آفتاب‌‌نیوز : ریحانه شیرازی - مدیر اجرایی خانه ایرانی دروازه‌غار جمعیت امام علی(ع)- در نشست تحلیلی یک تجربه زیسته از دروازه‌غار با عنوان "در همین نزدیکی" ضمن تشریح اجمالی محدوده و تاریخ این منطقه افزود: این منطقه به دلیل کوره‌های آجرپزی محل اسکان افراد کم‌درآمد بوده است که در کوره‌های آجرپزی کار می‌کردند. ویژگی‌های دهه ۸۰ و به علت معضلات پیش آمده تصمیم گرفته شد تا این کوره‌ها را کور کنند و پارک‌هایی در منطقه احداث کنند.
وی با بیان این‌که در سال ۱۳۹۴ چادرهای کارتن‌خواب‌های این پارک‌ها آتش زده می‌شوند، اظهار کرد: جریان نوسازی مسکن نیز در همین زمان زیرنظر شهرداری فعال می‌شود و در حال حاضر نیز به دور پارک‌های منطقه حصار کشیده شده است. خانه‌های بسیاری از این محله تبدیل به انبار شده‌اند و از نظر اقتصادی نیز فروش مواد مخدر، فحشا و دستفروشی وضعیت نامناسبی را ایجاد کرده است.
شیرازی ضمن تشریح وضعیت اجتماعی مردم منطقه نیز اظهار کرد: این منطقه جمعیت مهاجر زیادی دارد و کمتر کسی نسبت به آن احساس تعلق می‌کند. بسیاری از کودکان کار خاستگاه‌شان دروازه غار است و عدم ثبت ازدواج مادران و ازدواج کودکان در منطقه رواج دارد.
مدیراجرایی خانه ایرانی دروازه‌غار با اشاره به شروع فعالیت جمعیت امام علی (ع) در این منطقه در اواخر دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ تصریح کرد: در سال ۱۳۸۹ نیز پژوهشی روی کودکان کار این منطقه صورت گرفت که بار دیگر در سال ۱۳۹۲ تکرار شد و طی یکسال اخیر با چارچوب و مصاحبه‌های جدید تکرار شده است. شاخص‌های بررسی شده در این پژوهش‌ها شامل مشخصات فردی کودکان، مشخصات خانوادگی، بهداشت و سلامتی و وضعیت آموزشی کودکان بوده است. همچنین مصاحبه‌های سال ۱۳۹۷ نیز در چهار بخش با ساکنان محلی، اعضای جامعه مدنی، مسئولان و دانشگاهیان انجام شده است.
۳۲ درصد ساکنان دروازه غار از «قوم غربت» هستند
افزایش تعداد خانوارهای افغان
به گفته شیرازی، براساس این پژوهش‌ها در سال ۱۳۹۲ عمده کودکان این منطقه بین ۹ تا ۱۳ سال سن داشتند که این بازه سنی در سال ۱۳۹۷ عمدتاً بین هفت تا ۱۱ سال قرار گرفته است. همچنین ۳۲ درصد از اصلیت ساکنان این منطقه «قوم غربت» بوده است و در سال ۱۳۹۷ ضمن تکرار همین آمار نشان می‌دهد که تعداد ساکنان افغانستانی منطقه افزوده شده است.
کاهش علاقه کودکان خانواده‌های دروازه غار به خانواده‌اشان/ بهبود وضعیت بهداشتی آنها
مدیر اجرایی خانه ایرانی دروازه‌غار با اشاره به وضعیت خانوادگی این کودکان نیز اظهار کرد: در سال ۱۳۹۲ بیشتر این کودکان در خانواده‌های بین دو تا ۱۲ نفر زندگی می‌کردند که این تعداد در سال ۱۳۹۷ بین چهار تا ۹ نفر رسیده است. بیشترین فراوانی خانواده‌های ساکن محله نیز هفت نفره بوده است. همچنین پژوهش‌ها نشان می‌دهد که علاقه کودکان بین این دو بازه زمانی نسبت به خانواده کاهش یافته است، با این وجود وضعیت بهداشت و سلامت آنها روبه بهبود بوده است.
۸سال؛ میانگین سن شروع به کار کودکان /رواج کارگری کودکان
وی با بیان این‌که به لحاظ آموزشی در سال ۱۳۹۲، ۸۰ درصد این کودکان سواد داشته‌اند و ۵۰ درصد آنها به مدرسه می‌رفتند، ادامه داد: در سال ۱۳۹۷ این میزان افزایش یافته است. همچنین ۴۷ درصد از این کودکان قبلاً دستفروشی می‌کردند که این میزان در حال حاضر به ۸۰ درصد رسیده است. میانگین سن شروع به کار این کودکان در سال ۱۳۹۲، هفت سال بود که این رقم در سال ۱۳۹۷ به هشت سال افزایش یافته است.
به گفته شیرازی این کودکان اغلب به دلیل فشار خانوادگی و شرایط اقتصادی مشغول به کار شدند. همچنین در بین کودکان هفت سال به بالا رواج کارگری در حال تشدید شدن است، این در حالی است که در سال ۱۳۹۲ اغلب این کودکان به دستفروشی مشغول بودند.
ترس از دعوا و درگیری بزرگترین عامل «ترس» کودکان از محله دروازه غار
مدیر اجرایی خانه ایرانی دروازه‌غار با اشاره به عوامل ترس این کودکان از محله، تصریح کرد: در سال ۱۳۹۲، ۳۰ درصد این کودکان اظهار کرده بودند که از معتادان می‌ترسند که این رقم در سال ۱۳۹۷ به ۲۰ درصد کاهش یافته است. همچنین ترس از دعوا و درگیری بزرگترین ترس این کودکان از محله محسوب می‌شود. در سال ۱۳۹۲ این کودکان اظهار کرده بودند که از پلیس نیز می‌ترسند این در حالی است که در سال ۱۳۹۷ این مساله کاهش یافته است.
وی با اشاره به مکان بازی این کودکان نیز توضیح داد: در سال ۱۳۹۲، ۷۰ درصد این کودکان در پارک‌ها بازی می‌کردند که این رقم در سال ۱۳۹۷ به ۴۷ درصد کاهش یافته است. در عوض کودکانی که در کوچه بازی می‌کنند به ۱۰ درصد رسیده و ۳۰ درصد از این کودکان نیز بازی در خانه را انتخاب کرده‌اند. نوع بازی این کودکان عمدتاً فوتبال عنوان شده است. همچنین کودکان کلاس‌های آموزشی سازمان‌های مردم‌نهاد را به مثابه یکی از تفریحات‌شان عنوان کردند.
مدیر اجرایی خانه ایرانی دروازه‌غار در مورد فرصت‌های موجود در این محله در مصاحبه‌های انجام شده متبوع را تشریح کرد و گفت: اهالی منطقه طی مصاحبه‌های انجام شده هیچ فرصتی را برای محله خود متصور نبودند. این درحالی است که مسئولین به حضور مردم محله به عنوان یک فرصت اشاره می‌کردند. دانشگاهیان ضمن اشاره به پیشینه و هویت تاریخی محله به بحث گردشگری آن تاکید داشتند و اعضای جامعه مدنی نیز کودکان را به عنوان سرمایه‌های اجتماعی این محله معرفی کردند.
در ادامه‌ی این نشست پرویز پیران استاد جامعه‌شناسی ضمن اشاره به اهمیت دستاوردهای این پژوهش نکاتی را در مورد آن ذکر کرد و گفت: اگرچه این پژوهش دستاوردهای درخشانی دارد، با این حال بیان توام با احساسات باعث می‌شود تا نگاه ما به پدیده‌های اجتماعی موردی شود و این خطر از نظر جامعه‌شناسی و روان‌شناسی تجربی وجود دارد.
تنفر دختران دم‌بخت از کاربرد کلمه "محله حاشیه‌نشین"
وی با انتقاد از کاربرد کلمه حاشیه برای این دسته از کودکان و ساکنان این محلات، ادامه داد: دلیل مخالفت با کلمه حاشیه به این دلیل است که این بازه بار منفی زیادی دارد و به نظر می‌رسد که حالت انفعالی کودک حاشیه‌نشین را بازتولید می‌کند به ویژه دختران دم‌بخت از کاربرد این کلمه متنفر هستند.
این استاد جامعه‌شناسی با بیان این‌که این دست پژوهش‌ها جرقه‌های مشارکت اجتماعی را روشن می‌کند، اظهار کرد: باید توجه داشته باشیم که برگزاری برخی از فعالیت‌ها در منطقه مثل تئاتر، مسابقه و غیره ممکن است مشارکت را موردی کند به همین دلیل این فعالیت‌ها باید در دل فرآیندهای مشارکتی پایدار انجام شود. همچنین الان نزدیک ۳۰ سال است که نگاه نیازمحور به محله مورد نقد قرار گرفته است و باید دارایی‌محور جایگزین رویکردهای قبلی شود.
در ادامه‌ی این نشست سید محسن حبیبی – استاد شهرسازی – نیز با اشاره به تاریخچه محله دروازه غار گفت: تمام نگاهی که ما به این محله تاکنون داشته‌ایم این بوده است که این غده چرکین باید چگونه جراحی شود و هیچ‌گاه نگفتیم آن را چگونه مداوا و ترمیم کنیم.
وی با بیان این‌که باید عینک پیش‌داوری را برداریم، تصریح کرد: حتی اگر هویت محله بر مبنای افراد طرد شده است باید این نگاه را عوض کنیم این در حالی است که نگاه ما به این محله عمدتاً از بالا و عامرانه است. راه‌حل معضلات این محله در پایین و خود آن قرار دارد. حتی برای محدود کردن معتادان نیز راه‌حل در خود محله است و هیچ راهی نداریم جز این‌که جزو محله دروازه غار شویم.
منبع: خبرگزاری ایسنا