کشف گوشه‌ای از اشکالاتی که از ابتدای اجرای این طرح مورد گوشزد منتقدان آن قرار گرفته بود، پس از چهار سال، به خودی خود محل تأمل و ابهام هست.
فروش خدمت سربازی به مشمولان غایب ادامه خواهد یافت یا متوقف خواهد شد؟ این پرسشی است که چند وقتی است داغ شده و در تلاش برای پاسخ دادن به آن، نکات و کشفیات جالبی مطرح می‌شود.
سال گذشته و در آستانه تهیه و تنظیم لایحه بودجه سالانه، سازمان نظام وظیفه و در بالا دست آن، مسئولان ستاد کل نیرو‌های مسلح از تصمیمشان برای پایان دادن به طرح فروش خدمت سربازی به مشمولان غایب خبر دادند و بر این موضوع اصرار کردند.
اصرار برای پایان دادن به طرحی که سه سال اجرایی و در این مدت، همه انتقادات در خصوص آن ندید گرفته شده بود؛ طرحی که بر خلاف نظر این مسئولان، توسط نمایندگان مجلس شورای اسلامی در لایحه بودجه سال ۹۷ گنجانده شد و در نهایت با جلب موافقت مسئولان نظامی با استدلال‌هایی در خصوص تأمین قسمتی از بودجه مورد نیاز ایشان، به تصویب رسید.
مصوبه‌ای که بر اساس آن، فروش خدمت سربازی به مشمولان غایب در سال جاری نیز ادامه یافت، با این ملاحظه که از همان ابتدای سال برخی مسئولان نظامی بر پایان یافتن اجرای آن در پایان سال ۹۷ تأکید داشتند. تأکیدی مشدد که در ماه‌های اخیر پررنگ‌تر شد تا سرانجام خبر برسد که در لایحه بودجه ۹۸ اثری از این طرح دیده نمی‌شود؛ توقف طرحی که چهارسال پیاپی به اجرا درآمده بود.
اما ماجرا در اینجا پایان نیافت؛ از یک سو مسئولان نظامی تأکید داشتند، اگر خلاف نظرشان عمل شود، برای پیگیری ماجرا از هیچ گونه پیگیری دریغ نخواهند ورزید و از سوی دیگر، برخی نمایندگان در مصاحبه هایشان تأکید داشتند که با توقف این طرح، تأمین بودجه مورد نیاز نیرو‌های مسلح به مشکل خواهد خورد و لذا پیگیری خواهند کرد که بار دیگر این طرح به لایحه بپیوندد.
تقابلی ادامه دار که هنوز پایان نیافته؛ هرچند لایحه بودجه هنوز در کمیسیون تلفیق بودجه مجلس است و تا بررسی و تصویب آن زمان تقریبا زیادی مانده است. پروسه‌ای که با توجه به تجربه سال گذشته و بازگشت طرح فروش خدمت سربازی به لایحه بودجه، دور از ذهن نیست حین طی شدن آن، برای پنجمین سال فروش خدمت سربازی در دستور کار قرار گیرد و اجرایی شود.
دورنمایی که موجب شده مسئولان نظام وظیفه به رغم فقدان این طرح در لایحه بودجه، در خصوص مخالفتشان با تمدید آن به رسانه‌ها گفت وگو کنند و حتی فراتر از آن، پای مضرات این طرح و تمدید آن را به میان بکشند. مضراتی که ظاهرا تازه کشف شده‌اند، هرچند در بیانشان، مواردی که منتقدان این طرح از ابتدا بر زیانبار بودنشان تأکید داشتند، از قلم افتاده و مغفول مانده اند.
اما کدام مضرات؟ آن گونه که سردار ابراهیم کریمی، جانشین سازمان وظیفه عمومی ناجا به فارس گفته، هدف از شروع این طرح در سال ۹۴، وجود حدود ۲ تا ۲.۵ میلیون مشمول غایب بود که «احساس شد باید وضعیت این افراد تعیین تکلیف شود؛ بنابراین، طرح جریمه مشمولان غایب اجرا شد تا این افراد بتوانند به واسطه این طرح، محدودیت و محرومیت‌هایی را که قانون برایشان مشخص کرده، برطرف کنند.»
تا اینجای کار مشخص می‌شود که به باور مسئولان نظام وظیفه، «قانون» محدودیت‌ها و محرومیت‌هایی برای مشمولان غایب ایجاد کرده بود که باید رفع و رجوع می‌شد. محدودیت‌ها و محرومیت‌هایی که گریبان حدود ۲.۵ میلیون نفر را گرفته و چه بسا به واسطه آن، بر زندگی حدود ۲.۵ میلیون خانواده سایه افکنده بود.
اما این پایان ماجرا نیست و سردار کریمی در ادامه نکات جالب توجه دیگری هم یادآور شده است. از جمله اینکه «مشمولان غایب برای تعیین تکلیف وضعیت سربازی خود در این چهار سال فرصت کافی داشته‌اند؛ ما در نیرو‌های مسلح این احساس را داریم که فرصت کافی برای تعیین تکلیف سربازی به مشمولان غایب داده شده است.»
جملاتی که پیرو آن، به پیش بینی شدن طرح فروش اقساطی خدمت سربازی به سرباز فراری‌ها (همان مشمولان غایب!) در سال‌های اخیر اشاره می‌شود تا نتیجه گیری شود که فرصت کافی به ایشان داده شده و حالا زمان آن رسیده که این طرح متوقف شود، چون به گفته جانشین سازمان وظیفه عمومی ناجا «احساس می‌کنیم که این روش، تعداد غائبین را افزایش داده است.»
اشکالی که از ابتدای اجرای این طرح بار‌ها و بار‌ها توسط منتقدان بیان شده بود، اما گوشی برای شنیدن آن وجود نداشت. اینکه با اجرای این طرح، مشمولان غایبی که کمتر از هشت سال غیبت داشتند و مشمول طرح خرید خدمت نمی‌شدند، به تداوم غیبت تشویق می‌شدند که تداوم قانون شکنی و تخلف بود. مداومتی که در نهایت به یک امتیاز گرانبها منجر می‌شد که افراد قانون پذیر و آن‌هایی که به موقع برای اعزام به خدمت سربازی اقدام می‌کردند از آن بی بهره بودند و هستند.
امتیازی که بر اساس طرح پر ایراد شده، تنها به قانون شکنان، آن هم قانون شکنانی که زمانی طولانی بر قانون شکنی اصرار کرده بودند اعطا می‌شد، نه آن‌هایی که قانون پذیر بودند. اشکالی بزرگ که ظاهرا هنوز هم دیده نشده است، هرچند سردار کریمی تأکید دارد: «فکر می‌کنیم خیلی از افراد بر این امیدند که اگر چند سال غیبت دارند، باز هم منتظر بمانند تا غیبتشان به هشت سال برسد تا بتوانند با طرح جریمه مشمولان غایب، وضعیت خود را تعیین تکلیف کنند.»
کشف گوشه‌ای از اشکالاتی که از ابتدای اجرای این طرح مورد گوشزد منتقدان آن قرار گرفته بود (از جمله در اینجا، اینجا، اینجا، اینجا و اینجا)، پس از چهار سال که به خودی خود محل تأمل و ابهام هست، اما زمانی ابهام برانگیز‌تر به نظر می‌رسد که بدانیم معاون وظیفه عمومی ناجا تلویحا تأکید کرده دلیل مخالفتشان با تداوم اجرای این طرح برای پنجمین سال، کاهش مراجعان خرید خدمت است، نه اشکالات یاد شده.
بخوانید و قضاوت کنید: «فرصت برای افرادی که دارای هشت سال غیبت سربازی هستند و هنوز وضعیت سربازی خود را تعیین تکلیف نکرد‌ه‌اند، تا پایان سال ۹۷ باقی است؛ افراد می‌توانند به یکی از دفاتر پلیس ۱۰+ مراجعه کرده و درخواست خود را ثبت کنند. افراد می‌توانند در فرصت باقی مانده ثبت نام کنند و حتی اگر ما دیدیم که ظرفیت ثبت‌نام کنندگان بالاست، با افزایش مراکز ثبت‌نام و ساعت کار می‌توانیم تسهیلاتی برای مشمولان غایب ایجاد کنیم تا اینکه هیچ گونه گله‌ای در این خصوص نباشد.»