شهر شوش، با تمدنی بیش از ۵۰۰۰ سال خاستگاه بسیاری از آثار باستانی نیاکان ما ایرانیان است.
شوش به عنوان اقامتگاه زمستانه‌ی پادشاهان هخامنشی، محل احداث عمارت‌های بسیار عظیمی است که یکی از آن‌ها کاخ آپادانای شوش به مساحت ۱۰ هکتار است.
شوش، یکی از شهر‌های ایلام باستان بوده که بعد‌ها به پایتخت زمستانی پادشاهان هخامنشی تبدیل شد (۶۷۵-۳۲۰ پیش از میلاد). شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه مردم به طور مداوم از ۴۲۰۰ سال پیش از میلاد مسیح در شوش سکونت داشته‌اند و این شوش را در میان قدیمی‌ترین شهرای دنیا قرار می‌دهد. علاوه بر این، نشانه‌هایی از یک روستا در شوش وجود دارد که نشان می‌دهد ۷۰۰۰ سال پیش از میلاد مردمانی در آن زندگی می‌کرده‌اند. همچنین یک ظرف سفالی که قدمت آن به ۵۰۰۰ سال پیش از میلاد می‌رسد در این مکان یافت شده است.
سایت تاریخی شوش در دشت شوشیان واقع شده است که توسط رودخانه‌ی کرخه، کارون و دز که از غرب و شرق رشته کوه‌های زاگرس جریان دارند سیراب می‌شود. امروزه این مکان توسط شوش نو در جنوب غربی ایران احاطه شده است.
تاریخچه‌ی کاخ آپادانای شوش
این محوطه باستانی شامل خرابه‌هایی از مجموعه کاخ داریوش است. کاخ‌هایی مانند: کاخ آپادانا، کاخ شائور، دروازه‌ی شرقی، هدیش، شهر پانزدهم، روستای هخامنشی، مسجد جامع شوش و قلعه‌ی فرانسوی‌ها.
کاخ آپادانای شوش، یکی از عمارت‌های قدیمی این محوطه است که به داریوش کبیر نسبت داده می‌شود و در سال‌های ۵۱۵ تا ۵۲۱ پیش از میلاد احداث شده است. همانطور که گفته شد کاخ آپادانا به عنوان اقامتگاه زمستانه‌ی این پادشاه هخامنشی تاسیس شده است.
به گفته‌ی باستان شناسان شهر شوش از اهمیت مذهبی برخوردار بوده و به همین علت داریوش آن را به عنوان اقامتگاهش انتخاب کرده است. آپادانا به بنا‌هایی اشاره دارد شامل تالار‌هایی با ستون‌های متعدد؛ مانند کاخ آپادانای تخت جمشید.
حفاری‌ها آثار بسیار شگفت انگیزی را از این محوطه استخراج کرده‌اند از جمله آثاری از دوره‌های مختلف پادشاهی ایران و حتی دوران ماقبل تاریخ. البته متاسفانه در یکی از حفاری‌ها که توسط فرانسوی‌ها انجام شد، آثاری از جمله سرستون‌ها از کشور خارج شده است.
یکی از مهم‌ترین آثار کشف شده در این منطقه کتیبه‌ای مربوط به داریوش است که به شرح زیر بر روی آن حک شده است:
«اردشیر، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه مردمان، شاه روی این زمین، پسر داریوش شاه، داریوش پسر اردشیر شاه، اردشیر پسر خشایارشاه، خشایارشاه پسر داریوش شاه، داریوش پسر و پشتاسپه، هخامنشی می‌گوید: داریوش جد من این آپادانا را ساخت، سپس، در زمان پدربزرگم اردشیر، آپادانا سوخت. حال به خواست اهورامزدا آناهیتا و میترا، من فرمان به بازسازی آپادانا دادم. اهورامزدا، آناهیتا و میترا مرا در برابر تمام بدی‌ها حفظ کنند و نیز آنچه را انجام دادم.»
شواهد برآمده از این کتیبه نشان می‌دهد که این کاخ در زمان پادشاهی اردشیر اول دچار آتش سوزی شده و به وسیله‌ی اردشیر دوم بازسازی شده است.
معماری کاخ آپادانای شوش
کاخ آپادانای شوش، توسط داریوش بزرگ به مساحت ۱۰ هکتار احداث شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد این کاخ از تالار‌های متعددی از جمله حرم سرا، دروازه، کاخ پذیرایی، تالار بار عام و سه حیاط مرکزی تشکیل شده است. تزئینات داخلی کاخ آپادانا با آجر لعابدار است با طرحی از سپاه جاویدان، نیلوفر آبی و شیر بالدار.
معماری کاخ آپادانای شوش در مجموعه‌ی تخت جمشید نیز قابل مشاهده است. البته همه‌ی جزئیات این دو مشابه نیستند. این کاخ شامل شش حیاط است که سه تای آن‌ها از سایرین بزرگ‌تر بوده و گویا روشنایی و تهویه‌ی تالا‌ها از طریق این حیاط‌ها تامین می‌شده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که این کاخ عظیم بر روی یک تخته سنگ ساخته شده است. در واقع از این روش برای صاف کردن زمینی به وسعت ۱۰ هکتار استفاده کرده‌اند که حتی با تکنولوژی امروزی نیز کار ساده‌ای نیست. تفاوت این سکو با سکوی تخت جمشید این است که در تخت جمشید این صفه وجود داشته، اما در شوش توسط سازندگان ساخته شده است.
متاسفانه سال‌ها بعد از کشف کاخ آپادانای شوش، برای بار دوم فرانسوی‌ها در سال ۱۸۴۴ میلادی به اشیاء کشف شده در این محوطه‌ی باستانی دستبرد زدند و این اشیاء هم اکنون در موزه‌ی لوور پاریس در معرض نمایش هستند.
