به گزارش خبرنگار حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان،عید نوروز، جشنی شرقی و نمادی از اخلاق حسنه مانند صله رحم، مهربانی و پاکیزگی است. نوروز در مقام امتیازی برای ملت‌های فارسی زبان است و بسیاری از کشور‌ها در قاره آسیا نوروز را جشن می‌گیرند. این امر موجب شده تا این آیین باستانی به عنوان زمینه‌ای برای همگرایی منطقه‌ای بین کشور‌ها تبدیل شود و در این میان دیپلماسی فرهنگی عاملی مهم برای این همگرایی است چرا که جشن نوروز با عنوان "دیپلماسی نوروز" می‌تواند ظرفیت عظیمی را در این زمینه فراهم کند.

دیپلماسی نوروز به قدری دارای اهمیت است که در ۷ فروردین ۱۳۸۹ نخستین جشن جهانی نوروز در تهران برگزار و این شهر به عنوان «دبیرخانه نوروز» شناخته شد. در همین راستا، تلاش‌هایی دیگری نیز صورت گرفت که از جمله مقرر شد تا هر ساله یکی از کشور‌ها در حوزه تمدنی مشترک با ایران، میزبان جشن جهانی نوروز باشد. همچنین، در ۲۴ فوریه ۲۰۱۰، سازمان ملل متحد با تصویب قطعنامه‌ای، عید نوروز را به عنوان روز بین‌المللی نوروز و فرهنگ صلح در جهان به رسمیت شناخت. گفتنی است؛ درخواست ثبت نوروز به عنوان میراث غیرملموس جهانی تقاضای مشترک کشور‌های ایران، هند، جمهوری آذربایجان، ازبکستان، قزاقستان، پاکستان و ترکیه بود که در نهایت ثبت جهانی نوروز با نمایندگی ۷ کشور از کشور‌های برگزار کننده این مراسم و مدیریت ایران، در ابوظبی پایتخت امارات متحده عربی انجام شد.

گستره جغرافیایی حوزه تمدنی نوروز

نوروز آیینی کهن و ماندگار با تاریخی شکوهمند است که در گستره جغرافیایی جهان از غرب چین تا آناتولی، از شبه قاره هند و افغانستان در شرق تا بین‌النهرین در غرب و از سین کیانگ و آسیای مرکزی در شمال شرق تا دامنه‌های شمالی قفقاز بزرگ در شمال و آسیای صغیر در شمال غربی را شامل می‌شود که دور تا دور ایران زمین را به عنوان خاستگاه تمدن ایرانی در بر می‌گیرد. این آیین کهن و ارزشمند با جشن‌ها و مراسم معنوی و مادی علاوه بر ایران زمین در همه جمهوری‌های آسیای مرکزی و استان سین کیانگ در غرب چین با شکوه تمام برگزار می‌شود.

ترکمن‌ها، ازبک‌ها، قره قالپاق‌ها، قزاق‌ها و قرقیز‌ها (در آسیای مرکزی)، آذری‌ها و کرد‌های ایزدی ارمنستان، ترک‌های شمال قفقاز از جمله آذری‌های در داغستان (در فدراسیون روسیه)، افغان‌ها، پشتون‌ها، بلوچ‌های پاکستان و بلوچ‌ها و تاجیک‌های آسیای مرکزی، کرد‌های ترکیه، عراق و سوریه و تات‌ها و تالش‌های قفقاز، و ترک‌های آناتولی (از جمله علوی‌ها) و ترک‌های بالکان (قاقائوز‌ها در مولداوی در اروپای شرقی) و مسلمانان حوزه ولگا در تاتارستان، اودمورتستان و باشقیردستان و مسلمانان آستاراخان (در فدراسیون روسیه) همه در باور به این آیین شکوهمند و در برگزاری آن با هم سهیم هستند؛ که این امر نشان از گستره وسیع تمدن و فرهنگ نوروز دارد.

نوروز نه تنها در همگرایی با کشور‌های فارسی زبان نقش دارد بلکه در همگرایی کشور‌های غیرفارسی زبان مثلا ارمنستان و گرجستان که مسلمان هم نیستند یا در کشور‌های عربی که هم‌زبان نیستند، اما رابطه فرهنگی با نوروز دارند، نقش دارد. امروزه نزدیک به ۳۰۰ میلیون نفر در سراسر جهان جشن اولین روز از بهار را به عنوان آغاز سال نو جشن می‌گیرند.قلمرو فرهنگی نوروز، بر همکاری‌های اقتصادی نیز تاثیر دارد که از آن جمله می‌توان به سازمان همکاری‌های اسلامی (OIC)، سازمان همکاری شانگهای، بخش وسیعی از اوراسیا و سازمان‌های مرتبط با آن، سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو) و مهمتر از همه، قلمرو سه کشور هم زبان ایران، افغانستان و تاجیکستان نام برد بنابراین توانمندی‌های نهفته در جوهره نوروز، برای جلب همکاری در چارچوب دیپلماسی فرهنگی برای ایران به عنوان خاستگاه نوروز بیش از همه و بیشتر از گذشته فراهم است.

نوروز عاملی برای دیپلماسی

در سال‌های اخیر، برگزاری نوروز جنبه جهانی‌تری گرفته است و برخی شهر‌های اروپایی نیز آن را به رسمیت شناختند. دیپلماسی فرهنگی فرآیند موثری است که در آن فرهنگ یک ملت به جهان بیرون عرضه می‌شود و خصوصیات منحصر به فرد فرهنگی ملت‌ها در سطوح دو جانبه و چند جانبه ترویج می‌یابند. تاثیرگذاری فرهنگ در حوزه سیاست خارجی به حدی است که در عصر کنونی از فرهنگ به‌عنوان قدرت نرم در سیاست خارجی بحث می‌شود که عنوان دیپلماسی فرهنگی به آن می‌دهند و به معنای استفاده از ابزار‌ها و مکانیسم‌های فرهنگی برای معرفی و انتقال فرهنگ و تمدن یک سرزمین به سرزمین و فرهنگ دیگر است.

پیشبرد منافع ملی با به کارگیری ابزار فرهنگی ممکن است نتواند جایگزین سایر ابزار‌ها همانند ابزار‌های سیاسی، اقتصادی، نظامی و بشود، اما می‌تواند مکمل آن‌ها باشد. امروزه حتی قویترین کشور‌ها نیز ترجیح می‌دهند تا آنجایی که ممکن است از شیوه‌های فرهنگی برای تأمین منافع خود استفاده نمایند تا سایر اهرمها؛ بنابراین موفقیت دیپلماسی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران از آنجا حائز اهمیت فراوان است که زیر بنای فرهنگی موفق سیاست خارجی یک کشور پتانسیل عظیمی برای تامین اهداف و خواسته‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی آن کشور را فراهم می‌سازد.

در این میان نوروز به عنوان یک جشن باستانی می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای ایران باشد تا با تاکید بر اشتراکات فرهنگی در حوزه آسیای میانه، مسیر حضور اقتصادی را در جهت رشد و توسعه کشور فراهم کند. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی کشور‌های تازه به استقلال رسیده در آسیای مرکزی و قفقاز برای دولت سازی و ملت سازی نیاز به تدوین تاریخی مستقل داشتند و در این میان به دلیل داشتن اشتراکات فرهنگی و تمدنی با ایران زمینه برای همگرایی در این بخش از قاره آسیا فراهم شد چرا که آن‌ها می‌دانند تاریخ آنها بخشی از تاریخ ایران است. به همین دلیل دولت‌های واقع در این منطقه می‌توانند با توسل به تاریخ نوروز وحوزه تمدنی ایرانشهر روند دولت -ملت سازی را به خوبی طی کنند.

از آنجایی که در سیاست خارجی همه بخش‌ها از جمله اقتصاد، سیاست و فرهنگ دخیل هستند هرکدام می‌توانند زمینه لازم را برای سایر بخش‌ها هموار کنند. در شرایط کنونی تاکید بر فرهنگ مشترکی همچون نوروز می‌تواند مسیر را برای سایر بخش‌ها هموار کند. در نتیجه ایران با استفاده از ظرفیت فرهنگی نوروز، در آسیای میانه و گستره وسیع آن می‌تواند شبکه ارتباطی خود را گسترش دهد، لذا با تاکید بر نوروز به عنوان عاملی برای همگرایی کشور‌ها واقع در حوزه تمدنی آن، می‌تواند مسیر توسعه اقتصادی و در عین حال سیاسی را برای کشور‌های متعامل فراهم کند.

انتهای پیام/