این لایحه با توجه به شرایط اقتصادی ناشی از تحریم‌ها، تأکیدات رهبر معظم انقلاب و ضرورت توجه خاص به وضعیت معیشتی مردم بویژه اقشار کم درآمد، تدوین شده است به همین جهت نهادهای حمایتی همچون بهزیستی با افزایش بودجه قابل ملاحظه‌ای در سال جدید روبه رو شدند. با بررسی بیشتر بخش‌های مختلف لایحه بودجه و مصاحبه‌هایی که در پی آن از سوی مسئولان صورت گرفته است خبرهایی ازعدم افزایش مستمری مددجویان نهادهای حمایتی به گوش می‌رسد.در صورت صحت این اخبار سال آینده مددجویان نهادهای حمایتی شرایط سختی را در پیش رو خواهند داشت. برای کسب اطلاعات دقیق‌تر و صحت و سقم این اخبار با سیامک رسایی کارشناس امور رفاه اجتماعی سازمان برنامه و بودجه کشور به گفت‌و‌گو پرداختیم.

طبق گفته برخی از فعالان امور معلولان در بودجه سال 98 منابعی برای افزایش مستمری‌ها در نظر گرفته نشده است. باتوجه به افزایش قیمت‌ها آیا مددجویان درسال پیش رو نباید منتظر افزایش حداقلی مستمری هایشان باشند؟

در ماده 79 قانون برنامه ششم توسعه آمده است: دولت موظف است در طول اجرای قانون برنامه علاوه بر پرداخت یارانه فعلی، هرسال حداقل مستمری خانوارهای مددجویان تحت حمایت کمیته امداد امام خمینی(ره) و سازمان بهزیستی را متناسب با سطح محرومیت بر مبنای متوسط بیست درصد (20%) حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار، در چارچوب بودجه سنواتی و از محل درآمد قانون هدفمندکردن یارانه‌ها با حذف خانوارهای پردرآمد و درج ردیف مستقل در جدول موضوع ماده (39) این قانون، از طریق دستگاه‌های مذکور پرداخت نماید. این قانون است و لازم الاجرا.

اگر بخواهم شفاف‌تر توضیح دهم مستمری مددجویان نهادهای حمایتی از چند محل تأمین می‌شود. 1- از محل اعتبارات سازمان‌های حمایت‌کننده مثل سازمان بهزیستی که برای این امر ردیف بودجه مشخص دارند. سازمان بهزیستی دو ردیف بودجه‌ای برای پرداخت مستمری‌ها دارند یکی بهزیستی با کد 131500و دیگری ردیف 131510 است. به این صورت که دراین دو ردیف مستمری‌های مددجویان پیش‌بینی شده است. ردیف بودجه‌ای بعدی تبصره 14 است که مربوط به قانون هدفمندی یارانه‌ها می‌شود. اعتباراتی که ازاین سه ردیف برای پرداخت مستمری‌ها دیده شده است بر اساس ماده 79 قانون برنامه ششم توسعه باید معادل 20 درصد حداقل دستمزد، افزایش پیدا کند.

 باتوجه به اینکه دولت مبلغ هزارو 100میلیارد تومان را برای اجرایی شدن قانون حمایت از حقوق معلولان در نظر گرفته است آیا از بودجه سالانه بهزیستی هم صرف اجرایی شدن مواد این قانون می‌شود؟

در گذشته هم قانون جامع حمایت از حقوق معلولان را داشتیم و بهزیستی منابعی را از بودجه سالانه‌اش صرف اجرایی شدن ماده و بندهای آن قانون می‌کرد. قانون حمایت از حقوق معلولان همان قانون قبلی، با کمی تغییرات است. به‌عنوان مثال در قانون جامع ما پرداخت یارانه نگهداری از معلولان در مراکز توانبخشی غیردولتی یا خیریه‌ها را با اعتباری معادل 6 هزار میلیارد تومان داشتیم، در ماده 7 قانون جدید از آن با عنوان حق پرستاری معلولان یاد شده است. درحال حاضر در دو ردیف بهزیستی چیزی حدود 40 هزار میلیارد ریال اعتبار پیش بینی شده است که این دو مکمل یکدیگر هستند. در سال 97 حدود هزار و 117 میلیارد تومان در ردیف بهزیستی اعتبارات برای توانبخشی در نظر گرفتیم که بخش عمده این اعتبارات برای اجرایی شدن قانون حمایت از حقوق معلولان صرف شد. البته ناگفته نماند ما اعتبارات هر سال را پایان سال قبل تعیین می‌کنیم به این صورت که اعتبارات سال 97 را در پایان سال 96 بسته بودیم و قانون حمایت از حقوق معلولان هم در 22 فروردین 97به تصویب رسید. این بخش از بودجه توانبخشی هم صرف به جریان انداختن قانون شد نه اجرای کامل آن، چرا که اجرای چنین قانونی هزینه بیشتری را طلب می‌کند.

دربودجه سازمان بهزیستی به بخش‌هایی از قانون حمایت از حقوق معلولان که اجرای آن بر دوش نهادهای دیگر است هم توجه شده  و برای آن منابعی را در نظر گرفته‌اند، به‌عنوان مثال: درفصل سوم ماده 6 قانون حمایت از حقوق معلولان آمده است وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مکلف است پوشش بیمه سلامت افراد دارای معلولیت تحت پوشش سازمان را به گونه‌ای تأمین نماید که علاوه بر تأمین خدمات درمانی مورد نیاز این افراد، خدمات توانبخشی جسمی و روانی افراد دارای معلولیت را پوشش دهد. اجرای این بخش از قانون رقم بودجه‌ای بالایی را نیاز دارد که بعد از آن باید در شورای عالی بیمه به تصویب برسد تا معلولان بتوانند از دفترچه‌های بیمه‌ای‌شان برای خدمات توانبخشی استفاده کنند. جدای از این تکلیف که بردوش وزارت بهداشت گذاشته شده است در سازمان بهزیستی منابعی را برای این بخش در نظرگرفتیم. البته منابعی هم که برای اجرای این قانون در نظرگرفته شده است نمی‌تواند جوابگوی اجرای صددرصد ماده‌های قانون حمایت از حقوق معلولان باشد، بلکه با توجه به بودجه تعیین شده در هر بخش 30 تا 40 درصد از موارد قابل اجراست.

‌ باتوجه به شرایط اقتصادی کشور و کاهش بودجه در دولت، چرا برای اجرای قانون بازه زمانی در نظر نگرفته اند؟ مثلاً بازه‌ای چهارساله برای اجرای کامل قانون حمایت از حقوق معلولان.

این ضعف قانون است و باید در متن قانون به آن اشاره می‌شد که قانون حمایت از حقوق معلولان که بارمالی سنگینی را بر دوش دولت می‌گذارد باید ظرف چهار سال به طور کامل اجرا شود. دراین قانون بخش‌هایی وجود دارد که اجرایی شدن آن کمک شایانی را به معیشت معلولان می‌کند که نیازمند تأمین اعتبارات مناسب است. سازمان بهزیستی یک میلیون و چهارصدهزارمعلول ثبت شده دارد که چیزی حدود 670 هزار نفرازآنها معلول شدید و خیلی شدید هستند.

در متن قانون حمایت از حقوق معلولان آمده است دولت مکلف است کمک هزینه معیشت معلولان شدید و خیلی شدید نیازمند که فاقد شغل و درآمد هستند به میزان حداقل دستمزد تعیین و اعتبارات لازم را در قوانین بودجه سنواتی کشور منظور نماید. حال سؤالی اینجاست آیا ما منابع آماری درست و دقیقی از تعداد معلولانی را که دارای این شرایط هستند داریم؟ در حال حاضر حدود 110 هزار نفر از معلولان شدید در مراکز شبانه روزی و روزانه بهزیستی نگهداری می‌شوند که مقرر شده است در سال آینده بین 600 تا یک میلیون تومان یارانه به آنها تعلق گیرد. به این گروه از معلولان یا باید یارانه نگهداری پرداخت شود یا حداقل دستمزدی را که در قانون به آن اشاره شده است، بدهند.

 با نظر کارشناسان 300 میلیارد تومان برای پرداخت مستمری‌شان در سال آینده پیش‌بینی شده است. این مبلغ جدای از20 درصد افزایش سالانه مستمری است. اگر مستمری هر فرد معلول شدید و خیلی شدید را 145 هزارتومان در سال 97 حساب کنیم می‌توانیم در سال آینده این مبلغ را دو برابر کرده و با آن افزایش 20 درصد مبلغ قابل توجهی به این گروه پرداخت شود. اما هنوز هم این مستمری تا رسیدن به یک پایه حقوق فاصله خواهد داشت که امیدواریم در سال‌های آینده این مبلغ را به یک پایه حقوق ذکر شده در قانون برسانیم. اما به شرط داشتن اطلاعات آماری دقیق از شرایط این قشر ازجامعه.

 با توجه به شرایط اقتصادی فعلی ماده 27 قانون حمایت از حقوق معلولان که به بحث معیشت معلولان شدید و بسیار شدید فاقد شغل و درآمد پرداخته است، در سال 98 قابلیت اجرا دارد؟

همه معلولانی که مستمری دریافت می‌کنند شامل افزایش 20درصدی که قبلاً توضیح دادم می‌شوند. ما قابلیت این را داریم که این20 درصد را به 50درصد افزایش دهیم اما به شرط داشتن پایگاه آماری دقیق که مشخص شود چه تعداد از معلولان نیازمند این خدمت هستند. اگر قرارشود به همه آمار 670هزار معلول شدید و خیلی شدید مستمری بر اساس یک پایه حقوق داده شود رقمی که باید برای آن پیش بینی شود چهار برابر بودجه سالانه بهزیستی خواهد بود، که ظرفیت اعتبارات دولت کشش چنین مبلغی را نخواهد داشت. اگر بخواهیم با توجه به قانون تصویب شده صحبت کنیم از نظر حقوقی حق همه معلولان است قانونشان کامل و جامع در سال آینده اجرایی شود اما برای اجرایی کردن این قانون باید قدم به قدم پیش رویم چرا که اجرای کامل آن در سال 98 بودجه سنگینی را می‌خواهد که پرداخت آن در توان دولت نیست. درسال آینده چیزی حدود 20 درصد از قانون حمایت از حقوق معلولان قابلیت اجرا دارد.

درست است که بحث مستمری برای افراد دارای معلولیت مهم و حیاتی است اما مهمتر از آن اجرایی شدن مواد 11 و 12 این قانون است. در ماده‌های ذکر شده این قانون به موضوع اشتغال معلولان توجه شده است. به این صورت که هر کارفرمایی بخواهد معلولان را به‌کار گیرد بهزیستی متوسط 40درصد از حداقل دستمزد فرد را به کارفرما پرداخت می‌کند. در ماده 12 این قانون هم به کمک هزینه ارتقای کارایی معلولان اشاره شده است. طبق برآوردهای صورت گرفته 5 هزار معلول می‌توانند از کمک هزینه ارتقای کارایی استفاده کنند و 15 هزار نفرهم می‌توانند از معافیت‌های بیمه‌ای بهره‌مند شوند. این امر به جذب کارفرمایان برای استخدام معلولان کمک بسیاری خواهد کرد که به مراتب از پرداخت مستمری مهمتر است.

 قانون حمایت از حقوق معلولان تکالیفی را بر دوش نهادهای دیگر گذاشته است به‌عنوان مثال ماده 6 که  به وزارت بهداشت برمی‌گردد. آیا وزارتخانه‌ها پیش بینی‌هایی را برای اجرایی کردن این مواد از قانون کرده اند؟ یا قرار است برای اجرایی شدن آن از همان هزار و 100 میلیارد تومان که برای اجرای قانون معلولان در نظر گرفته شده است هزینه کنند؟

بودجه عمومی دولت نسبت به سال قبل حدود 7.8  درصد رشد یافته است. بودجه بهزیستی چهارهزار و 26میلیارد تومان است که نسبت به اعتبار سال 97 که دو هزارو پانصد و 71 میلیارد تومان بوده است حدود 57 درصد رشد داشته است. از بودجه کل بهزیستی در سال آینده هزارو صد میلیارد تومان به قانون حمایت از حقوق معلولان اختصاص پیدا کرده است و دو هزارو 926 میلیارد تومان ردیف سنواتی خود بهزیستی است. همان طور که بودجه بهزیستی رشد یافته دیگر دستگاه‌ها نیز شاهد افزایش بودجه هستند، اما اگر بخواهیم به طور کلی نگاه کنیم دستگاه‌ها در بودجه‌های خودشان قانون حمایت از حقوق معلولان را نادیده گرفته‌اند. بحث مناسب‌سازی محیط‌های داخلی هر دستگاه باید در بودجه سالانه هر بخش دیده شود.

به‌عنوان مثال وزارت مسکن و شهرسازی آیا در بودجه سالانه‌اش منابعی را برای ساخت سرویس بهداشتی ویژه معلولان در میان راهها و جاده‌ها دیده است؟ باید بگویم اصلاً وزارتخانه‌ها به این موارد توجه نمی‌کنند. این مثال نمونه کوچک و ساده‌ای است که همه با آن برخورد کردیم. سؤال دیگر آن است که چند درصد پارک‌های کلان شهری مثل تهران برای حضور معلولان و سالمندان مناسب‌سازی شده است و تاکنون چقدر بودجه برای این بخش در نظر گرفتند. بحث مناسب‌سازی ماده 3 قانون حمایت از حقوق معلولان است که بر دوش هر بخش تکالیفی را گذاشته است و باید سؤال شود چقدر دستگاه‌ها به تخصیص بودجه برای آن توجه کردند.

از دیدگاه من وزارت بهداشت هم در بسته بیمه‌هایش به بحث توانبخشی معلولان اصلاً توجهی نکرده است که بخواهد برای آن برآورد بودجه داشته باشد. ما سعی کردیم در بودجه بهزیستی مبلغی را به موضوع توانبخشی معلولان اختصاص دهیم اما این تکلیف بر دوش نهاد دیگری است.

در بودجه بهزیستی به بخش‌های مختلف زندگی معلولان توجه شده است. ماده 7 قانون حمایت از حقوق معلولان به پرداخت حق پرستاری اشاره کرده است، کارشناسان برای این بخش بودجه تقریباً کاملی را پیش بینی کرده‌اند تا بحث مراقبت در منزل را توسعه دهیم. در حال حاضر هشت هزار نفر از طرح‌های مراقبت در منزل استفاده می‌کنند و در سال آینده پیش‌بینی شده است 12 هزار نفر به این آمار اضافه شوند تا آنها نیز از خدمات ارائه شده بهره‌مند شوند.

 به‌عنوان سؤال آخر می‌خواهیم بدانیم آیا با توجه به اینکه لایحه بودجه دولت به مجلس ارائه شده است آیا می‌توان از نمایندگان خانه ملت خواست تا بودجه بیشتری را برای بحث رفاه معلولان در نظر بگیرند؟

بله. هر ساله در کمیسیون تلفیق با توجه به نظر کارشناسان و مشکلات معلولان مبلغی را به بودجه درخواستی دولت اضافه می‌کنند. سال گذشته 130میلیارد تومان به ردیف بودجه بهزیستی افزوده شد که این امرکمک بسیاری در رفع نیازهای این جامعه در برداشت. اگر در بودجه امسال هم این افزایش صورت گیرد سطح کیفی خدمات بهزیستی به جامعه هدفش بیشتر خواهد شد.