در حالیکه آمار گورهای موجود در استان سمنان بر اساس آخرین سرشماری، 200 راس اعلام شده، چندی پیش، عباسعلی دامنگیر، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان در گفت‌وگوی خود با رسانه‌ها این رقم را در 10 ضرب کرد و به 2000 راس رساند!

گفت‌وگویی که 12 روز از انتشار آن می‌گذرد تا بدانیم که ارائه آمار متورم از جمعیت وحوش توسط مسئولان محیط زیست، فارغ از عمدی یا سهوی بودن، بدون هیچ واکنش و حساب و کتابی، در مجموعه اطلاعات ارائه شده به مخاطب جذب می‌شود.

از آمار شگفت‌انگیزی که مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان از فوران گورخر در «پارک‌های ملی» استان سمنان ارائه کرد، بگذریم، به بخش دیگری از سری ماجراهای طنزآمیز احیای گورخر در کویر می‌رسیم:

شنیده‌ها حکایت از آن دارد که مجید خرازیان مقدم، مدیرکل دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست که در راستای  اجرای دومین مرحله طرح احیای گور در کویر، توانست مسئولیت انتقال 4 گورخر از استان یزد به پارک ملی کویر را بدون تلفات به سرانجام برساند از سوی عیسی کلانتری مورد تقدیر قرار گرفته است!

طرحی که در مرحله اول با شکست 50 درصدی مواجه شد؛ مرگ نیمی از گورخرها بر اثر شرایط نامناسب انتقال از پارک ملی توران به پارک ملی کویر و سپس فرار نیم دیگرشان از قرنطینه که پس از 12 ساعت تعقیب توسط محیط‌بانان موتورسوار سرانجام به درون محوطه قرنطینه هدایت شدند؛ اتفاقاتی که هم دستمایه طنزپردازان شد و هم انتقادات بسیاری را نثار مسئولان ستادی و استانی محیط زیست کرد.

اما آیا تقدیر از یک مدیرکل بابت زنده به مقصد رساندن 4 گورخر همانقدر که در نگاه اول به نظر می‌رسد، شگفت‌آور و طنزآمیز است؟  چه عاملی سبب شده وضعیت مدیریت حیات وحش کشورمان به جایی برسد که کشته نشدن 4 گورخر طی انتقال به قدردانی معاون رئیس‌جمهور از مسئول ذی‌ربط بینجامد و فصل جدیدی را در کمدی احیای گور در کویر رقم بزند؟ آیا سازمانی که برای کشته نشدن 4 گورخر طی جابه‌جایی، از مسئولانش تقدیر می‌کند می‌تواند نسل این جانور کمیاب را در زیستگاهی مانند کویر ملی ایران که نسل گورخر دهه‌هاست بر اثر شرایط نامطلوب بقا در آن منقرض شده احیا کند؟

هر چه هست در حال حاضر، 5 گور منتقل شده از پارک ملی توران و 4  گور از سایت تکثیر و پرورش گوراب یزد در محوطه‌ای فنس‌کشی‌شده در پارک ملی کویر روزگار می‌گذرانند و بناست به همراه گورهایی که در آینده از استانهای کرمان و فارس به آنها ملحق می‌شوند، نسل از بین‌رفته گورخر را در کویر ملی ایران احیا کنند؛ هدفی قابل توجه که علاوه بر بودجه‌ای چشمگیر نیازمند برنامه‌ریزی‌هایی دقیق و کارشناسانه است و هدفی که محقق شدنش تا به حال با استناد به دلایل متعدد ناممکن دانسته شده است.

یکی از مهم‌ترین دلایلی که کارشناسان با تکیه بر آن، موفقت طرح معرفی مجدد گور به کویر ملی را ناممکن می‌دانند، این است که سازمان حفاظت محیط زیست پیش از آنکه نسبت به رفع عوامل انقراض جمعیت گور در کویر اقدام کرده باشد و زمینه را برای بقای این جانور فراهم کند، صرفا به رها کردن تعدادی گورخر در زیستگاهی می‌اندیشد که جمعیت گور دهه‌هاست در آن منقرض شده است؛ عواملی که جولان شکارچیان و کمبود نیروی محیط‌بان برای مواجهه با آنان مهم‌ترینشان به حساب می‌آید.

نقدی بر طرح معرفی مجدد گورخر به کویر مرکزی

بدون طرح توضیحی نسبت به استدلال‌های کارشناسانی که عدم موفقیت طرح معرفی مجدد گور به کویر ملی ایران را هشدار می‌دهند، سازمان حفاظت محیط زیست که سابقه اجرای پروژه‌های ناموفق مشابهی چون طرح شکست‌خورده احیای ببر مازندران و طرح ناموفق تکثیر گوزن زرد را در کارنامه دارد و از سوی دیگر برای تامین هزینه‌های خود، پا به ورطه شکارفروشی گذاشته، با وجود کمبود نیرو و اعتبار و حجم قابل توجهی از مشکلات در حوزه حیات وحش احیای گورخر در کویر را از نان شب واجب‌تر می‌داند: عباسعلی دامنگیر، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان سمنان از اختصاص اعتباری 2/5 میلیارد ریالی برای راه‌اندازی «سامانه پرورش انبوه گورخر» یا به عبارتی فنس‌کشی یک محوطه 2 هزار هکتاری در پارک ملی کویر خبر می‌دهد و مجید خرازیان مقدم، مدیرکل دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست این محوطه را محلی برای تولیدمثل گورخرهای مسافر از استان‌های مختلف کشور و آماده‌سازی موالیدشان برای رهاسازی معرفی می‌کند.

اما سالم رسیدن گورخرهای یزد به سمنان که موجب تقدیر از مدیرکل دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست شده، بدون شک در برابر طرح کلی معرفی مجدد گور به کویر گامی بسیار کوچک است؛ طرحی که تکثیر گورهای تازه‌وارد و آماده‌سازی موالیدشان برای رهاسازی، مراحل چالش‌برانگیزترش هستند.

رهاسازی، بقا و تولیدمثل گورهای جوان در کویر ملی، دشوارترین مراحل این طرح است، مراحلی که تا اجرایی شدن فاصله بسیار دارند و مسئولیت شکست احتمالی آنها را مسئولان آینده سازمان حفاظت محیط زیست نخواهند پذیرفت.