سابقه استانی شدن انتخابات مجلس و تلاش برای تغییر در نظام انتخاباتی کشور به مجالس گذشته برمی گردد، به گونه ای که در مجالس ششم، هشتم و نهم نیز این طرح چندین بار تصویب شد، ولی هر بار به دلیل ایرادات وارده از سوی نمایندگان و یا اعضای شورای نگهبان به ثمر نرسید.
به گزارش «تابناک»؛ در مجلس دهم نیز شرایط همین گونه است و این بار هم نمایندگان در صحن علنی با انتخابات استانی موافقت کردند. چهارشنبه گذشته، نمایندگان مجلس با کلیات طرح استانی شدن انتخابات موافقت کردند و برای بررسی جزئیات آن، این طرح را به کمیسیون ارجاع دادند.
شاید بتوان گفت، این طرح همان اندازه که موافق دارد مخالف هم داشته باشد. مخالفان طرح غالبا از نمایندگان شهرستان کوچک هستند. در واقع دلیل اصلی مخالفت این نمایندگان، نگرانی آنها از این است که حق مردم شهرهای کوچک شاید در این طرح نادیده گرفته شود و نمایندگان مطرح در شهرستان های بزرگ و مراکز استان ها دارای بالاترین رأی شوند.
اما در مقابل موافقین با استانی شدن انتخابات، نمایندگان به بررسی امور ملی خواهند پرداخت و از صرف اوقات نمایندگی برای امور جزئی و جایگزین کردن برنامه محوری به جای شخص محوری پرهیز می کنند. همچنین این طرح فرهنگ تحزب را تقویت خواهد کرد و باعث ارتقای سطح کیفی و افزایش کارایی مجلس از طریق ایجاد امکان انتخاب داوطلبان شاخص‌تر با صلاحیت‌های برتر و نیز کاهش تخلفات و برخی بی‌اخلاقی‌های انتخاباتی خواهد شد.
پروانه مافی، عضو هیأت رئیسه کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها با اشاره به نظام مناسبی که با استانی شدن انتخابات مجلس در راستای حل مشکلات کشور و مردم شکل می‌گیرد، گفت: با استانی شدن انتخابات مجلس، پارلمان‌های محلی، عهده‌دار حل مسائل محلی و مجلس شورای اسلامی، عهده دار پرداختن به مسائل ملی و اساسی کشور می‌شود.
وی با اشاره به مزایا و معایب استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی بیان کرد: چندین دوره است که طرح استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی، در مجلس مطرح می‌شود و در هر دوره، روی آن بحث و بررسی‌هایی انجام شده و به شورای نگهبان رفته و شورای نگهبان نیز به دلیل ایراداتی با آن موافقت نکرده است.
وی در ادامه اظهار کرد: در این دوره ما سعی کردیم ایراداتی که در طرح‌های قبلی وجود داشت، برطرف کنیم و خوشبختانه طرح آماده شده هم در کمیسیون امور داخلی کشور و شوراها و هم در صحن علنی مجلس رأی آورد. این طرح مخالفان و موافقانی دارد. عمده نظر مخالفان این است که طرح استانی شدن منجر می شود که ارتباط شهرستان‌های کوچک ـ که توسط نمایندگانشان با حاکمیت برقرار می‌شود ـ کمی کمرنگ شود.
اما از نظر بنده، فردی که نماینده استان می‌شود ـ از آنجا که حتما در حوزه خود اشرافیت کامل دارد و می تواند حداکثر رأی را کسب کند ـ در تصمیم گیری‌های کلی بهتر می‌تواند برای مناطقی که از مرکز فاصله دارند، تصمیم بگیرد و مسائل مهم آن ها را حل و فصل کند.
نماینده مردم تهران در مجلس تصریح کرد: عمده نظر موافقان نیز بر این است که این طرح باعث می‌شود، شأن مجلس و کیفیت کار آن بالا برود و افرادی به مجلس راه یابند که چهره‌های مشهوری بوده و مردم استان آنها را می‌شناسند. در حقیقت این طرح باعث می‌شود، مجلس، نمایندگان با کیفیت‌تری داشته باشد که به مسائل اساسی کشور می پردازند. در حقیقت نگاه موافقان بر این است که با این طرح، جنبه ملی مجلس تقویت و از پرداختن به مسائل جزئی کاسته می شود.
در مقابل محمد حسینی، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس با اشاره به نظریات منتقدان طرح استانی شدن انتخابات مجلس، اظهار داشت: اغلب منتقدان طرح استانی شدن انتخابات مجلس معتقدند که این طرح باعث ایجاد باندگرایی و فرقه‌گرایی شده و مانع گردش نخبگان می‌شود. از طرفی، برخی از آنها نیز بر این موضوع اصرار دارند که می‌تواند مشکلات امنیتی ایجاد کرده و مانعی برای حضور حداکثری مردم در انتخابات نیز ایجاد کند.
همچنین نادر قاضی‌پور نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی، با اشاره به تصویب کلیات طرح استانی شدن انتخابات در مجلس گفت: من صد در صد مخالف استانی شدن انتخابات مجلس هستم. سؤال اینجاست هزینه هنگفت استانی شدن انتخابات را چه کسی می‌خواهد پرداخت کند؟ در استانی شدن انتخابات، آیا ما نمایندگان احزاب خواهیم بود یا نمایندگان صاحبان ثروت و قدرت و با استانی شدن انتخابات کسانی که به کانون‌های قدرت و ثروت وابسته هستند به مجلس راه پیدا می‌کنند؟
نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: با استانی شدن انتخابات نقاط محروم، محروم‌تر خواهند شد و نمایندگان وقت نخواهند داشت به همه مناطق نظارت کنند. در نتیجه مشکلات حادی ایجاد خواهد شد.
قاضی‌پور در پایان خاطرنشان کرد: زیرساخت انتخابات استانی در کشور فراهم نشده چرا که ما در کشور احزاب قوی و سازمان یافته نداریم و اگر هم داشته باشیم انتخابات به نفع سرمایه‌داران پیش خواهد رفت و این در حالی است که انقلاب ما از آن مستضعفان و برای آنان است و نه برای مستکبران.
اما برخی نمایندگان مجلس، شرط موفقیت این طرح را در حزبی شدن انتخابات می دانند و تا زمانی که نظام حزبی منسجمی در کشور نباشد، امکان تحقق اهداف این انتخابات را محال می بینند.
در همین زمینه علی بختیار، عضو فراکسیون امید مجلس شورای اسلامی گفته است: زمانی می‌توانیم انتخابات استانی برگزار کنیم که احزابی قوی با برنامه‌ریزی مدون در حوزه‌های مختلف داشته باشیم تا از درون آنها مدیران عالی و نمایندگان شایسته بیرون آیند.
وی درباره محاسن و معایب استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی بیان کرد: ما برای توسعه یافتگی نظام اداری کشور باید به سمتی پیش برویم که احزاب قوی در کشور شکل بگیرند و برای اداره کشور در حوزه‌های مختلف سیاسی - اقتصادی و اجتماعی برنامه مدونی داشته باشند. آنگاه این احزاب می‌توانند نمایندگان مجلس شورای اسلامی و مدیران عالی را در درون خود تربیت کنند و در نهایت از درون آنها نماینده یا مدیری با یک نگرش خاص سیاسی بر پایه شایسته‌سالاری بیرون آید.
نماینده مردم گلپایگان در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: اما امروز کشور ما به این شکل اداره نمی‌شود و مدیران کلان و نمایندگان مجلس شورای اسلامی و حتی رؤسای جمهور از درون احزاب بیرون نمی‌آیند و به طور کلی ما نظام حزبی نداریم.
وی با اشاره به تصویب کلیات طرح اصلاح قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی و استانی شدن انتخابات گفت: پرسش بنده از همکاران این است که در گام نخست، این مدل در کدام مدیریت جهانی دیده شده است؟ بدون داشتن نظام حزبی، برگزاری انتخابات مجلس به شکل استانی نمی‌تواند مشکلی را حل کند و به نظر می‌رسد، این گونه انتخابات نمی‌تواند خلأ کنونی را برطرف سازد. طراحان این طرح به دنبال این هستند تا نمایندگان از مسائل محلی فاصله گرفته و به سمت تصمیمات کلان و موضوعات اساسی کشور بروند، اما با وضعیت کنونی این هدف محقق نخواهد شد.