تغییرات ساختاری در ستاد آموزش‌وپرورش به دفتر امور زنان می‌رسد؛ برخی این تصمیم را یک گام رو به عقب می‌دانند که به تضعیف جایگاه زنان منجر می‌شود و برخی معتقدند برنامه‌های این دفتر جنبه نمایشی دارد.
موج تغییرات در ستاد آموزش‌وپرورش به جریان افتاده و این تغییرات صرفا به ادغام مرکز روابط عمومی و حوزه وزارتی و ایجاد مرکز جدید جدید امور هماهنگی، ارتباطات و حوزه وزارتی و انتصاب امیرعلی نعمت‌اللهی در راس آن خلاصه نمی‌شود.
علاوه بر دو انتصاب جدید در آموزش‌وپرورش ـ حضور حجت‌الاسلام علی ذوعلم در ریاست سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی و حجت‌الاسلام تیمور علی عسگری در معاونت حقوقی و پارلمانی ـ زمزمه‌هایی از حذف دفتر امور زنان به گوش می‌رسد.
هر چند که مسئولان آموزش‌وپرورش این ادغام‌ها و تغییرات ساختاری را گامی در جهت چابک‌سازی ستاد و برآیند چند ماه جلسات کارشناسی می‌دانند اما این تصمیمات به ویژه حذف دفتر امور زنان با واکنش‌های مختلفی همراه شده است.
حذف دفتر زنان در دو نگرش موافق و مخالف
در ماجرای حذف دفتر امور زنان از ساختار جدید آموزش‌وپرورش دو دیدگاه غالب وجود دارد؛ دیدگاه نخست که بر اهمیت وجود این دفتر در ساختار آموزش‌وپرورش تاکید دارد و معتقد است با توجه به اینکه نیمی از کارمندان آموزش‌وپرورش، زن و بخش زیادی از دانش‌آموزان دختر هستند، وجود این دفتر نه تنها یک ضرورت است بلکه باید برای تقویت آن تلاش کرد هم کرد و البته با توجه به شعارهای رئیس‌جمهور مبنی بر اختصاص 30 درصد پست‌های مدیریتی به زنان، این اقدام آموزش‌وپرورش می‌تواند تأمل برانگیز باشد.
همچنین باید به این ابهامات پاسخ داد که آیا حذف این دفتر از ساختار آموزش‌وپرورش به نادیده گرفتن زنان و دختران دانش‌آموز منجر خواهد شد یا خیر و اساساً با توجه به اینکه بیشترین حجم از جامعه مخاطبان زن مربوط به وزارت آموزش‌وپرورش است آیا می‌توان بر روی این دفتر خط انحلال کشید؟
نگاه دوم که به موافقان تصمیم اخیر آموزش وپرورش اختصاص دارد از حذف دفتر امور زنان در ساختار جدید استقبال می‌کند؛ مهمترین دلیل افراد همسو با این رویکرد، عملکرد ضعیف و تاثیرگذار نبودن فعالیت این دفتر در بهبود وضعیت زنان فرهنگی و دختران دانش‌آموز است؛ این دیدگاه معتقد است دختران دانش‌آموز همچنان در مناطق مرزی و محروم از چرخه تحصیل باز می‌مانند و فعالیت‌های این دفتر نتوانسته در بهبود وضعیت آنها و جامعه زنان فرهنگی تغییری ایجاد کند و عمده برنامه‌های آنها جنبه نمادین داشته و بدون برونداد تاثیرگذار است.
فرصت ارتقای زنان در آموزش‌وپرورش چقدر فراهم است؟
فاطمه تندگویان که خودش به مدت 8 سال به عنوان مشاور امور زنان در وزارت آموزش‌وپرورش فعالیت می‌کرد از منتقدان جدی تصمیم اخیر این وزارتخانه است؛ او باور دارد که وجود دفتر امور زنان در دستگاه‌های اجرایی و از جمله آموزش و پرورش که به عنوان کلیدی‌ترین بخش از جامعه است، یک ضرورت بوده چرا که مبحث جنسیت، سال‌های متمادی در سیاستگذاری کلان مورد غفلت قرار گرفته است.
تندگویان با نقد سیاست‌گذاری‌ها در این حوزه به خبرنگار اجتماعی تسنیم می‌گوید: سهم زنان به ویژه در مناطق محروم نادیده گرفته می‌شود و سهم دختران از آموزش بسیار پایین‌تر از پسران است از سوی دیگر عدالت جنسیتی چندان مورد توجه مسئولان نیست؛ در وزارت آموزش وپرورش با این حجم از کارمندان زن چند مدیرکل یا رئیس منطقه زن داریم و چقدر توانسته‌ایم فرصت ارتقا را برای زنان فراهم کنیم؟
افزایش آمار دختران بازمانده از تحصیل
او به هشت سال دوران حضورش در سمت مشاور امور زنان وزارت آموزش‌وپرورش گریزی زد و تاکید کرد که در آن سا‌لها دفتر زنان ارتقا پیدا کرد و در ذیل وزیر آموزش و پرورش وقت تعریف شد و توانستیم دختران مرزی و بازمانده از تحصیل را لحاظ کنیم اما هم‌اکنون یک بازگشت به عقب صورت گرفته است و در مناطق محروم و مرزی آمار دختران بازمانده از تحصیل رو به افزایش است.
مشاور اسبق امور زنان وزارت آموزش‌وپرورش با اشاره به خاطره‌ای گفت: آن ایام هر وقت در شورای معاونان صحبت می‌کردم نسبت به تک جنسیتی بودن سیاست‌ها اعتراض داشتم اما متاسفانه برخی معاونان مرد واکنش نشان می‌دادند همیشه در تخصیص اعتبارات نیز این مشکلات وجود داشت اما می‌گفتند که عدالت برقرار است و فرقی وجود ندارد.
تندگویان با انتقاد از تنزل جایگاه دفتر امور زنان در وزارت آموزش‌وپرورش متذکر شد: این مسئله نیز اینگونه توجیه می‌شود که نیازی به این دفتر نیست و در برنامه‌های مختلف به زنان و دختران دانش آموز توجه داریم؛ جای تأسف است وزیر آموزش‌وپرورش پرورش به عنوان متولی یک دستگاه اجرایی که 50 درصد کارمندان آن را زنان تشکیل می‌دهند، امکان رشد برای آنها را فراهم نکرده است تا بتوانند 30 درصد تصدی پست‌های مدیریتی که اقتضای این دولت بوده را داشته باشند همچنین حدود 6 میلیون دانش‌آموز دختر داریم که مطالبات جدی دارند و باید مورد توجه قرار بگیرند؛ اگر زمینه‌ای برای گفتوگو با وزیر آموزش و پرورش فراهم شود تمام این مسائل را مطرح می‌کنم متأسفم که همه گام رو به جلو برمی‌دارند، نظام آموزش و پرورش یک گام رو به عقب برداشته است.
عملکرد ضعیف دفتر امور زنان به این دلایل
او البته به این مسئله هم اشاره داشت که دفتر امور زنان نتوانسته به خوبی عمل کند اما علت عملکرد ضعیف هم به دلیل نادیده گرفتن آن است؛ جایگاه دفتر امور زنان باید ذیل وزیر باشد تا بتواند سهم‌خواهی کرده و اعتبار مناسب هم داشته باشد که اجازه خارج آن را داشته باشد این وضعیت باعث می‌شود بتوانند با اعتماد و اطمینان برنامه‌های مختلف برای دختران دانش‌آموز و زنان فرهنگی ارائه کنند.
تندگویان تصریح کرد: دفتر امور زنان آموزش‌وپرورش در 6 سال گذشته دائما در حال ابهام بوده است؛ بنده در وزارت نفت هم حضور داشتم، کارهای خوبی انجام شد و علت آن این بود که به اهمیت این دفتر واقف بودند در حالیکه ما 6 هزار و 500 کارمند زن داشتیم و با تعداد کارمندان زن آموزش و پرورش قابل قیاس نیست.
حذف دفتر امور زنان از نگاه یک معلم زن
البته بر خلاف صحبت‌های تندگویان، برخی از زنان فرهنگی نسبت به حذف دفتر امور زنان در ساختار ستاد آموزش‌وپرورش معترض نیستند چرا که بر این باورند توجه به نقش و جایگاه زنان در نهاد آموزش و پرورش محدود به ساختار سازمانی وزارتخانه نیست و آنچه اهمیت بیشتری دارد، رویکردهای کلان حاکمیتی به این موضوع است و گرنه صرف ایجاد یا حذف یک عنوان ویژه امور زنان در ساختار آموزش و پرورش نمی‌تواند چندان موثر باشد.
کتایون خزعلی از معلمان مدارس سمپاد در گفتوگو با خبرنگار اجتماعی تسنیم بر این باور است که وقتی اعلام می‌شود حدود نیمی از یک میلیون کارکنان زن دولت، در آموزش و پرورش مشغولند موضوع توجه به نقش زنان از جایگاه دولت باید اهمیت بیشتری پیدا کند و مادام که نگرش حاکم، مردسالارانه باشد هرگونه تغییرات در جنسیت مدیران یا ساختار مدیریتی، صرفاً نوعی تغییرات ویترینی محسوب می‌شود حتی چنانچه تغییرات ساختاری از سطح دفتر و اداره کل به معاونت هم ارتقا یابد، نمی‌توان تحولات اثربخشی را انتظار داشت.
رویکرد کوچک‌سازی الزاما به معنای بهتر شدن شرایط نیست
او گفت: البته به نظر می‌رسد تغییرات اخیر در چارت جدید وزارت آموزش و پرورش به نقش و نگاه زنان چندان توجهی نداشته است چرا که بر اساس گفته‌های مسئولان، این تغییرات با رویکرد چابک‌سازی صورت گرفته است یعنی هدف اصلی، کوچک‌سازی بوده که ظاهراً دولت از طریق ادغام و حذف معاونت‌ها در وزارت خانه‌ها، سایر نهادها و مجموعه‌های تحت مدیریت خود دنبال می‌کند بنابراین وقتی رویکرد اصلی کوچک‌سازی باشد، الزاماً نمی‌توان انتظار بهتر شدن شرایط و افزایش بهره‌وری و کارآیی را داشت بنابراین برای قضاوت دقیقتر باید دید جایگاه زنان و خانواده در چارت جدید وزارت آموزش وپرورش چگونه تعریف شده است؟
اقدامات نمایشی برای زنان و دختران دانش‌آموز
این معلم در واکنش به این موضوع که برنامه‌های دفتر امور زنان تا چه اندازه در راستای حل مشکلات زنان فرهنگی و دانش‌آموزان دختر بوده است، گفت: بسیاری از موارد مطرح شده در شرح وظایف دفتر امور زنان و خانواده آموزش و پرورش کلی و مبهم هستند و بدون شک از یک تشکیلات محدود و در سطح یک دفتر آن هم با بودجه اندک نمی‌توان چنین انتظاراتی داشت حتی می‌توان گفت در مواردی ظرفیت‌های لازم برای دستیابی به اهدافی که برای این دفتر تعریف شده است در سطوح بالاتر از وزارت آموزش و پرورش هم دیده نشده و بدیهی است برونداد این دفتر به حل ریشه‌ای یا حتی کاهش مشکلات زنان و دختران منتهی نشود؛ اقدامات نمایشی و اجرای برخی طرح‌های مناسبتی مثل برگزاری "جشنواره ملی دختران ایران زمین" یا اجرای طرح موسوم به "خواهرخواندگی مدارس" یا طرح تهیه "سرود ملی ویژه هفت میلیون دختر دانش‌آموز" و اقداماتی مشابه چقدر می‌تواند به توانمندسازی و ارتقای کیفی آموزش دختران بیانجامد؟
یک سکوت تامل برانگیز
او به یک عملکرد مدیرکل دفتر امور زنان و خانواده آموزش‌وپرورش هم نقد داشت و دراین رابطه گفت: موضع‌گیری سال گذشته مدیرکل این دفتر در موضوع "قطع عائله‌مندی زنان مجرد" یکی از مواردی است که به جای دفاع از حقوق زنان در تقابل با آن بود، این مسئول به جای آنکه در مقام وکیل زنان مجرد ظاهر شود و از حقوق آنها دفاع کند، در کسوت دادستان دیوان عدالت اداری ظاهر شد و به صراحت گفت که " در سال‌های گذشته نیز به اشتباه حق عائله‌مندی به زنان مجرد پرداخت شده است".
وی به این موضوع هم تاکید کرد که باید دید موضوع زنان و دختران دانش‌آموز و خانواده و به طور کلی موضوعات حوزه اجتماعی چه جایگاهی در ساختار جدید وزارت آموزش و پرورش دارد و با توجه به اینکه تشکیلات امور زنان در وزارت آموزش و پرورش از دهه‌های قبل تاکنون دستخوش تغییرات زیادی بوده است چنانچه حذف تشکیلات فعلی قطعی شده، ساختار جایگزین به شکلی تعریف شده است؟
البته مسئولان آموزش‌وپرورش تاکید دارند که استفاده عملیاتی از توانمندی زنان در عرصه‌های مدیریتی جزو برنامه‌های جدی آنهاست و چارت ساختاری جدید این وزارتخانه نتیجه جلسات متعدد کارشناسی در وزارت آموزش و پرورش و سازمان امور اداری و استخدامی است که در حال تدوین نهایی است و به زودی ابلاغ می‌شود.
امیرعلی نعمت‌اللهی؛ قائم مقام وزیر آموزش و پرورش نیز در این‌باره گفت: با وجود اینکه در تمام وزارتخانه‌ها لزوما باید 5 معاون در ساختار وجود داشته باشد اما با پیگیری ویژه وزیر آموزش و پرورش و همراهی سازمان اداری و استخدامی معاونت تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش به عنوان یک رکن مهم در نظام تعلیم و تربیت تثبیت شد تا برای دانش‌آموزان و فرهنگیان موضوع سلامت و تندرستی و نشاط به عنوان یک دغدغه تبدیل نشود و امور ورزش و سلامت با اقتدار بیشتر به کار خود ادامه دهد.
کار تبلیغاتی نه؛ مشکلات زنان عملیاتی حل شود
او درباره تغییرات اعمال شده در دفتر امور زنان متذکر شد: در حوزه زنان پیشنهادات مختلف مطرح است که در حال نهایی شدن است اما تصمیم ما بر این است کار تبلیغاتی انجام ندهیم بلکه به صورت عملیاتی مشکلات زنان را حل کنیم.
قائم مقام وزیر آموزش‌وپرورش در پاسخ به این پرسش که "با حذف دفتر امور زنان مشکلات زنان فرهنگی و دانش‌آموزان دختر حل خواهد شد؟" گفت: در این زمینه مقرر شد تصمیم مقتضی، کارشناسانه و قابل دفاع در حوزه زنان به صورت بسیط نسبت به گذشته در ساختار وزارت آموزش و پرورش مورد توجه قرار بگیرد به نحوی که اهداف عالی ما مشخص شود؛ قطعاین وزارتخانه به زنان باید توجه کند و این از ضروریات است و ما تابع سیاست‌های رئیس جمهور هستیم و این اطمینان را به فرهنگیان می‌دهم که شعارهای دولت در حوزه زنان در وزارت آموزش و پرورش مورد توجه است.
نعمت‌اللهی در پایان تاکید کرد: به نظر می‌رسد همه باید منتظر بمانیم تا ساختار آموزش و پرورش ابلاغ شود و آنجا همه خواهند فهمید که توجه به این حوزه به چه نحوی پیش‌بینی شده است و توجه کم‌رنگ نشده بلکه بیشتر شده است.