به گزارش مشرق، پرونده قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار و فعال سعودی با سفر چند روزه سعود المعجب دادستان عربستان به ترکیه و نیز درخواست امروز گروهی از جمهوریخواهان سنا از دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا برای اینکه مذاکرات هسته ای با عربستان را به حالت تعلیق دربیاورد، وارد مرحله جدیدی شده است.
سناتورهای ارشد آمریکائی به ویژه «مارک روبیو» با ارسال نامه ای خطاب به ترامپ تهدید کردند تا در صورت تمرد رئیس جمهوری از این درخواست، از مفاد «قانون انرژی اتمی» استفاده کرده و از هر گونه انعقاد توافقات هسته ای میان واشنگتن و ریاض جلوگیری خواهند کرد.
آنکارا به ریاض اعتماد ندارد
از سوی دیگر یک مسئول ترکیه ای که نامش را فاش نکرد اعلام کرد که مسئولان سعودی مایلند که از هر آنچه که ترکیه درباره قتل خاشقجی در اختیار دارد مطلع شوند اما مسئولان ترکیه ای اراده صادقانه ای از همتایان سعودی برای همکاری در زمینه تحقیقات جاری لمس نکرده اند. به گفته این مسئول ترکیه ای؛ آنکارا در اراده ریاض در همکاری صادقانه درباره قتل خاشقجی شک و تردید دارد.
از سوی دیگر منابع وابسته به دادستانی ترکیه اعلام کردند که سعود المعجب دادستان عربستان به فایلهای مربوط به قتل جمال خاشقجی گوش داده است اما مسئولان ترکیه ای از دادن نسخه ای از فایلها به وی خودداری کرده اند. المعجب در اداره اطلاعات ترکیه این فایلها را گوش داده است و در نشست شب گذشته با هاکان فیدان خواستار نسخه ای از این فایلها شده که طرف ترکیه ای خودداری کرده اند.
«عرفان فیدان» دادستان کل استانبول هم امروز چهارشنبه اعلام کرد: «خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول خفه شده است. علیرغم تلاش خوش بینانه ما برای روشن شدن جزئیات ابعاد این ماجرا (قتل خاشقجی) نتیجه ای به دست نیامده است. جسد خاشقجی پس از قتل، تکه تکه و محو شده است. قتل وی با برنامه ریزی قبلی انجام شده بود. درخواست ما برای استرداد مظنونان بازداشتی در عربستان سعودی به ترکیه دوباره ارائه شده است».
به نظر می رسد که پرونده قتل جمال خاشقجی ضربه قوی به اعتبار عربستان در عرصه بین المللی وارد کرده است و بلندپروازی های دیپلماتیک آنرا مهار کرده است.
پرونده قتل جمال خاشقجی ضربه قوی به اعتبار عربستان در عرصه بین المللی وارد کرده است و بلندپروازی های دیپلماتیک آنرا مهار کرده است
غربی ها ولو به شکل موقتی تصمیم گرفتند که از ریاض دوری کنند.
سعودی ها هم اکنون بیشتر زمان خود را صرف غلبه بر تبعات بحران خاشقجی می کنند هر چند که برخی از تحلیلگران نزدیک به ریاض بر این باورند که این بحران فروکش خواهد کرد.
به اعتقاد تحلیلگران تغییر محسوسی نمی توان از آمریکا در قبال پرونده خاشقجی انتظار داشت و تنها عاملی که می تواند معادله را تغییر دهد رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه است که وعده روشن کردن زوایای قتل خاشقجی را داده است اما آیا به فرض که اردوغان شواهد لازم را در اختیار داشته باشد که حکایت از دخالت محمد بن سلمان داشته باشد آیا به مرزی خواهد رسید که روابطش را با ریاض را با برملاکردن این شواهد ویران کند؟ بعید است که اردوغان چنین کاری انجام دهد.
«عبدالباری عطوان» تحلیلگر مشهور جهان عرب در این باره نوشت: «با گذشت یکماه از ترور جمال خاشقجی در کنسول کشورش در استانبول تنها حقیقت موجود این است که وی زنده رفته و افقی شده است؛ اما معمایی که هنوز حل نشده این است که چه کسی دستور قتلش را داده است؟ سعودی ها با وجود این که به کشته شدن وی اذعان کرده اند اما با همه درخواست های ترکیه برای روشن کردن سرنوشت جسد مخالفت کرده اند و نام فردی که دستور قتلش را صادر کرده فاش نمی کنند.
در واقع هدف سعودی ها از فرستادن دادستان خود به ترکیه این بود تا از آنچه نزد آنکارا وجود دارد مطمئن شوند. آنها اعتراف به قتل را به مراتب کم خطرتر از کشف مکان جسد می دانند. ریاض به خوبی می داند که اگر این حقایق روشن شود چه تبعات مخربی برای نظام سعودی دارد.
هدف سعودی ها از فرستادن دادستان خود به ترکیه این بود تا از آنچه نزد آنکارا وجود دارد مطمئن شوند
البته ترکیه نباید انتظار داشته باشد که سعود المعجب دادستان عربستان انگشت اتهام را به سوی محمد بن سلمان نشانه برود یا اینکه المعجب از مکان جسد خبری داشته باشد. سعودی ها نه ۱۸ متهم را به ترکیه می دهند تا در دادگاه های ترکیه محاکمه شوند و نه مکان جسد را مشخص می کنند و اردوغان هم به خوبی این واقعیت را می داند.
رفتن به فاز دفاعی و نرمش منطقه ای سعودی ها
آنچه قطعی است رفتن مقامات سعودی به ویژه محمد بن سلمان از فاز هجومی به فاز دفاعی و نرمش نشان دادن در بسیاری از پرونده های منطقه ای است. آنها از قوی ترین سلاح خود یعنی پول برای جذب متحدان در کنار خود در مقابله با این بحران بهره می برند؛ بحرانی که موجودیت آنها را به خطر انداخته است.
تحول مهم و بسیار جدی در آمریکا اقدام رسانه ای مربوط به قتل خاشقجی نیست بلکه بروز نظریه جدیدی است که یکی از مروجین آن «ایلیوت آبرامز» مسئول سابق در دولت جورج بوش رئیس جمهور اسبق آمریکاست که در میان محافل سیاسی و اقتصادی با توجه بسیاری روبرو شده است که می گوید که توقف فروش سلاح به عربستان آنگونه که بسیاری خواستار آن هستند، راهکار نیست بلکه تغییرات در نظام سعودی و توسعه دایره تصمیم گیری و عدم تمرکز آن در دست یک نفر است.
طبق نظریه «آبرامز» توقف فروش سلاح به عربستان آنگونه که بسیاری خواستار آن هستند، راهکار نیست بلکه تغییرات در نظام سعودی و توسعه دایره تصمیم گیری و عدم تمرکز آن در دست یک نفر است
بر اساس این نظریه گزینه اول یعنی توقف فروش تسلیحات به نفع کشورهایی مانند روسیه و چین است که سریعا خلاء آمریکا را پُر خواهند کرد.
عطوان نوشت: سکوت ترامپ چه بسا به مثابه آرامش قبل از طوفان آنگونه که برخی در واشنگتن می گویند باشد زیرا تلاش های وی برای نجات دوستش از دیدگاه آنها به بن بست رسیده است».
به اعتقاد برخی تحلیلگران، ترکیه نیز به دنبال بهره برداری حداکثری از این موضوع است به ویژه که به منفعت آن است که موضوع مختومه نشود تا روی دیگر محمد بن سلمان ولیعهد عربستان را آشکار کند و ضربه روحی و روانی و قضایی سختی به وی وارد کند؛ هر چند که برخی دیگر از تحلیلگران نظر دیگری در این باره دارند و از امکان توافقات میان آنکارا و ریاض سخن می گویند.
ازنگاه تحلیلگران؛ سعودی ها نمی خواهند که ماجرا به محمد بن سلمان ختم شود و آماده قربانی کردن و دادن امتیاز برای فرار از ورطه کنونی هستند و هدف فرستادن سعود المعجب نیز در همین راستاست.
از طرفی سران غرب نیز از سویی موضوع اهمیتی برایشان ندارد و فقط قراردادهای تسلیحاتی را مورد توجه قرار می دهند و از سوی دیگر با فشار افکار عمومی روبرو هستند.
به هر حال آنچه تاکنون درباره پرونده خاشقجی روشن شده است به قتل رسیدن و تکه تکه شدن جسد آنگونه که ترکها گفته اند است اما معمایی که هنوز حل نشده، مکان جسد است اما قدر مسلم آن است که پرونده خاشقجی حاکمان ریاض را در موضع ضعف قرار داده و نرمش موضع آنها را به دنبال داشته است و موضع گیری اخیر محمد بن سلمان درباره قطر گواه این مدعاست.