور بگیریم و تبدیل به ارز کنیم و آن ارز را بدهیم که پنل‌های خورشیدی را از خارج وارد کنیم تا بتوانیم انرژی خود را تبدیل به انرژی خورشیدی کنیم که نفت را نسوزانیم و دنیا آلوده نشود. خب این تفکر خیلی عجیب و غریب است. یعنی نفت را از شما نمی‌خرند و ما به زور بفروشیم و آن را تبدیل به پنل انرژی خورشیدی‌کنیم و عملاً با این کار کارآفرینی برای خارجی‌ها انجام می‌دهیم.
فارس: خب بالاخره باید حرکت به سمت انرژی‌های نو را از جایی شروع کرد...
محسنی: اتفاقا حرف من این است که وقتی ما سوخت فسیلی داریم و حتی رتبه اول در جهان هم هستیم چه نیازی است که انرژی خود را تبدیل کنیم؟ می توانیم از همین انرژی بهینه استفاده کنیم.
اجازه دهید حتی یک گام جلو تر بروم؛ در شرایطی که در دنیایی که ما را محدود می‌کنند و با ما بد رفتاری می‌کنند چرا ما باید به حرف آنها گوش دهیم؟ من اگر مسئول بودم چنین توافقی را نمی‌پذیرفتم و می‌گفتم ما باید اتفاقاً بیشتر نفت خود را بسوزانیم و باید تبدیل به یک تهدید در این زمینه شویم که البته در عامل واقعیت اصلاً تهدیدی هم نیستیم.
اما متاسفانه می بینیم که چند کشور توسعه یافته ما را تحت فشار قرار می‌دهند و بعد مسئولان ما می‌آیند و می‌گویند که حاضرند تولید نفت را کاهش دهند تا مثلا آنها بفهمند که ما چه قدر خوبیم؛ این نگاه جامعی نیست و خیلی مضحک است.
فارس: یکی از دلایل مهم موافقان این باشد که اگر ما این توافق را بپذیریم از صندوق سبز که زیر مجموعه این معاهده است به ما منابعی اختصاص خواهد یافت.
محسنی: اولا که آمریکا به عنوان یکی از کشورهای صاحب سرمایه از این معاهده خارج شد پس منبع اصلی درآمد این صندوق خارج شده است. در ثانی آنها گفته‌اند که می‌آیند پول می‌دهند تا ما تکنولوژی خود را به روز کنیم، اما واقعیت این است که ایران یک کشور در حال توسعه است و آنها توسعه یافته‌اند. بنابراین در درجه نخست آنها باید اجازه دهند که به حد توسعه یافتگی آنها نزدیک شویم و اگر اجازه ندادند به زور خواسته خود را محقق می‌کنیم تا ما هم توسعه یافته شویم و تا توسعه یافتگی هنوز جا داریم. حالا در این شرایط آنها می‌خواهند به ما کمی پول در حد صدقه بدهند که ما بیاییم و تولید کربن را متوقف کنیم؟ آیا این مضحک نیست؟
باید بدانیم که از توسعه صنعتمان خیلی بیشتر می‌توانیم درآمد بدست آوریم تا آنها بیایند و به ما پول بدهند که دیگر کربن تولید نکنیم.
فارس: همانطور که گفتید آمریکا به عنوان بزرگترین اقتصاد جهان از این معاهده خارج شده است. دلیلش چه بود و چرا ایران باید خودرا متعهد به این موضوع کند؟
محسنی: آمریکا به ۲ دلیل خارج شد. اولا اینکه آمریکا معتقد به گرمایش زمین نیست و می‌گوید وقتی گرمایش زمین اتفاق نمی‌افتد برای چه من باید متعهد شوم و پول پرداخت کنم؟
دوم این است که آمریکا می‌گوید این توافق‌نامه، توافق خوبی نیست، مانند برجام؛ یعنی حتی اگر قبول کنیم CO2 کم شود این توافق خوبی نیست، زیرا چین که الان رقیب اقتصادی من است چنین کاری نمی‌کند.
جالب است بدانید چین تعهد داده است که مصرف انرژی زیادی داشته باشد فقط باید شدت آن را کم کند و آمریکا معتقد است چرا وقتی رقیب من باید اقتصاد خود را بزرگ می‌کند من محدود شوم.
فارس: پس معتقدید پیوستن به این معاهده فقط می تواند یک پرستیژ برای ایران به همراه آورد؟
محسنی: این احتمالش بیشتر است؛ پیوستن به این معاهده یک پرستیژی دارد که ما مثلاً نگران آینده دنیا هستیم و ممکن است دوستانی که رفته‌اند و این معاهده را امضا کرده‌اند به خاطر دستیابی به آن پرستیژ باشد و این فقط همین سیگنال را می‌دهد.
فارس: جالب است وقتی تعهدات دیگر کشور ها را ملاحظه می کنیم آنها به اندازه ایران سفت و محکم نگفته اند که مثلا حاضرند چه مقدار از تولید گاز خود را کم کنند...
محسنی: بله مثلا اگر NDC قطر را مطالعه کنیم می‌بینید که حتی یک عدد در سند تعهدات این کشور وجود ندارد و کاملاً توصیفی ارائه شده است.
عربستان تنها به یک عدد اکتفا کرده که آن هم قابل ارزیابی نیست و این کشور ادعا می‌کند 130 میلیون تن دی‌اکسیدکربن را کاهش می‌دهد اما اینکه این کاهش انتشار با چه جزئیاتی و از کی اتفاق می‌افتد صحبتی نشده است. بنابراین کشورهای نفتی عمدتاً سیاست‌شان در مقابل معاهده پاریس این گونه بوده که یا به آن نپیوندند و یا پیوستنشان فقط به شکل ظاهری و صوری باشد.
روسیه به عنوان یکی از دارندگان و صادرکنندگان نفت و بزرگترین دارنده معادن زغال‌سنگ و گاز دنیا به این موافقت‌نامه نپیوسته است. بنابراین معلوم نیست چرا برخی در کشورما برای پیوستن به این معاهده عجله دارند.
فارس: خب به نظر شما چه برخوردی با این معاهده انجام دهیم؟ آیا به این معاهده بپیوندیم یا اینکه از آن خارج شویم یا راهکار میانه‌ای وجود دارد؟
محسنی: به نظر حالا که برخی از وزرا رفته اند و این معاهده را امضا کرده اند پشت کردن و داشتن نگاه بی‌تفاوت به آن خیلی جالب نیست و باید بگوییم محیط زیست جهانی برای ما مهم است و باید تلاش کنیم آنهایی که دارند دنیا را آلوده می‌کنند این تولید را متوقف کنند و ما تا وقتی که توسعه پیدا نکرده‌ایم باید به آن برسیم.
حالا می‌توان تعلیق کرد و پیوستن به این معاهده در شرایط کنونی به صلاح ما نیست و باید اعلام کنیم ما نگران این موضوع هستیم؛ طبیعتاً باید آنها هم ساز و کار دیگری بگذارند که هرکس هرچه قدر تولید می‌کرده است متوقف کند و باید بنیادی‌تر به این مسئله نگاه کنند و ما باید اعلام کنیم هروقت رسیدیم به شما آنگاه سهم تولید کربن خود را کم می‌کنیم.
در این زمینه الان اگر تعهد دهیم می‌تواند برای ما مشکل ایجاد کند مانند موضوع هسته‌ای که کشورهای دیگر بمب هسته‌ای دارند اما ما برای انرژی صلح آمیز هسته‌ای خود تعهد دهیم که این از اساس غلط است؛ آنها ما را از انرژی هسته‌ای محدود کرده‌اند و گفته‌اند شما نیازی به انرژی هسته‌ای ندارید چون سوخت فسیلی دارید الان ما باید برویم و هرچه‌قدر که می‌توانیم تولید کنیم و از این فرصت استفاده کنیم و نباید دست خود را با پذیرفتن این معاهده ببندیم و وقتی به شرایط یک کشور توسعه یافته رسیدیم آنگاه برویم و مذاکره کنیم.
فارس: آیا تعلل در پیوستن به این معاهده برای ایران مشکلاتی را به بار خواهد آورد؟
محسنی: نکته مهم این است که اگر معطل کنیم و پیوستن ما به این معاهده طول بکشد و بررسی‌های ما زمان ببرد هیچ اثر سوئی برای ما ندارد نه ما را به شورای امنیت می‌برند و نه تحریم‌مان می‌کنند. این را نیز بگویم که حتی اگر که ما فرصت اثرگذاری در توافق پاریس را از دست دادیم نیز ما را تحریم نخواهند کرد. بنا براین باید بررسی کنیم تعهدی که آنجا می‌خواهیم دهیم چه تعهدی و به چه میزانی باید باشد.
پس نکته مهم این است که عجله اصلا ضروری نیست و باید برای آن صبر کنیم و نیاز به بررسی دارد چون هنوز بخشی از ابعاد آن‌که مربوط به سازوکار اجرایی است نهایی نشده است.
گفت‌وگو از محمد حسن سیف‌الهی
انتهای پیام/