معاون بازارهای خارج از بورس شرکت فرابورس در گفت‌وگو با خبرنگار بورس خبرگزاری فارس، پیرامون آخرین تغییرات بازار پایه و سازوکارهای جدید آن گفت: دور جدید تغییرات مکانیزم معاملات بازار پایه برای بهبود وضعیت معاملات این بازار صورت گرفته تا به این ترتیب نوسان‌های عادی و غیر عادی در این بازارها به لحاظ تقارن اطلاعاتی تناسب منطقی داشته باشد.
بهنام محسنی با بیان اینکه در بازار پایه دو گروه از شرکت‌های اخراجی و یا پذیرش نشده حضور دارند، افزود:گروهی از این شرکت‌ها به عنوان ناشران اخراجی از بورس تهران که نتوانسته‌اند استانداردهای بازارهای اصلی را حفظ کنند ، در بازار پایه به واسطه مقررات ابلاغی سازمان بورس حضور دارند و برخی دیگر از این ناشران نیز اگر چه اخراجی نیستند، اما به واسطه مشمولیت ثبت نزد سازمان بورس در این بازار قرار گرفته‌اند.
فلسفه تغییرات پی در پی مقررات در بازار پایهوی به تنوع شرکت‌ها در بازار پایه و میزان شفافیت اطلاعاتی بسیار متفاوت این ناشران با سایر نمادهای معاملاتی بازار سهام اشاره کرد و افزود:با وجود همه این مواردی که به عنوان ریسک‌های مترتب بر بازار پایه می‌شناسیم، اما شرکت‌ها موظف هستند، اطلاعات خود را در این بازار افشا کنند.در بازار پایه با واقعیت‌هایی مواجه هستیم از جمله اینکه به لحاظ شفافیت اطلاعاتی با ناشری روبرو می شویم که شاید در سه سال اخیر مجمع سالانه خود را برگزار نکرده و یا اطلاعات مالی خود را به بازار ارائه نکرده است.
این مقام مسئول ادامه داد: دامنه دار شدن این وضعیت قدر مسلم بازنگری در مقررات سازمان بورس به منظور بهینه شدن شرایط به نحوی که تمام ابعاد بازار در نظر گرفته شود، امری ناگزیر است و ممکن است این نیاز وجود داشته باشد که در مقاطع مختلف استانداردهای موجود را بازنگری کرد تا شرایطی فراهم و اطمینان حاصل کرد که ماهیت مقررات با رفتار ناشر و سرمایه گذار در بازار پایه هم جهت یکدیگر فعال شوند .
به گفته محسنی بازار پایه از معدود بازارهایی است که بیانیه ریسک در آن اخذ می‌شود، با فرض اینکه سرمایه‌گذار موظف است برای سرمایه‌گذاری و یا معامله سهام در این بازار ریسک ناشی از عدم پذیرش یا فرایند ارائه به موقع اطلاعات را در نظر بگیرد تا با هر شرایطی که در بازار مواجه هستیم، این بیانیه هشداری به سرمایه گذار باشد.
به این ترتیب تناسب ریسک در بازار پایه با مقررات معاملاتی و مقررات ناشران ایجاد خواهد شد.
رنگ آمیزی بازار پایه به سبک وال استریت
وی در برابر این پرسش فارس که بازار پایه «الف»،« ب» و « ج» بر چه مبنایی تبدیل به سه تابلو با رنگ‌های «قرمز» ،«زرد » و «نارنجی» شده‌اند و فلسفه مفهوم آن چیست؟ گفت: سابقه رنگ بندی بازارها در کشورهای دیگر از جمله در بورس وال استریت آمریکا پیرامون اوراق پینک شیت (Pink sheet) نیز وجود دارد که به رنگ صورتی در آن بازار برای شرکت‌هایی که در با زار با پیشخوان الکترونیک OTC Markets معامله می‌شوند درنظر گرفته شده است.
رنگ بندی و طبقه بندی به عنوان «الف»،« ب» و « ج» یا «قرمز» ،«زرد » و «نارنجی» به سرمایه گذار کمک می‌کند تا با فهم بهتر و سرعت بالاتری طبقه بندی جدید را تشخیص دهد.به عبارت بهتر هدف از رنگ بندی برای بازار پایه کمک به سرمایه گذاری است که درسریع ترین حالت ادراکی متوجه این طبقه بندی و تفاوت‌ها در این بازار نسبت به سایر بازارها شود.
رونوشتی از اوراق صورتی در بورس آمریکا
این مقام مسئول تصریح کرد: اینکه چرا رنگ‌های «قرمز» ،«زرد » و «نارنجی» انتخاب شده و چگونه جایگزین تابلوهای قبلی می‌شوند، باید گفت در دنیا نیز علائم راهنمایی رانندگی از مفاهیمی از جمله احتیاط با رنگ زرد و یا علامت قرمز به معنی توقف و احتیاط بیشتر تعریف شده است. با فراگیر شدن این علایم به عنوان یک استاندارد ، جامعه بشری نیز با این رنگ‌ها همراه شده و متوجه معانی آن‌ها می‌شود.
آخر بهار 98 زمان راه اندازی بازار پایه جدید
وی در برابر این پرسش که دوره زمانی راه اندازی بازار پایه جدید و مکانیزم عملیاتی تابلوهای «قرمز»،«زرد » و «نارنجی» چگونه خواهد بود؛ پاسخ داد:به لحاظ تأمین و تجهیز یکسری زیر ساخت‌های فنی در سامانه معاملاتی برای تغییرات جدید و انجام معاملات در بستر تغییرات صورت گرفته ،زمان در نظر گرفته شده برای راه اندازی بازار پایه با تابلوهای «قرمز» ،«زرد» و «نارنجی» حداکثر 70 روز کاری در نظر گرفته شده که اگر بتوان در مقاطع سریع تری لوازم فنی تأمین شود، این تغییرات زودتر انجام خواهد شد. بر این اساس شاید بتوان گفت 25 خرداد ماه سال آینده در نهایت به عنوان موعد راه اندازی بازار جدید پایه باشد.
مکانیزم تابلوهای جدید بازار پایه
وی درباره مکانیزم عملکرد سه تابلوی «قرمز» ،«زرد » و «نارنجی» برای معاملات سهام در بازار پایه گفت:در تابلوهای فعلی یعنی «الف»،« ب» و «ج» در واقع شاهد حضور بورس‌ها و سمات در الف و پراکندگی سایر ناشران بین تابلوهای ب و ج بودیم.در شرایط جدید عملاً تابلوی «الف» حذف شده و تابلوی مربوط به بورس‌ها و سمات نخواهیم داشت از سویی دیگر تابلوهای «قرمز» ،«زرد » و «نارنجی» جایگزین تابلو «ب» و «ج »می‌شوند با این تفاوت که یک تابلوی جدید به نام تابلوی «قرمز» به این بازار اضافه می‌شود.
تابلو «ب» به تابلو «زرد» و تابلو «ج» به تابلو «نارنجی» و در نهایت تابلو «قرمز» نیز بازار معاملات سهام شرکت‌هایی که احکام ورشکستگی آن‌ها از مقام قضایی صادر و یا در حال انحلال و تسویه هستند و همچنین ناشرانی که وضعیت فعالیت آن‌ها نامعلوم است تقسیم می‌شود.به این ترتیب سایر ناشران که غیر از وضعیت «قرمز» دارند بر اساس میزان شفافیت اطلاعاتی بین تابلو زرد و نارنجی تقسیم می‌شوند.
معاون بازارهای خارج از بورس شرکت فرابورس در ادامه به سازوکار معاملات سهام در سه تابلو جدید بازار پایه پرداخت و گفت:مکانیزم معاملات در تابلو «ج» در وضعیت فعلی شامل سه روز در هفته می‌شد، اما تغییر اساسی که در دستور العمل جدید بازار پایه رخ داده منجر به انجام معامله در هر روز شده و محدودیت روزهای انجام معامله از بین رفته است. اما مکانیزم انجام معاملات تغییر پیدا کرده و به تمام روزهای معاملاتی تسری پیدا کرده است.این موضوع باعث خواهد شد تا سهامداران از نظر موضوع نقد شوندگی با مشکل مواجه نشوند اما در این مکانیزم موضوع نوسان‌های قیمت با محدودیت مواجه هستند.
سازوکار معامله سهام در بازار پایه جدید
وی تصریح کرد:تغییرات جدید در هر روز معاملاتی برای تابلوهای «قرمز» ،«زرد » و «نارنجی» شامل برگزاری فرایند حراج کشف قیمتی خواهد بود بطوری که در تابلو «زرد» طی دو روز در هفته که توسط هیات مدیره فرابورس اعلام خواهد شد ، امکان برگزاری یک حراج در هر روز برای کشف قیمت وجود خواهد داشت. در تابلو «نارنجی» این میزان دفعه در هفته فقط یک روز خواهد بود و در تابلو «قرمز» که شرکت‌های ورشکسته و در حال انحلال هستند، امکان برگزاری حراج کشف قیمت برای تنها یک روز در ماه را خواهند داشت.
دامنه نوسان یک ریالی در بازار پایه جدید
به گفته ناظر بازار پایه، در هر روزی که معاملات انجام می‌شود، دامنه نوسان قیمت ، طوری است که قیمت پایانی روز قبل به اضافه یک ریال تعیین می‌شود. در حالت عادی کنونی معاملات ، دوره سفارش گیری از ساعت 8 و 30 دقیقه آغاز و تا 9 صبح به پایان می‌رسد.
سپس با مچ شدن عرضه و تقاضا ،فرایند معاملات ادامه می‌یابد.در بازار پایه نیز ابتدای جلسه معاملاتی به همین شکل خواهد بود، اما در دامنه نوسان قیمت در محدوده مثبت و منفی یک ریال است. یعنی پس از مچینگ سفارش‌ها در ساعت 9 صبح روز معاملاتی ، ادامه معاملات با دامنه یک ریال قابل معامله می‌شود.
محسنی یادآور شد:اگر در روز معاملاتی شاهد برگزاری حراج معاملاتی برای کشف قیمت باشیم از ساعت 9 تا ساعت 11 و 30 دقیقه ، معاملات در دامنه یک ریال انجام می‌شود و از ساعت 11 و 30 دقیقه تا 12 ظهر همان روز هیچ معامله ای نشده و یا سفارشی اخذ نمی‌شود که به آن دوره نظارت می گویند.
فرایند دوره حراج معاملاتی برای کشف قیمت از ساعت 12 ظهر تا 12 و 30 دقیقه به گونه ای است که سفارش گیری بدون دامنه نوسان قیمت انجام و رأس ساعت 12:30 بر اساس مچینگ ، معاملات انطباق پیدا می‌کند.جدای از کشف قیمت صورت گرفته ، میانگین قیمت آنروز مبنای دامنه قیمتی مثبت یک ریال روز بعد قرار می‌گیرد.
بساط نوسان 20 تا 50 درصدی جمع شد
این مقام مسئول تاکید کرد:تفاوت اساسی صورت گرفته به گونه ای است که اگر طی 5 روز معاملاتی نوسانی بیش از 30 درصد قیمت داشته باشیم یا به عبارتی اگر درحراج‌ها،نوسان بیش از 30 درصد قیمت بوجود بیاید؛در طول روز دامنه نوسان همچنان برمبنای یک ریال است امادر فرایند حراج کشف قیمت یا آکشن ها در زمان بازگشایی نماد،بدون دامنه کشف قیمت می‌شود.فرایندکشف قیمت یا آکشن دربازار پایه «زرد» طی دو روز در هفته،«نارنجی »یک روز درهفته و«قرمز» یک روز در ماه خواهد بود.
وی ادامه داد:اگر در وضعیت آکشن یا حراج برای کشف قیمت پس از بازگشایی نماد معاملاتی برای 5 روز شاهد نوسان بیش از 30 درصدی قیمت سهام ، فرایند حراج مذکور در دامنه یک درصدی قیمت سهام انجام می‌شود این وضعیت جایگزین بازگشایی با وضعیت دامنه نوسان باز شده است .
به باور این مقام مسئول در حال حاضر اگر نوسان 20 یا 50 درصدی قیمت‌ها منجر به توقف یا وقفه نماد معاملاتی و یا به برگزاری کنفرانس اطلاع رسانی منتهی می‌شود ، در بازار پایه «قرمز» ،«زرد » و «نارنجی» بجای باز بودن دامنه نوسان برای کشف قیمت ؛ ضمن چشم پوشی از توقف نماد ، مکانیزم حراج یا آکشن در 5 روز عادی و در دامنه نوسان محدود یک ریالی برگزار می‌شود. فلسفه این اقدام عدم دسترسی به اطلاعات جدید اغلب شرکت‌های بازار پایه در موعد توقف نماد معاملاتی است.
اگرحداکثر زمان برای راه اندازی بازار پایه جدید را 25 خرداد در نظر بگیریم قدر مسلم در اوایل خرداد طبقه بندی جدید ناشران این بازار را اعلام خواهیم کرد.
محسنی از اطلاع رسانی به بازار سهام بابت طبقه بندی جدید شرکت‌های بازار پایه در تابلوهای «قرمز» ،«زرد » و «نارنجی» خبر داد و گفت: اگر حداکثر زمان برای راه اندازی بازار پایه جدید را 25 خرداد در نظر بگیریم قدر مسلم در اوایل خرداد طبقه بندی جدید ناشران این بازار را اعلام خواهیم کرد.
نحوه بازگشایی نماد اخراجی هایی مثل "قشرین" و "شلیا"
وی در برابر این پرسش فارس که از این پس نحوه بازگشایی نماد معاملاتی شرکت‌های اخراجی مثل "قشرین" یا "شلیا" در بازار پایه به چه نحوی خواهد بود؟ پاسخ داد:هر نمادی که در بازار پایه فرابورس بیاید بر اساس یک دوره سفارش گیری، اولین حراج کشف قیمت آن برگزار می‌شود . بطور حتم کشف قیمت باید متناسب با اطلاعاتی باشد که شرکت منتشر کرده است.
ناظر بازار پایه یادآور شد:هم اکنون نماد چند شرکت برای اولین مرتبه در بازار پایه در حال بازگشایی هستند که اگر نوسان‌های غیر عادی داشته باشد معاملات آن‌ها تا زمانی که به نوسان عادی قیمت برسد تأیید نمی‌شود و یا اگر نوسان قیمت‌ها عادی نیست باید حجم معامله شده، قابل قبول باشد تا بتواند بر روی کشف قیمت صحه بگذارد.فرض نظارت بر اساس عرضه و تقاضای بازار است.
فرمول کشف قیمت برای هر نماد
وی از حاکم بودن دستورالعمل مقررات افشای اطلاعات ناشران بازارهای «الف» و «ب» و «ج» و توقف نماد معاملاتی بر بازار جدید پایه «قرمز» ،«زرد » و «نارنجی» خبر داد و گفت: باید نسبت به فرایندهای مربوط به ریز ساختارهای بازار پایه تصمیم گیری کرد از جمله اینکه کمترین حجمی که در هر سفارش حد اقلی (Minimum quantity) قابلیت ورود به سامانه معاملاتی را دارد یا مباحث مربوط به حجم سفارش (LOT SIZE) و به عبارتی عدد یا ضریبی که باید سفارش‌ها بر اساس آن وارد سامانه شود.
فرابورس ایران از این اختیار برخوردار شده که در بازار پایه به ازای فعالیت هر مشتری و معامله گر ،اجازه فعالیت را صادر کند.
به طور حتم با توجه به قوانین و مقررات معاملاتی برای کشف قیمت در بازار پایه جدید ،متناسب با هر شرکت ، فرمولی به بازار ارائه خواهد شد تا به این ترتیب ضرایب موجود در تنظیم ریز ساختارهای بازار تحت عنوان ساختار کلان به کار گرفته شوند.
همه بورس بازها در بازار پایه امتحان پس می‌دهند
معاون بازارهای خارج از بورسی شرکت فرابورس از آزمون‌های خاص برای بازیگران بازار پایه جدید نیز سخن گفت و افزود: فرابورس ایران از این اختیار برخوردار شده که در بازار پایه به ازای فعالیت هر مشتری و معامله گر ،اجازه فعالیت را صادر کند.
این اقدام بر اساس مقررات جدید از طریق مکانیزم برگزاری آزمون‌هایی دنبال خواهد شد بطوریکه مشتریانی که در بازار پایه فعالیت می‌کنند مجوز فعالیت خود را بر اساس اینکه تا چه حد با ادبیات بازار سرمایه آشنا هستند و آشنایی نسبت به بازاری که در حضور دارند و همچنین احراز وضعیت مشتری و معامله گر،می‌توانند دریافت کنند که طی دوره متناوبی این آزمون‌ها تکرار می‌شود.
سفارش های خرید و فروش در پشت پرده
از نظرمعاملاتی،سفارش‌ها دربازار پایه جدیدمشابه شرایطی که درروش ثبت سفارش(Book Building) وجود دارد دنبال خواهد شد.
محسنی بااعلام اینکه سفارش‌های خریدوفروش سهام درتابلوی بازارپایه جدیدبه صورت حجم‌های مخفی (HIDDEN) خواهدبود،تصریح کرد: ازنظرمعاملاتی،سفارش‌ها دربازار پایه جدیدمشابه شرایطی که درروش ثبت سفارش (Book Building) وجود دارد، دنبال خواهد شد، بطوری که در همه سه تابلو مذکور،سفارش‌ها نمایش داده نمی‌شود تا رفتارهای هیجانی بر اساس مدل عرضه و تقاضا شکل نگیرد.
وی افزود: در زمان برگزاری آکشن پایانی اما فرایند سفارش گیری طی ساعت 12 ظهر تا 12 و 30 دقیقه ،به گونه ای است که قیمت نظری کشف شده در عرضه و تقاضای پیوسته در نماد معاملاتی نمایش داده می‌شود ولی امکان نمایش سفارش‌های مشتریان در بازار پایه وجودنخواهد داشت.
مصاحبه از: رضا امامی
انتهای پیام/ب