"شاید برای شما هم اتفاق بیفتد"؛ چقدر این جمله آشناست! انگار هیچ کجای دنیا به اندازه همین تصمیمات برخی مسئولان و دستگاههای خودمان کاربرد ندارد و با این روند، فعلاً هم قرار نیست دست از سرمان بردارد. یک روز شاید قسمتتان نشود که یارانه به راحتی به حسابتان واریز شود، یک روز سبد کالا می دهند و این بار هم جمله و حکایت مشهور، قسمت عده ای است که علیرغم واجد الشرایط بودن، کمک حمایتی دولت در روزهای اخیر به حسابشان واریز نشده و باید بدوند دنبال چرایی اش.

البته خوشبختانه یک نکته مشترک در همه این اتفاق ها برای مردم وجود دارد و آن هم عدم پاسخگویی و مشخص کردن دلایل رد یا تایید این ماجراست؛ اتفاقی که نشان می دهد بوق و کرناهای مسئولان در تشریح اقدامات، هنگامی که به پای اجرا می رسد درگیر حاشیه و اتفاقات تلخی می شود که بهترین تصمیم، عطا بخشیدن به لقایش است.

کمک جبرانی دولت (حمایت غذایی) چیست؟

ماجرا از آنجا آغاز شد که هیئت وزیران در تاریخ ۲۷ آبان ماه با لغو تصمیم ۵ آبان ماه خود، به پیشنهاد مشترک سازمان برنامه و بودجه کشور و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، دستورالعمل پرداخت بسته کمک جبرانی و حمایت غذایی از گروه‌های کم‌درآمد جامعه را تصویب کرد. در این مصوبه آمده بود: سازمان برنامه و بودجه کشور مجاز است برای پرداخت کمک جبرانی به‌میزان ۲۰۰ هزار تومان به کارکنان رسمی و پیمانی کشوری و لشکری، کارکنان قراردادی و کارکنان شرکتی دستگاه‌های اجرایی که از محل منابع بودجه عمومی، حقوق دریافت می‌کنند و جمع مبلغ مندرج در آخرین حکم کارگزینی برای کارکنان رسمی و پیمانی و همچنین مبلغ ماهیانه قرارداد منعقده برای کارکنان قراردادی و شرکتی، کمتر از ۳ میلیون تومان است، از طریق حساب‌های بانکی متصل به حقوق و مزایای کارکنان مشمول، اقدام کند.

همچنین وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی موظف است با هماهنگی سازمان برنامه و بودجه کشور برای حمایت غذایی از گروه‌های کم‌درآمد به شرح زیر اقدام کند: خانوارهای تحت پوشش و پشت‌نوبتی کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی کشور از طریق واریز مبلغ به حساب‌های بانکی متصل به یارانه‌های نقدی از این سبد حمایتی بهره‌مند می‌شوند. همچنین خانوارهای تحت پوشش بنیاد شهید و امور ایثارگران از طریق حساب متصل به مستمری سرپرست خانوار مشمول سبد حمایت غذایی می‌شوند.

خانوارهای با درآمد ماهانه کمتر از ۳ میلیون تومان از جمله گروه‌های کارگران ساختمانی، قالی‌بافان و شاغلان صنایع دستی، مشاغل آزاد و خویش‌فرمایان و رانندگان بین‌شهری و درون‌شهری، زنبورداران، کارگران باربر، شاغلین کسب و کارهای خانگی، کارگران کارگاه‌های متفرقه، عشایر و روستاییان، دریافت کنندگان بیمه بیکاری و سایر گروه‌های مشمول که توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی شناسایی می‌شوند. سایر خانوارهای کم‌درآمد ماهانه کمتر از ۳ میلیون تومان، درخواست آنها پس از بررسی توسط کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی کشور پذیرفته می‌شود.

بر این اساس، سهم ریالی سبد حمایت غذایی در مرحله اول برای هر خانوار یک‌نفره حدود ۱۵۰ هزار تومان و برای یک خانوار دونفره ۲۰۰ هزار تومان و برای یک خانوار سه‌نفره حدود ۲۵۰ هزار تومان و برای یک خانوار چهارنفره ۳۰۰ هزار تومان و برای یک خانوار ۵نفره و بیشتر ۳۵۰ هزار تومان خواهد بود.

وقتی نه سامانه کار می کند نه کسی پاسخ می دهد

با شروع واریزی مبالغ به حساب ها، صدای اعتراض برخی مشمولان که مبلغ برایشان واریز نشده بود، بلند شد اما معاون اداری و مالی سازمان تأمین اجتماعی گفت: ”این افراد از روز دوشنبه اول بهمن ماه می توانند با ارسال پیام به سامانه #۴*۴* وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی پاسخ خود را دریافت کنند همچنین مرکز ارتباطات مردمی سازمان تأمین اجتماعی با شماره تماس ۱۴۲۰ آماده پاسخگویی به بیمه شدگان در مورد بسته حمایتی است.”

با پیگیری های مشرق و تماس هایی که برخی مخاطبان داشته اند، مشخص شد سامانه اعلام شده پس از شماره گیری اعلام می کند که "کد دستوری غیرفعال می باشد". با شماره گیری تلفن ۱۴۲۰ نیز همان صدای آشنای همیشگی بمشخص می کند به دلیل شلوغی خطوط امکان برقراری وجود ندارد.

این عدم پاسخگویی در حال است که سوال های بسیاری از سوی مردم وجود دارد. برای مثال اینکه آیا افرادی که در حال حاضر از بیمه بیکاری استفاده می کنند نیز مشمول دریافت این بسته حمایتی می شوند؟ یا کسانی که سالهاست بیمه بوده اند اما در ماه های اخیر بیمه نبوده اند تکلیفشان چیست؟

اتفاق عجیب؛ تفاوت واریزی با مصوبه دولت

بررسی مشرق از ابعاد نحوه اجرای مصوبه مذکور آن است که به نظر میرسد علیرغم اعلام قبلی دولت مبنی بر اینکه مبالغ بر اساس تعداد نفرات افراد یک خانواد خواهد بود اما بسیاری از کاربران مشرق و سایر رسانه ها اعلام کرده اند که مبلغ واریزی به حساب آنها، عددی به غیر از اعداد اعلام شده است. برای مثال فردی که خانواده سه نفره داشته و باید ۲۵۰ هزار تومان به حسابش واریز می شده اعلام کرده که تنها ۲۰۰ هزار تومان یعنی مبلغ یک خانواده ۲ نفره به حساب وی واریز شده یا اینکه خانواده ای ۴ نفره هم ۲۰۰ هزار تومان دریافت کرده است. البته نظیر این فرد کم نبوده و افراد زیادی نسبت به مبلغ اعلام شده و مبلغ واریزی اعتراض داشته اند.

تفاوت مصوبه دولت و ابلاغیه نوبخت در خصوص میزان واریزی

این در حالی است که رحیم اردلان، معاون مالی و اقتصادی سازمان تأمین اجتماعی از واریز بسته ۲۰۰ هزار تومانی حمایتی افراد تحت پوشش تأمین اجتماعی که کمتر از ۳میلیون تومان دریافتی دارند خبر داده بود که یک رقم کلی و غیرمنطبق بر مصوبه و تصمیمات دولت است. پیش از این اعلام شده بود که آمار افراد مشمول از طریق سازمان هدفمندی یارانه‌ها برای واریز وجه در اختیار سازمان تامین اجتماعی قرار گرفته، اما مشخص نیست حالا مغایرت واریزی با مصوبه دولت به دلیل اطلاعات اشتباه در احراز اطلاعات دقیق کاربران است یا اینکه مسئولان به این نتیجه رسیده اند که با منابع موجود کمی تغییر در اعداد و ارقام به جایی بر نخواهد خورد!

مشمولان واقعی که سبد حمایتی دریافت نکردند!

اشکالات مربوط به سامانه شناسایی و واریز در این مصوبه حمایتی به گونه ای است که هادی ابوی دبیرکل کانون عالی انجمن‌های صنفی در گفتگوی اخیر خود اعلام کرده که"شش میلیون کارگر در کشور، فاقد بیمه بوده و فعالیت می‌کنند. حتی اگر بگوییم که شش میلیون کارگر در کشور کارگر نیستند، حتماً حدود سه میلیون نفر در کشور فاقد بیمه و در کارگاه‌های زیرپله‌ای مشغول به کارند یا به مشاغل کاذب روی آورده‌اند که برای دریافت سبدکالا، نیازمند شناسایی هستند."

بدون شک این افراد که از حداقل حقوق برخوردار هستند و برای حفظ کارشان حتی حاضر بدون بیمه و مزایا تن به کارهای سخت و زیان آورد بدهند مشمولان واقعی دریافت این گونه سبد ها هستند. اما ساختارهای غیرحرفه ای و بعضاً غیرکاربردی شناسایی افراد واجد الشرایط سبد حمایتی موجب شده تا این گونه افراد در این بین مظلوم واقع شوند.

 البته مصوبه دولت در خصوص این افراد زحمتکش و مظلوم نیز راهکارهایی را مشخص کرده که دقیقاً در بند "پ" ماده ۳ مصوبه ۲۷ آبان دولت و بخشی از آن در بند "ت" ماده ۳ آن مصوبه قابل مشاهده است اما خبری از نحوه اجرای آن نیست و با این روند، به نظر نمی رسد اعتراضات و پیگیری بخش قابل توجهی از مشمولان آن، به جایی ختم شود. جالب آنکه شریعتمداری وزیر رفاه درباره بسته حمایتی کارگران فاقد بیمه تنها به این جمله که "این عده در صورتی که دارای دریافتی زیر سه میلیون تومان باشند باید تقاضایشان را به مراجع حمایتی اعلام کنند" بسنده می کند. البته در این میان اقشار مهم دیگری از جمله ایثارگران نیز هستند که برای دریافت سبد حمایتی از قلم افتاده اند.

اتفاقی که واکنش حسن نوروزی رئیس فراکسیون ایثارگران مجلس را نیز به دنبال داشت و وی، طی نامه ای به وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی خواستار انجام اقدامات لازم برای توزیع سبد کالای حمایتی دولت میان ایثارگران شد.

دسترسی دولت به حساب های بانکی؟

اما موضوع مهم دیگر در ارائه سبد حمایتی دولت این است که در مصوبه اخیر هیات وزیران و در بند ت ماده ۳ تاکید شده" سایر خانوارهای کم درآمد با درآمد ماهانه کمتر از ۳۰ میلیون ریال. به درخواست کتبی اشخاص موضوع این بند، پس از اجازه آنها به دسترسی وزارتخانه مذکور، به حساب های بانکی مربوط رسیدگی کنند." این یعنی اینکه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با دریافت رضایتنامه از افراد به بررسی حساب های شخصی افراد می پردازند. آن هم برای ارائه سبد کالایی ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومانی.

این اتفاق در حالی رخ می دهد که معمولاً در این شرایط، یک فرم مشخص و ثابت در اختیار فراد متقاضی قرار می گیرد و آنها با پر کردن مشخصات فردی و قبول شرایط، آنرا تحویل ادارات می دهند. با این اوصاف، دیوار کوتاه آنهایی که حقوقشان زیر ۳ میلیون است و نیازمند بسته حمایتی هستند، مجبور می شوند زیر بار تبعات این ماجرا و بررسی هزینه بر و بی فایده کنترل حساب هایشان بروند اما آنهایی که حساب های میلیاردی دارند، یارانه می گیرند و مالیات کافی نمی دهند چنین اجبار و الزامی ندارند؛ دقیقاً دمیدن از سمت گشاد ماجرا!

البته که هنوز فراموش نشده که در ماجرای بررسی حساب های بانکی برای اخذ مالیات، مسئولان مهم اجرایی و اقتصادی تاکید می کردند که اطلاعات بانکی سپرده گذاران نظام بانکی کشور جز اطلاعات محرمانه مردم است اما امروز شاهد آن هستیم که به راحتی آن هم برای پرداخت مبلغ یک سبد حمایتی کوچک اطلاعات حساب افراد مورد بررسی کامل قرار می گیرد و تنها برای موجه نشان داده شدن موضوع، رضایت نامه ای فرمالیته از افراد اخذ می شود.

حالا مشخص نیست که این سبد حمایتی که مورد انتقاد بسیاری از کارشناسان نیز بوده و آنها این گونه حمایت های مقطعی را به هیچ وجه، درمان مناسبی نمی دانند، کارکرد مناسبی نداشته و به جای انکه تبدیل به یک راه حل هرچند کوتاه اما مفید شود، مبدل به اتفاقی همچون توزیع سبد کالا شده و در برخی بخش ها و قشرها، از توزیع سبد حمایتی تبدیل به تولید رخدادی برای نارضایتی شده که دقیقاً ضد کارکرد واقعی آن است. طبیعتاً با بررسی موارد فوق در این مدل اجرا، می توان به وضوح اقدامات و عملکردی غیرقانونی در برخی بخش ها، زورگویی و اجبار برای دسترسی به حساب های بانکی دهک های پایین و عدم ایجاد زیرساخت های پاسخگویی و رفع ابهام را مشاهده کرد که همچنان "شاید برای شما هم اتفاق بیفتد"