مد سازگار با محیط زیست یا مد دوستدار محیط زیست به نوعی از طراحی مد گفته می‌شود که بر اساس تمامی مبانی و اصول اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی پایه‌گذاری شده است.
 
صنعت مد بعد از نفت، آلوده‌ترین صنعت دنیا است. میزان گاز گلخانه‌ای که صنعت مد تولید می‌کند از مجموع میزان گاز گلخانه‌ای صنعت کشتیرانی و هواپیمایی بیشتر است. هر ساله نیز هزار تن لباس دور انداخته می‌شود که ۹۵ درصد آن‌ها قابلیت بازیافت دارد ولی با این وجود تولیدکنندگان پوشاک از آن‌ها استفاده نمی‌کنند و مواد جدیدی را تولید و آلودگی بیشتری را به محیط زیست وارد می‌کنند.

برای اولین بار در جهان در سال ۲۰۱۱، یک برند انگلیسی سعی کرد تا تاثیرات مخرب تولید پوشاک بر محیط زیست را به حداقل برساند و محصولاتی تولید کند که زیست تخریب‌پذیر باشند البته این برند پیش از این از پوست حیوانات و چرم برای تولید محصولاتش استفاده نمی‌کرد.

پس از آن برندهای دیگری که از جمله برندهای گران‌قیمت در دنیا هستند و افراد معروفی (سلبریتی‌ها) از محصولات آن‌ها استفاده می‌کنند، سعی کردند که حفظ محیط زیست را در تولید محصولات خود در اولویت قراردهند. یکی از این برندها سال گذشته ۳۰۰۰ تکه پارچه جین قدیمی و مصرف‌شده را جمع‌آوری و با آن محصولات جدید تولید کرد. یکی دیگر از کارخانه‌های بزرگ تولید پوشاک در جهان از سال ۲۰۱۳ از مشتریان خود خواست تا لباس‌هایی را که دیگر استفاده نمی‌کنند به یکی از نمایندگی‌های این برند تحویل دهند تا از آن‌ها در فرایند تولید مجدد استفاده شود.

دو برند معروف دیگر در دنیا نیز تعهد داده‌اند که تا سال ۲۰۲۰ هیچ پارچه و لباسی را به سطل زباله نیندازند و از آن‌ها در فرایند تولید مجدد بهره می‌برند. برندهای دیگری نیز در سطح دنیا هستند که از مواد بازیافتی غیر پارچه‌ای مانند پلاستیک‌ها در فرایند تولید پوشاک استفاده می‌کنند.
استفاده از بیش از ۸۰۰۰ ماده شیمیایی مضر در صنعت مد و پوشاک

در این راستا مهدی نوری - کارشناس مد و طراح لباس- درباره آسیب‌های زیست محیطی تولید پوشاک توضیح می‌دهد: تقریبا از یک چهارم آفت کش‌های جهان و بیش از ۱۰ درصد سموم کشاورزی برای تولید پنبه غیرارگانیک - که از مواد اولیه تولید نیمی از پوشاک در جهان است - استفاده می‌شود. بیش از ۸۰۰۰ ماده شیمیایی مضر در صنعت مد و پوشاک کاربرد دارند که مقصد نهایی تمام این مواد جایی نیست جز خاک و آب‌های زیر زمینی و آب‌های‌ جاری.

از سوی دیگر پنبه و کتان از جمله گیاهانی هستند که برای پرورش آن‌ها به آب زیادی نیاز است. به گفته این کارشناس مد، خیلی غیر قابل تصور نیست که بگوییم برای تولید یک دست تیشرت و شلوار جین نزدیک به ۲۰ هزار لیتر آب و برای تولید یک جفت کفش چرم تقریبا ۸۰۰۰ لیتر آب نیاز است.

۷۰ درصد از کربن منتشر شده در جهان از تولید پوشاک به وجود می‌آید

نوری با اشاره به رنگ‌های متنوعی که در تولید پوشاک از آن‌ها استفاده می‌شود، اظهارمی‌کند: از آن‌جایی که خیلی از رنگ‌های مورد استفاده در این صنعت ارگانیک نیستند و خواص صنعتی دارند آلودگی زیادی را وارد طبیعت می‌کنند. ۷۰ درصد از مقدار کربن منتشر شده در جهان از تولید پوشاک به وجود می‌آید البته کار به اینجا ختم نمی‌شود. پس از تولید و استفاده از پوشاکی که با صرف هزینه‌های زیست‌محیطی فراوان به بازار مصرف راه پیدا کرده‌اند، با حجم بسیار زیادی از پوشاکی روبرو می‌شویم که حالا تبدیل به زباله شده‌اند و قابل تجزیه نیستند و طبیعت را با سیل انبوهی از آلودگی‌های تازه مواجه می‌کنند بنابراین صنعت پوشاک از زمان تولید تا زمان پخش بین قاره‌ای و حتی زمان دفع محصولات استفاده شده به مثابه یک نابودگر عمل می‌کند.

این کارشناس مد وطراح لباس به ذکر مثالی درباره حجم لباس مصرفی در آمریکا پرداخت و گفت: هر آمریکایی سالیانه بین ۲۵ تا ۳۰ کیلوگرم لباس را به عنوان زباله دور می‌ریزد. این  نمونه نشان‌دهنده عرضه و تقاضای عظیم و به دنبال آن تولید و مصرف بسیار زیاد مواد طبیعی و مصنوعی در سطح جهان است که باعث از بین رفتن سطح عظیمی از منابع زیست محیطی می‌شود.

وی در ادامه صحبت‌های خود در مورد کیفیت پوشاکی که با مواد زیست تخریب‌پذیر و بازیافتی تولید شده‌اند، می‌گوید: با استفاده از فرآیندهای گوناگون و فناوری روز می‌توان مانع کاهش کیفیت این نوع از پوشاک شد. برخی برندهای دنیا، صرفا به دلیل استفاده از محصولات سازگار با محیط زیست و مد پایدار به شهرتی مضاعف رسیده‌اند. این برندها نه تنها محصولاتی با طول عمر بسیار زیاد ارائه می‌کنند بلکه راه را برای بقیه برندها برای استفاده از این روش هموار ساخته‌اند البته متاسفانه در ایران توجه چندانی به این موضوع نمی‌شود و به جز چند طراح بسیار محدود و انگشت شمار که البته کارهای قابل توجهی هم دارند، کسی به این موضوع نپرداخته است.

استفاده از مواد بازیافتی در جعبه‌های بسته‌بندی لباس‌ها

نوری در بخش دیگری از صحبت‌های خود ضمن اشاره به اینکه بسیاری از برندهای مطرح دنیا از مواد بازیافتی غیرپوشاکی برای طراحی و تولید لباس استفاده می‌کنند، می‌گوید: این موضوع بیشتر جنبه نمادین دارد و در فشن شوها نمایش داده می‌شود البته استفاده از مواد قابل بازیافت در مجموعه‌های بسیاری از طراحان دیده می‌شود. برای مثال طراحانی مانند بوریس بیژن از مواد اولیه‌ای که خودش ابداع می‌کند و قابل بازیافت است، استفاده می‌کند. از مواد بازیافتی در ساخت ساک‌های دستی یا جعبه‌های بسته‌بندی لباس‌ها نیز بهره برده می‌شود.

Fast fashion نوعی از فشن است که هدف آن تولید انبوه پوشاک در کمترین زمان و با کمترین هزینه بدون در نظر گرفتن عواقب زیست محیطی و اجتماعی است و از این منظر، مد پایدار و سازگار با محیط زیست در تضاد با این موضوع است. نوری در این‌باره توضیح می‌دهد: با وجود صرفه اقتصادی Fast fashion از آنجایی که محیط زیست روز به روز اهمیت بیشتری در جوامع پیدا می‌کند، تعداد برندهایی که دغدغه فشن سازگار با محیط زیست را پیدا کرده‌اند رو به افزایش است و به همین دلیل خلاقیت‌های بیشتری در این زمینه ارائه می‌شود.

این کارشناس مد ادامه می‌دهد: برای مثال می‌توان به جین‌هایی اشاره کرد که پس از تحقیقات فراوان با استفاده از فناوری نانو تولید شده‌اند و هوای اطراف خود را تصفیه می‌کنند. در حال حاضر طراحانی مانند «استلا مک کارتنی» (Stella McCartney) و «امور وِرت» (Amour Vert) انجمنی به نام انجمن ملی طراحان مد پایدار تاسیس کرده‌اند.
 قیمت تمام شده مواد اولیه مانع توسعه فشن پایدار در کشور

نوری در ادامه در پاسخ به این سوال که  چرا تولید پوشاک سازگار با محیط زیست در کشور ما هنوز به دغدغه طراحان و تولیدکنندگان پوشاک تبدیل نشده است، توضیح می‌دهد: مهم‌ترین دلیل آن قیمت تمام شده مواد اولیه در مد پایدار است. بیشتر برندها و طراحان داخلی کشور برای پایین آوردن قیمت تمام شده محصولات خود از ارائه محصولات سازگار با محیط زیست سر باز می‌زنند البته صنعت مد و فشن در کشور ما صنعتی بسیار نوپا و جدید است و هنوز بسیاری از ابعاد آن از جمله مد پایدار، دست نخورده باقی مانده است.

این کارشناس مد و طراح لباس در ادامه با تاکید بر اینکه نگاه حرفه‌ای به صنعت مد و لباس، پیش نیاز موضوع مد سازگار با محیط زیست است، می‌گوید: به جرات می‌توان گفت که کشور ما تا یک دهه پیش بیشتر مصرف کننده محصولات غربی - چه در زمینه محصول و چه طراحی- بود اما خوشبختانه با همت جوانان علاقه‌مند به مد و با وجود تمام سختی‌ها پیشرفت‌های زیادی در زمینه ایجاد مفهوم (کانسپت) مد سازگار با محیط زیست - که پس از آن طراحی و تولید است - به‌وجود آمده است.

به عقیده نوری طراحان و تولیدکنندگان پوشاک کشور قدم به قدم به نقطه ایده‌آل صنعت مد - که یکی از ابعاد آن تولید پوشاک سازگار با محیط زیست است - نزدیک می‌شوند. هر چند که مسیر طولانی در پیش داریم البته برای تولید پوشاک سازگار با محیط زیست فرهنگ‌سازی و اصلاح دانش مردم ضروری است.