جان‌باختن یک زن کارتن‌خواب در سرمای دی شیراز بار دیگر مشکل این شهر در پناه‌دادن به افراد بی‌خانمان را آشکار کرد.
سریال مرگ کارتن‌خواب‌ها و بی‌خانمان‌های ایرانی در فصل سرما، این‌بار به دروازه سعدی شیراز و بازارچه فیل در این شهر رسید و زنی ۵۷ساله به نام «گل‌بس» را به دیار ابدی فرستاد تا بار دیگر بی‌توجهی مسئولان و مدیران شهری به موضوع بی‌خانمان‌ها خبرساز شود.
مرگ گل‌بس به علت سرمازدگی یا آن‌طور که مسئولان می‌گویند «مصرف بیش از حد مواد مخدر» با واکنش شدید افکار عمومی در پایتخت فرهنگ و ادب ایران همراه شد و حالا چندین شب است که تعدادی از دانشجویان این شهر، شب را در سرما و مقابل شورای شهر به صبح می‌رسانند و آن‌طور که در بیانیه بسیج دانشجویی دانشگاه شیراز آمده تا یافتن راه حلی برای اسکان بی‌خانمان‌ها این اعتراض ادامه پیدا خواهد کرد.
در این‌باره یک عضو شورای شهر شیراز و معاون خدمات شهری شهرداری شیراز می‌گویند که در روزهای گذشته دو گرمخانه در دو منطقه آسیب‌زای شیراز ایجاد شده و در روزهای آینده باز هم اقداماتی در این زمینه انجام می‌شود.
علت مرگ گل‌بس
براساس گفته‌های این‌روزهای مسئولان شیرازی، زنی که جسدش صبح یکشنبه همین هفته در بازارچه فیل و در کنار هتل پرهامی شیراز توجه شهروندان را به خود جلب کرد، در بین دوستانش به «فریبا» معروف بود، اما به نظر می‌آید نام اصلی او «گل‌بس» است. صبح یکشنبه همین هفته و پس از تماس شهروندان با اورژانس شیراز، پیکر این زن به بیمارستان منتقل شد، اما برای ادامه زندگی او فرصتی باقی نمانده بود.
«حسن همتی»، مسئول روابط عمومی اورژانس فارس در این‌باره به رسانه‌ها گفته بود: «ساعت ۶ صبح روز یکشنبه ۹ دی با اعلام گزارشی به سامانه ۱۱۵ اورژانس مبنی بر بیهوشی یک خانم در بازارچه فیل، جنب هتل پرهامی (دروازه سعدی شیراز) بلافاصله امدادگران به محل حادثه اعزام شدند.
متاسفانه تا رسیدن تکنیسین‌های اورژانس این خانم فوت شده بود.» مرگ «گل‌بس» اما به‌زودی دهان‌به‌دهان بین ساکنان این بازارچه چرخید تا این‌که خبر به رسانه‌ها و دانشجویان رسید.
سمن‌های مردمی و تعدادی از دانشجویان شیرازی بلافاصله اعتراض خود به وضع بی‌خانمان‌ها در شیراز را آغاز کردند و در این بین مسئولان هم از قافله عقب نماندند و سندی از پزشکی قانونی را مطرح کردند که ادعا می‌شد علت فوت این زن، نه سرمازدگی که مصرف بیش از حد مواد مخدر بود.
اعتراض ادامه‌دار دانشجویان شیرازی
به وضع بي‌خانمان‌ها
ماجرای اعتراض با واکنش چندین انجمن مردم‌نهاد آغاز شد و در ادامه تعدادی از دانشجویان شیرازی و تشکل بسیج دانشجویی هم به جمع معترضان عملکرد مسئولان شیرازی پیوستند.
روز سه‌شنبه، بسیج دانشجویی دانشگاه شیراز بیانیه‌ای خطاب به شورای شهر شیراز صادر کرده که در بخشی از آن آمده است: «طبق قانون یکی از مهمترین وظایف شورای هر شهر، به‌عنوان مرکز تصمیم‌گیری در آن شهر، بررسی و شناخت کمبودها، نیازها و نارسایی‌های اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، بهداشتی، اقتصادی و رفاهی حوزه انتخابیه و تهیه طرح‌ها و پیشنهادهای اصلاحی و راه حل‌های کاربردی در این زمینه‌ها جهت برنامه‌ریزی و ارایه آن به مقامات مسئول ذیربط است. اما امسال در شرایطی وارد فصل سرد زمستان شده‌ایم که نه‌تنها مشکلات گذشته رفع نشده است بلکه به تعداد کارتن‌خواب‌ها نیز افزوده شده؛ میانگین دمای شهر نیز از سال گذشته پایین‌تر و میزان بارش به نسبت سال گذشته نیز بیشتر شده است. این خود می‌تواند تهدیدی جدی برای کارتن‌خواب‌های شیراز باشد.»
بسیجیان شیرازی در ادامه بیانیه خود با اشاره به این‌که «عزمی در بین مسئولان برای حل مشکلات بی‌خانمان‌ها» نمی‌بینند، اعلام کردند که تا رسیدن به راه حلی، هر شب مقابل شورای شهر تجمع خواهند کرد: «تا زمان تصمیم فوری شما در این مورد، جمعی از اعضای بسیج دانشجویی دانشگاه شیراز روبه‌روی ساختمان شورای شهر همانند سایر کارتن‌خواب‌ها در سرما خواهند خوابید. امید به آن است هر چه سریع‌تر موجبات آسایش حداقلی کارتن‌خواب‌ها فراهم گردد، چرا که کارتن‌خواب‌ها هم انسانند.»
آنها این خوابیدن شبانه در سرما را هم ادامه دادند تا این‌که چهارشنبه ۱۹ دی توانستند چندین جلسه با مسئولان شهری برگزار کنند و وعده‌هایی مبنی بر رفع این مشکل بشنوند.
عضو شورای شهر: یک هفته پیش گرمخانه ایجاد شد، اما اطلاع‌رسانی نشد
مرگ گل‌بس اما بار دیگر گوشه‌ای از مشکلات شیراز را آشکار کرد که چرا شهری با نزدیک به ۲میلیون نفر جمعیت و چندین‌هزار کارتن‌خواب، گرمخانه ندارد؟
در این‌باره «لیلا دودمان»، عضو کمیسیون اجتماعی و نایب‌رئیس کمیسیون حقوق شهروندی شورای شهر شیراز می‌گوید: «ما با بررسی‌ای که داشتیم و با بررسی مصوبه برای ایجاد گرمخانه، دو کار را انجام دادیم اما مشکلی وجود داشت؛ این‌که اطلاع‌رسانی دقیقی درباره این گرمخانه‌ها صورت نگرفت که این خود یک مشکل اصلی است. من چون خودم پیگیر این موضوع بودم در شبکه‌های اجتماعی اطلاع‌رسانی کردم، اما اطلاع‌رسانی مسئولان خوب نبود.»
او ادامه می‌دهد: «کمتر از یک هفته است که گرمخانه زده‌ایم و داریم پذیرش می‌گیریم. تقریبا نزدیک یک هفته است که معتادان شب‌ها از ساعت ۱۲ اسکان می‌یابند. دو گرمخانه در دو منطقه آسیب‌پذیر ایجاد شده که چون طبقات مستقل دارند در هر دوی آنها زنان و مردان پذیرش می‌شوند.»
آن‌طور که دودمان به «شهروند» می‌گوید، ظرفیت این دو گرمخانه ۱۵۰ نفر است و این درحالی است که تعداد معتادان بی‌خانمان این شهر بسیار بیشتر از این عدد است.
این عضو شورای شهر درباره آمار افراد بی‌خانمان ساکن شیراز هم می‌گوید: «در جلسه معاونت سیاسی - امنیتی و براساس آن چیزی که ستاد مبارزه با مواد مخدر اطلاع دادند حدود ۲هزار تا ۲۵۰۰ معتاد متجاهر داریم که ۵درصد آنها زن هستند. ۳۵ تا ۴۰درصد افرادی که در مرکز ماده ۱۶ نگهداری می‌شوند غیربومی‌اند. آماری که از طرف اداره پیشگیری از آسیبهایاجتماعی شهرداری اعلام شده، می‌گوید تقریبا ۲هزار معتاد متجاهر داریم که حدود ۲۰۰ نفر کارتن خواب هستند، اما چون بهزیستی اطلاعات دقیقی ندارد این آمارها متفاوت است. قرار است در جلسه بعد دستگاه‌های متولی اطلاعات دقیقی از آمارهای خود ارایه دهند تا براساس آمار دقیق تصمیم‌گیری شود.»
دودمان در پاسخ به این پرسش که با توجه به پیش‌بینی‌پذیر بودن فصل سرما، چرا مسئولان شهری پیش از این به فکر احداث گرمخانه در شیراز نشدند؟ می‌گوید: «خود شهرداری این اقدامات را زودتر انجام داد و این طور نیست که تمام کارها الان صورت بگیرد. پیش‌بینی فصل سرما از مهرماه اعلام شده بود و شهرداری، مرکزی را به‌طور موقت اعلام کرده بود ولی سازمان‌یافته نبود و به این صورت نبود که افراد جمع‌آوری شوند، بلکه حالت داوطلبانه داشت.»
این عضو شورای شهر درباره اعتراض تعدادی از دانشجویان و واکنش مسئولان نسبت به مطالبه آنها هم می‌گوید: «سه‌شنبه شب، دانشجویان مقابل شورا بودند که من به‌عنوان نماینده شورای شهر و چند مسئول شهرداری تا زمان رفتن آنها که ۲شب بود درکنارشان بودیم و قرار شد دو جلسه با حضور دانشجویان برگزار شود که با حضور نمایندگان دانشجویی برگزار شد.»
او درباره نتایج جلسه نمایندگان دانشجویان با اعضای شورا و مدیران شهرداری هم می‌گوید: «مقرر شد تا این دو گرمخانه را تقویت کنیم و ظرفیت آنها برای ۱۵۰ نفر فعال شود. همچنین برای هفته آینده مجددا خانه‌ای را در محله آسیب‌خیز در اختیار بهزیستی قرار دهیم تا افرادی هم آن‌جا ساکن شوند. علاوه‌براین مقرر شد بهزیستی دو «شلتر» ایجاد کند که با گرمخانه متفاوت است. علاوه‌بر این مقرر شد که تبلیغات عمومی هم صورت بگیرد تا شهروندان بتوانند با شماره ۱۳۷ و ۱۱۰ اطلاع دهند که معتادان از سطح شهر جمع و به این گرمخانه‌ها منتقل شوند.»
معاون شهردار شیراز: همسایه‌ها با احداث گرمخانه مخالفند
«محمدرضا محمدحسن‌پور» که مسئولیت معاون خدمات شهری شهرداری شیراز را برعهده دارد هم یکی از اعضای جلسات روزهای گذشته دانشجویان با مدیران شهری بوده است.
او درباره این موضوع به «شهروند» می‌گوید: «خوشحالم که افکار عمومی روی این موضوع حساس و پیگیر آسیب‌های اجتماعی شهر شیراز است، اما ما باید با این مسائل منطقی برخورد کنیم. پدیده اعتیاد پیچیده است و سرما هم بر شدن آن افزوده است. ما باید با توجه به این سرما، پناهگاهی داشته باشیم که البته دو گرمخانه خیلی خوب آماده کرده‌ایم که چند روز است میزبان کارتن‌خواب‌ها هستیم. علاوه‌براین، تلاش این است که تعدادی از معتادان را درمرکز ماده ۱۶ ساکن کنیم.»
او دراین‌باره که اگر شهرداری پیش از این گرمخانه‌ها را ایجاد و درباره آنها اطلاع‌رسانی می‌کرد شاید مرگ گل‌بس اتفاق نمی‌افتاد، هم می‌گوید: «این بحث را نباید در فضای عمومی مطرح کرد، اما این خانم محترم متولد ۴۰ و اهل کرمانشاه، ۷ مرتبه برای ترک اعتیاد به مرکز ماده ۱۶ منتقل شده و دوبار زندان رفته است.۶۰ بار تا الان جمع‌آوری و چند مرتبه به شهر خودش کرمانشاه منتقل شده. شرایط خوبی نداشت که درنهایت این اتفاق افتد. این‌که فکر کنیم علت فوت سرما بوده است درست نیست چون پزشکی قانونی هم این موضوع را رد کرده است.»
محمدحسن‌پور در پاسخ به این پرسش که آیا پزشکی قانونی نتیجه بررسی خود را رسما اعلام کرده هم توضیح می‌دهد: «نه، هنوز رسمی اعلام نکرده ولی قطعی گفته علت این فوت سرما نبوده است. پزشکی قانونی اعلام کرده که همه مراحل چکاپ پزشکی را انجام دادیم و گفته دلیل آن سرما نبوده است. البته گفته که متعاقبا نتیجه قطعی بررسی را اعلام می‌کند.» معاون خدمات شهری شهرداری شیراز در پاسخ به پرسشی درباره چرایی نبود گرمخانه در شیراز پیش از هفته گذشته، به دلایلی از جمله مخالفت مردم اشاره می‌کند و می‌گوید: «ما گرمخانه داشتیم، اما مشکل این است که این افراد به گرمخانه نمی‌آیند. این‌طور نیست که گرمخانه نداشته باشیم، مدتی است که گرمخانه را احداث کرده‌ایم. ما چند بار دنبال تجهیز رفتیم اما با مقاومت‌های مردمی روبه‌رو می‌شویم. بالاخره مردم نسبت به همسایه خود و این‌که چه افرادی در همسایگی آنها باشند، حساس‌اند.»
این نخستین‌بار نیست که بی‌خانمانی در ایران و در فصل سرما جان خود را از دست می‌دهد و پیش از این بارها اخباری از این دست و در شهرهای مختلف منتشر شده است. آبان همین امسال هم «امیر آریازند» قائم مقام معاونت برنامه‌ریزی، توسعه شهری و امور شورای شهرداری تهران در شبی که مسئولیت شهردارشب را برعهده داشت از مرگ دو کارتن‌خواب در نزدیکی یک گرمخانه درحال بازسازی در توییتر خود نوشت.
او در این توییت نوشته بود: «در پی گزارش فوت دو معتاد در پارک استقلال تهرانسر به‌عنوان شهردار شب تهران در محل حاضر شدم، عوامل پلیس آگاهی و شهردار شب ناحیه و منطقه هم بودند. تنها به فاصله چندصدمتر مددسرای منطقه ٢١ در دست تعمیر بود. معاون اجتماعی و شهردار منطقه تلفنی قول بازگشایی فوری دادند.»
چنین مرگ‌هایی درحالی صورت می‌گیرد که مدیران شهری معمولا یکی از برنامه‌های خود را ساماندهی آسیب‌های اجتماعی و وضع بی‌خانمان‌ها اعلام می‌کنند. حالا اگرچه زندگی برای گل‌بس ۵۷ساله در شبی سرد و در آغاز زمستان به پایان رسید، اما این مرگ و اعتراض دانشجویان شاید باعث تغییری در وضعیت دیگر بی‌خانمان‌های شیراز در ادامه زمستان سرد شیراز شود.