چند روز پیش بود که آیت‌الله احمد جنتی در نشست مشترک هیات‌رئیسه مجلس خبرگان با کمیسیون‌های داخلی این مجلس فضای مجازی را بااهمیت خواند و گفت که می‌توانیم از فضای مجازی به‌نفع انقلاب و مردم استفاده کنیم. ایشان حتی به دوران دور اشاره کرد که وقتی رادیو و تلویزیون هم آمده بود همه وحشت کرده بودند که مبادا دین  مردم از دست برود ولی بعدا دیدند که می‌توان بهترین استفاده را از این امکان کرد، حالا فضای مجازی هم همین‌طور است و می‌توان از آن به‌نفع انقلاب استفاده کرد.

همین خبر فرصتی فراهم کرد تا درباره نقش رسانه‌های مختلف در اطلاع‌رسانی و اینکه چطور می‌توان از آنها درست استفاده کرد، برای شما بنویسم. همه می‌دانیم که اگر ما استفاده درست از رسانه‌ها را ندانیم هم باعث گمراه‌شدن‌مان می‌شود و هم می‌تواند گاهی اوقات منجر به حذف یک رسانه شود.

بیایید مروری کلی به معمول‌ترین رسانه‌هایی که امروز در سراسر دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرند، داشته باشیم. در نخستین نگاه ذهن همه ما به سمت رادیو و تلویزیون می‌رود که هنوز که هنوز است بیشترین مخاطب را در سراسر دنیا دارند. این رسانه‌ها در دنیا به صورت خصوصی یا دولتی فعالیت می‌کنند.

در این میان با توجه به رویکردهایی که برای آنها تعریف می‌شود و جامعه مخاطبی که دارند، بسیار مورد‌توجه قرار می‌گیرند. یکی از ویژگی‌های رسانه‌های کلان (mass media) که رادیو و تلویزیون مهم‌ترین آن است، اعتباری است که آنها نزد مخاطبان‌شان دارند. نکته مهم دیگر درباره این رسانه‌ها بهره‌گیری از افراد حرفه‌ای در این زمینه است که عمدتا در این زمینه درس خواندن یا سابقه کار حرفه‌ای در این حوزه را دارند. نکته بعد همان‌طور که به صورت ضمنی به آن اشاره کردیم، جامعه بزرگ آماری مخاطبان آنهاست. اینها همچنین می‌توانند در قالب شبکه‌های ماهواره‌ای هم به نوعی مخاطبان بین‌المللی برای خودشان پیدا کنند. یک دسته از دیگر از رسانه‌ها، رسانه‌های مکتوب هستند که آنها هم دارای رسمیت و وجاهت هستند و عمدتا هم به شکل خصوصی و دولتی فعالیت کرده و اداره می‌شوند.

همین باعث می‌شود افرادی هم که در این رسانه‌ها کار می‌کنند، حرفه‌ای باشند. افراد حرفه‌ای و در کل رسانه‌های حرفه‌ای این مزیت را دارند که اخبار معتبر را به دست مردم برسانند. اما یک سختی یا نقطه‌ضعفی که برای آنها به وجود می‌آید، سرعت نشر اخبار در آنهاست. این کندی سرعت هم به واسطه قالب رسانه‌ای یا چارچوب رسانه‌ای است که دارند و رسمیتی که به خبر می‌دهند.

اما نوع دیگری از رسانه‌ها، رسانه‌های اجتماعی هستند که در این دهه محبوب شده‌اند و استفاده از آنها از سال 2010 یا از آغاز دهه 90 بسیار شدت گرفته است. همین باعث شده رقابت شدیدی بین رسانه‌های رسمی با رسانه‌های مجازی یا اجتماعی به وجود آید. قدرت رسانه‌های اجتماعی باعث شده بسیاری از همین رسانه‌های رسمی با آن حجم از مخاطب دارای صفحه رسمی در شبکه‌های اجتماعی باشند تا سهم خود را از مخاطبان این رسانه‌ها از دست ندهند.

همین امر سبب شده در شبکه‌های مجازی هم دو دسته  رسانه‌ داشته باشیم. یک دسته از صفحه‌ها یا کانال‌هایی رسمی که متعلق به یکی از رسانه‌های مکتوب یا رسانه ملی هستند یا رسانه‌هایی که بین مردم محبوبیت یا رسمیت دارند و دسته دیگر افرادی که به وسیله گوشی یا گجت‌هایشان توانسته‌‌اند به‌عنوان رسانه عمل کرده و برای خودشان مخاطبان زیادی دست و پا کنند. ویژگی این رسانه‌ها این است که خیلی سریع می‌توانند اخبار را دراختیار میلیون‌ها کاربر قرار دهند. علاوه‌بر این می‌توانند در مخاطبان‌شان هدفمندی ایجاد کنند. به این معنا که می‌توانند دسته‌بندی مخاطب داشته باشند. البته این امکان برای رسانه‌های مکتوب و رادیو و تلویزیون هم وجود دارد اما شاید این قابلیت در رسانه‌های مجازی به دلیل ابزارها و امکانات ساده‌تر باشد و مخاطب هم آسان‌تر به محتوا دسترسی داشته باشد. 

 اما اگر ما می‌خواهیم درست از این رسانه‌ها استفاده کنیم، چه باید کنیم؟ راه‌حل درست این است که ما باید از همه این رسانه‌ها درکنار هم و به صورت مکمل استفاده کنیم. ما می‌توانیم ضعف اطلاع‌رسانی سریع خودمان را در رسانه مکتوب که نیاز به چاپ، نظارت و مواردی از این دست دارد با استفاده از رسانه‌های مجازی جبران کنیم. اینجاست که مخاطبان این رسانه‌ها می‌توانند به‌روزتر شوند تا خبرهای تکمیلی‌تر به دست‌شان برسد. این امکان می‌تواند به ماندن مخاطب کمک کند. همه اینها نشان می‌دهد ما نیازمند استفاده از این فضا هستیم. اگر این فضا از طرف ارگان‌های رسمی یا خبرنگارانی که در این حوزه به شکل تخصصی کار می‌کنند یا رسانه‌های رسمی مورد استفاده قرار نگیرد یا بسته یا فیلتر شود یا به هر دلیل کنار گذاشته شود، اول خودشان هستند که این فرصت رسانه‌ای را از دست دادند، نه‌فقط مخاطب.

چون مخاطب در این فضا حضور دارد. درنتیجه وقتی جای رسانه‌های رسمی دراین فضا خالی می‌شود مخاطب سراغ رسانه‌های غیر‌رسمی می‌رود. این باعث انتشار شایعه یا موارد دیگری می‌شود. بنابراین از لحاظ حرفه‌ای به یک رسانه چه مدیر آن و چه خبرنگار پیشنهاد می‌شود از ظرفیت‌های رسانه‌های مجازی هم استفاده کنند.