دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه باید تحول عظیمی در حوزه فضای مجازی رخ دهد، گفت: در فضای مجازی با فقدان قانون مواجهیم.
برنامه «این.جا» با حضور ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی، و حجت‌الاسلام سعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، با محوریت حکمرانی مجازی، آنسوی فیلترینگ برگزار شد.
در ابتدای این برنامه عاملی، در خصوص فقر علمی و مفهومی در کشور و آمایش محققین درباره حاکمیت مجازی و حکمرانی آن اظهار داشت: سازمان فناوری اطلاعات کشور سازمان تاریخ‌داری است که در این حوزه از قدیم کار می‌کرد و شورای عالی اطلاع‌رسانی در گذشته یک ظرفیت بوده است که در شورای عالی فضای مجازی ادغام شدند.
وی افزود: مشکل ما این نیست که ببینیم سازمان برای این کارها داریم یا خیر، به هر حال اینترنت یک پدیده جدیدی است و به دهه 90 و تاریخ 30 ساله ما برمی‌گردد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: اصولاً دانش ما در مدارس و یا دانشگاه‌ها در حوزه اینترنتی به صورت معنادار آموزش داده نشده است ما رشته‌های کامپیوتر و مرتبط با آن داریم اما فضای مجازی دارای متفاوت و اقتضائاتی است.
وی افزود: دانش‌های بسیار زیادی در قالب رشته و یا حوزه‌های بین رشته‌ای درحوزه اینترنتی به وجود آمده است که مـتاسفانه ما از آن عقب هستیم یعنی هم فضای اجرایی از آن عقب افتاده و هم دانشگاه به عنوان مرکز پیشرفته کشور از حوزه مرتبط با فضای مجازی عقب است.
عاملی با بیان اینکه در حال حاضر در دنیا رشته‌های مرتبط با فضای مجازی به وجود آمده است که ما آنها را نداریم،گفت: این حوزه نیازمند نگاه تحولی است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: به نظر من ما مشکل فهم ناقص داریم یعنی به هر حال بخشی هستند که احساس می‌کنند این پدیده را می‌شناسند اما واقعاً شناخت کافی نسبت به آن (فضای مجازی) ندارند.
وی با اشاره به اینکه ما هم در سطح مدیریت بالای کشور و هم در سطح مدیریت میانی و همچنین در سطح کارشناسی در این حوزه‌ها مشکل فهم داریم، بیان کرد: ما اگر بتوانیم حوزه شناخت را در این حوزه افزایش دهیم می‌توانیم بهره‌برداری‌های بهتری داشته باشیم. ما در فضای مجازی می گوییم سه عرصه فیزیکی مجازی نگری، فیزیکی مجازی، سازی و فیزیکی مجازی فرایندی وجود دارد.
عاملی در ادامه خاطرنشان کرد: بحث ما این نیست که مثلاً با یک وزارت اینترنت مسئله حل شود بلکه تمام دستگاه‌ها باید مهندسی شده و نهادهای مدیریتی کشور رسیدگی شود. اگر سازمان برنامه ما دو فضایی نشود مسئله حل نخواهد شد و یا اگر مجلس به عنوان یک نهاد قانون‌گذاری تمام کمیسیون‌های مربوط به آن نگرش دو فضایی پیدا نکنند ما عقب می‌افتیم.
*با بحران فقدان قانون در فضای مجازی مواجهیم
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی یکی از بحران‌های کنونی کشور را بحران فقدان قانون در فضای مجازی خواند و گفت: باید تحول عظیمی در این حوزه اتفاق بیفتد.
در ادامه برنامه فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی، درباره فقدان قانون در حوزه فضای مجازی اظهار داشت: فضای مجازی حداقل در سه موضوع تکنولوژیک موارد پیچیده‌ای را در بر دارد.
وی افزود: به عنوان مثال بحث هوشمندسازی و هوش مصنوعی و یا دانش دیتا در حوزه تکنولوژی و در حوزه اقتصاد نیز اقتصاد پلت‌فرمی مطرح می‌شود. درست است که ذیل اقتصاد کاپیتالیستی در دنیا شکل می‌گیرد اما شرایط باعث به وجود آوردن اقتصاد پلت‌فرمی شده که روابط اقتصاد آزاد را به چالش می‌کشد و به سوال می‌آورد و آن بحث‌هایی که درباره اقتصاد ملت‌ها مطرح بود زیر سوال اساسی می‌رود.
فیروزآبادی در همین رابطه گفت: در چنین فضایی مباحث جدید اجتماعی حداقل در حوزه ارتباطات که رسانه‌های جدید اجتماعی هستند به وجود می‌آید. در حقیقت فضای اجتماعی مملو از جریانات است و در هر سه موضوع که مربوط به فضای مجازی است به قدری مباحث است که حوزه آکادمیک و پژوهشی ما و حتی در غرب آمادگی هضم پژوهشی، ادراکی و علمی این مباحث را ندارند.
دبیر شورای عالی فضای مجازی افزود: متاسفانه در کشور ما از آنجایی که سیستم دانشگاهی ما به خصوص در حوزه تکنولوژیکی و آکادمیک مقداری نگاه به آن‌ور آب را هم داریم که منتظر می‌شویم ببینیم در آنجا چه حوزه‌های نظری بحث می‌شود آنجا هم فقر نظری وجود دارد اما در کشور ما این فقر نظری بیشتر است.
وی اعلام کرد: دانشگاه‌های ما بیشتر در همان یک رشته‌ای کار می‌کنند به جای اینکه در دو یا چند رشته‌ای فعالیت داشته باشند. در حوزه پژوهشی نیز ما شاهد خلا و کمبود هستیم که در مرکز ملی به آن خواهیم پرداخت.
فیروزآبادی برهمین اساس اضافه کرد: درباره کمبود قانون هم باید بگویم که اصولاً مبحث جدیدی به نام حکمرانی مطرح است که نظام قانون‌گذاری باید چگونه باشد.
دبیر شورای عالی فضای مجازی با بیان اینکه ما در نظام قانون‌گذاری پارلمان روال اینکه چیزی تبدیل به قانون شود و شکل قانونی پیدا کند شاید سه سال طول بکشد، گفت: در حالیکه ما نسل‌های تکنولوژیکی که در این فضا داریم و نسل‌های جریان‌های اجتماعی داریم.
به همین دلیل شاید بتوانیم بگوییم ما باید در نظام قانون‌گذاری کشور تجدیدنظر کنیم. بخش بزرگی از تصمیم‌گیری‌های ما به دلیل تحولات فردی که در صحنه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی با آن مواجه هستیم باید ثقل بیشتری را در مقررات‌گذاری داشته باشیم و یا تدابیری کنیم که آنچه به صورت مقررات بر ما وارد می‌شود باید راجع‌به طراحی نظام حکمرانی در فضای مجازی که در حقیقت بر کل نظام حکمرانی کشور تاثیرگذار است اقدامات و تدابیر ویژه‌ای را در نظر بگیریم.
در ادامه نیز عاملی عنوان کرد: نگاهی که مقام معظم رهبری در خصوص فضای مجازی دارند نگاه بسیار فاخری است. نگاه ایشان این است که ما وارد دوره تمدنی جدید شدیم یعنی این بستر را به عنوان یک ظرفیت تمدنی جدید می‌بینند ضمن اینکه آسمان‌خراش‌های زیادی هم در این فضا وجود دارد.
وی افزود: ظرفیت تمدنی جدید همان ظرفیتی است که رهبری در حکم دوم‌شان عنوان می‌کنند، شما باید در تراز قدرت‌های سازمان‌های جهان قرار بگیرد همانگونه که ما در قدرت موشکی توان پیدا کردیم در قدرت سایبری هم باید در تراز قدرت‌های جهانی قرار بگیریم.
دبیر شورای عالی فضای مجازی بر همین اساس یادآور شد: به نظر من ما خیلی زود در حوزه آسیب رفتیم و در باتلاق آسیب‌نگری به فضای مجازی افتادیم که باعث شد یادمان برود که اگر دولت الکترونیک در کشور واقعاً نهادینه شود یکی از اتفاقات بزرگی که در ذیل آن می‌افتد حذف فساد در نظام اداری کشور است. چون مسیرها یک استبداد سیستمی پیدا می‌کنند و براساس آن ورود واسطه‌ها کاملاً از بین می‌رود.
عاملی ادامه داد: این نگاه آسیبی همه ظرفیت را ممکن است تبدیل به آسیب کند یعنی نگرشی در بستر اجتماعی و فکری صورت بگیرد که بگوید ما در یک فضای صددرصد آسیب قرار داریم و اینجا پر از باتلاق‌هایی است که نفس جامعه بند می‌آید و نمی‌توانیم جلو برویم اما در حقیقت اینگونه نیست.
وی در بخش دیگری از سخنانش عنوان کرد: از زمانی که گمرک ایران هوشمندسازی شده ببینید چقدر جلوی مسیرهای انحرافی را در نظام گمرک گرفته است. بنابراین با وجود اینکه یک ظرفیت است می‌تواند یک ضدظرفیت هم باشد اما با کار کردن در این فناوری است که پیش می‌رویم و رشد می‌کنیم.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: در ارتباطات ما می‌گوییم هرچه ارتباطات توسعه می‌یابد اختلال کمتر می‌شود و هر چه دست قوی‌تر و مهارتی‌تری در آن حوزه پیدا کنیم جلوی آسیب‌های آن را هم می‌توانیم بگیریم.
وی با اعتقاد بر اینکه نگرش آسیبی پاسخ مثبتی نخواهد داشت، گفت: در واقع نگرش آسیبی ما را متوجه آسیب‌ها نمی‌کند بلکه ظرفیت‌ها را هم تبدیل به آسیب می‌کند. به عنوان مثال اگر اینترنت همه چیزها را در نظر بگیریم صحبت از این می‌کند که دیوایس‌های ارتباط با این محیط وصل به همه پدیده‌ها شوند.
فیروزآبادی در بخش دیگری از این برنامه بیان کرد: تجزیه و تحلیل مختلفی درباره معماری فضای مجازی وجود دارد که یکی از تئوری‌های موجود معماری لایه‌ای است که معتقد است فضای مجازی پنج لایه دارد که یک لایه آن ارتباط زیرساخت است.
72 درصد ضریب نفوذ اینترنتی در کشور داریم
وی افزود: ما ضریب نفوذ بسیار خوبی را در کشور داریم و چیزی حدود 72 درصد ضریب نفوذ اینترنتی در کشور داریم. همچنین ظرفیت تکنولوژی نسل 3 و نسل 4 در همه شهرهای کشور تقریباً دایر است و کاربران پهن‌باند ما هم بیش از 15 میلیون انشعاب در کشور است که ظرفیت خوبی است.
دبیر شورای عالی فضای مجازی یادآور شد: ما در لایه ارتباطات سرمایه‌گذاری خوبی کردیم و در این میان شکافی به نام دیجیتال مطرح است.
فیروزآبادی درباره اینکه گفته می‌شود 65 هزار روستا مجهز به فیبرنوری هستند، گفت که تا حد زیادی درست است و اغراقی در آن نیست.
65 هزار روستا مجهز به فیبرنوری هستند
وی همچنین تصریح کرد: ما در لایه اطلاعات، در حال حاضر اطلاعات تولید می‌کنیم وضعیت تولید اطلاعات ما در کشور خوب است.
دبیر شورای عالی فضای مجازی خاطرنشان کرد: اینکه بخواهیم ثابت کنیم این آمار رضایت‌بخش است یا خیر به عنوان مثال درآمد اقتصادی عرب‌ها را اگر جمع بزنیم می‌بینیم که تولید محتوای فارسی در عربی پیشی گرفته است یعنی عرب‌ها زیر یک درصد محتوا تولید می‌کنند اما ما 1.5 درصد به زبان فارسی تولید محتوا در فضای مجازی داریم.
فیروز آبادی اضافه کرد: ما در شبکه ملی اطلاعات چهار خدمات پایه داریم که باید حتماً دارای پلت‌فرم بومی باشد هرچند کار بسیار سختی است چرا که اقتصاد پلت‌فرمی به سمت منوپلی حرکت می‌کند یعنی وقتی که یک پلت‌فرم زیرساختی مانند گوگل در دنیا شکل می‌گیرد راه انداختن یک پلت‌فرم بومی که بتواند مردم را به خود جذب کند کار سختی است.
وی افزود: تنها تجربه موفق در مورد مذکور در کشور چین بوده که مشابه گوگل راه‌اندازی کردند اما باز برای اینکه کمر گوگل را بشکنند مجبور شدند که گوگل را فیلتر کنند و بیدو را ایجاد کردند.
در بخش پایانی برنامه نیز عاملی در خصوص استعمار مجازی عنوان کرد: به نظر من بحث‌های مهمی در حوزه کاربران داریم به هر حال مردم و افراد به مراتب از گذشته قدرتمندتر شده‌اند و ما دیگر با مخاطب مواجه نیستم بلکه با کاربر مواجه‌ایم کاربر یعنی کسی که خود را در مقام پاسخگویی می‌بیند و کنشگر شده و به جای اینکه مانند تماشاچی تماشا کند با صحنه‌ای مواجه می‌شود که کاملاً عکس‌العمل داشته و اقدام می‌کند.
وی تصریح کرد: جمعیت 60 میلیونی در ایران به جمعیت قدرتمند و تبدیل به کاربر شده است. بنابراین ما با جامعه‌ای مواجه شدیم که لزوماً جامعه هنجاری نیست و به این مفهوم که تابع هنجار جمع باشد، نباشد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تاکید کرد: اگر ما رصد داده را مورد توجه قرار دهیم امروز هم مصرفی در اینترنت می‌کنیم قابل محاسبه شده است و رفتار کاربران، اولویت‌ها و رفت‌وآمدشان روی داده‌ای خاص قابل بررسی توسط داده‌‌کاوی که گوگل انجام می‌دهد، است.
عاملی در خاتمه عنوان کرد که معماری اینترنت معماری است که بخشی از آن لایه‌ای است و بخشی از آن هم بعد موجولار معماری اینترنت است که بحث وصل کردن همه خوشه‌ها به همدیگر است و تمام این فضا را در هم تنیده می‌کند. همچنین فضای یکپارچه‌ای است که معماری اینترنتی را تشکیل می‌دهد. بنابراین ما یک سرمایه انسانی و اجتماعی به نام کاربر ایرانی داریم که اگر این کاربر حس تمدنی، فرهنگی و ملی در آن قدرتمند شود می‌تواند از آن ظرفیت برای توسعه و پیشرفت کشورش استفاده کند.