حمیدرضا نانکلی رئیس اداره ژئودینامیک و مهندس حسن فراهانی کارشناس اداره فیزیکال ژئودزی سازمان نقشه برداری کشور که اخیرا مقاله مشترکی هم درباره بررسی آثار زلزله کرمانشاه نوشته و در آنجا به تصویر خانه‎ای که کج شده بود اشاره کرده بودند؛ این بار یادداشت مشترکی درباره خدمت نقشه برداری به برج میلاد نوشته‎اند و درباره مخاطرات گسل زیر این برج گفته‎اند. مشروح این یادداشت را در ادامه بخوانید:

از جمله وظایفی که یک مهندس نقشه بردار در کنترل، نظارت، اجرا و بهره برداری می تواند بسته به اهمیت سازه و درک درست سازندگان، مجریان، دستگاه های مشاور و نظارتی، کارفرمایان... ، تدوین کنندگان مقررات ملی ساختمان و دستگاههای حاکمیتی نظارتی برای جلوگیری از آسیب‎ها و خسارت‎های بزرگ، در حین اجرا و یا در طول زمان بهره برداری ساختمان می‎تواند ایفا کند از این قرار است:

الف) از مهمترین اقدامات حداقلی نقشه بردار از طراحی تا مرحله بهره برداری عبارتند از:

1-    کنترل بر، جا نمایی و کنترل ابعادی وضعیت موجود عرصه با سند مالکیت، ضوابط شهرداری و مقررات ملی ساختمان است.

2-    کنترل کف مخصوصا در پی کنی و اجرای فونداسیون و یا کنترل عمق گودبرداری، کنترل بصورت مانیتورینگ و اندازه گیری‎های حرکات مهار گود و سازه نگهبان، جلوگیری از تجاوز به حریم عمومی شهری و...

3-     کنترل اجرای تراز طبقات و ارتفاع نهایی ساختمان (این مورد از جمله موضوعات قابل توجه است که در صورت تغییرات ارتفاعی ممکن است شرایط تامین ایمنی، مقاوم سازی ساختمان در برابر حریق را شامل و موجبات افزایش هزینه های غیر قابل پیش بینی به پروژه شود).

4-    کنترل شاقولی سازه و رعایت رواداری‎ها که عددهای بسیار کوچک و اثر گذار را شامل می شود.

5-     کنترل پیوسته ابعادی از لحاظ محورهای مختصات و مطابقت با طرح و اجرا و کنترل سازه.

6-    کنترل در اجرای درز انقطاع، که یکی از مهمترین تخلفات رایج در ساخت و ساز است. (عدم رعایت درز انقطاع از جمله ضوابط استاندارد 2800 با عنوان طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله است که عاملی در برخورد ساختمانها در زمان وقوع زلزله خواهد بود و پیش بینی های رفتاری سازه را دچار نقصان خواهد کرد. اجرای درز انقطاع وابستگی به ارتفاع طبقات و نحو طراحی خواهد داشت. در حالت عادی برای ساختمانهای زیر 8 طبقه با در نظر گرفتن یک دویستم ارتفاع هر ساختمان و یا مقدار یک صدم ارتفاع برای دو ساختمان مجاور در یک تراز باید محاسبه و منظور نمود و با توجه به سختی سازه و ماهیت مصالح، رفتار سازه کنترل می شود تا حداکثر حرکات جانبی از مقدار طرح فراتر نرود).

ب) از جمله اقدامات مهم حداقلی نقشه بردار در زمان بهره برداری نیز می توان به این موضوع اشاره کرد که با توجه به اهمیت ساختمان، کنترل دوره ای تغییرات ارتفاعی و مسطحاتی ساختمان به جهت کنترل میزان نشستهای طبیعی و غیرطبیعی، ضروری است.

برج میلاد با ارتفاع حدود 435 متر، از سازه های خیلی بلند محسوب شده و از جمله بلندترين سازه های بتنی آسمان خراش در ایران و ششمین برج مخابراتی بلند در جهان است. در سال 1372 مطالعات اولیه برج میلاد با مشاركت چهار شركت آغاز شد. در اين مطالعات 17 نقطه تهران برای احداث برج مورد مطالعه قرار گرفت كه سرانجام تصمیم بر آن شد كه اين برج مخابراتی و چندمنظوره، در مجموعه مركز ارتباطات بین المللی، در شمال غربی شهر تهران، میان تپه ای با مساحت تقريبی 14 هكتار، واقع در جنوب شهرك قدس و شمال كوی نصر و در منطقه 2 شهرداری تهران احداث شود.

طراحی سازه‌های بلند و خیلی بلند بر اساس تحلیل‌های تاریخچه زمانی غیرخطی با حداقل 11 نگاشت زلزله و با توجه گسل‎های حوزه نزدیک و دور مورد ارزیابی سناریوهای مختلف قرار می گیرد.

برج میلاد در وضعیت موجود علاوه بر کنترل لرزه ای بوسیله شتاب نگاشت در نقاط مختلف سازه تحت تاثیر شدید باد قرار داشته و باید از لحاظ کنترل تغییرات ارتفاعی و مسطحاتی در کف و ارتفاع به صورت پیوسته مونیتورینگ و کنترل شود.

تحریکات دینامیکی در اطراف سازه برج میلاد می تواند منشأهای مختلفی از جمله، تحریک گسل میلاد که جدیدا شناسایی و اعلام شده است، تردد زیاد ماشینهای سبک و سنگین، برداشت توده های سنگی و خاکی تحت عملیات گودبرداری در حاشیه برج، افزایش بار گذاری بر پوسته زمین ناشی از ساخت و سازها، تغییرات تراز آبهای زیرزمینی و... داشته باشد.

کنترل و پایش، حفظ و نگهداری وضعیت موجود برج میلاد نه تنها به عنوان یک سرمایه ملی بلکه به عنوان یک پیشگیری از فاجعه ملی ضروری است.