به گزارش مشرق، «رسول ترک» حکایت عجیبی دارد؛ قصه مردی خلافکار و لاابالی که محبت حضرت سیدالشهدا(ع) زندگی‌اش را دگرگون می‌کند. قصه رسول ترک این روزها موضوع نمایشی میدانی با عنوان «رسول» شده است. نمایشی به کارگردانی سعید اسماعیلی که اجرای آن از 6 آبان‌ماه در بوستان نوروز مجموعه فرهنگی و گردشگری عباس‌آباد آغاز شده و قرار است تا 18 آبان هر شب از ساعت ۱۹ تا ۲۱ روی صحنه برود. به بهانه اجرای این نمایش گپ و گفتی با سعید اسماعیلی، کارگردان «رسول» داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
***
از بین قصه‌های مختلفی که به نوعی به امام‌حسین(ع) مرتبط هستند، قصه رسول ترک چه جذابیتی برای شما داشت که سراغ آن رفتید؟
اغلب اطلاعاتی که در ارتباط با «رسول ترک» منتشر شده است، مربوط به بعد از تحول روحی و شخصیتی او است. حتی اصلی‌ترین کتابی که در ارتباط با شخصیت رسول ترک نوشته شده است، بیان می‌کند که ترجیح می‌دهیم در ارتباط با گذشته رسول چیزی نگوییم و بخش عمده کتاب نیز به اتفاقات بعد از تحول روحی او اختصاص دارد. همه افرادی که رسول ترک را دیده و او را درک کرده‌اند نیز ترجیح می‌دهند از بعد از تحول او صحبت کنند. اما واقعیت این است همه آنچه که برای مردم ما ضروری است، داشتن روحیه امید است؛ امید به معنویت و اخلاق. متاسفانه مردم نسبت به فضای اخلاقی و معنوی دلسردی‌هایی پیدا کرده‌اند که وظیفه ما هنرمندان و شما اهالی رسانه این است که فضای معنوی را در جامعه احیا کنیم. باید به جامعه و جوان امروز و کسی که خود را از اردوگاه اخلاق و معنویت دور می‌بیند، نشان دهیم که هنوز راه برای بازگشت هست و خدا برای تو در هر لحظه و هر موقعی یک راه گریزی برای این قرار داده که به سمتش بروی. رسول ترک قصه خوبی است که به مردم نشان دهیم چگونه سال‌ها پیش مردی از اهالی تهران که از فضای معنوی و اخلاقی دور شده بود، به یک باره تغییر می‌کند، بنابراین گمان من این است که این نمایش حرف خوبی برای جامعه امروز ما دارد، یعنی هر کسی با هر تفکر و ظاهری که هستی، بالاخره یک جایی هست که تو را می‌پذیرد و آنجا حریم امن و کشتی نجات حضرت سیدالشهدا(ع) است.
امسال نمایش‌های میدانی از رونق بیشتری نسبت به سال‌های گذشته برخوردار است و به نظر می‌رسد اقبال هنرمندان نیز به این قالب نمایشی بیشتر شده است. دلیل انتخاب این شیوه برای اجرای نمایش «رسول» چه بود؟
یکی از کسانی که به شکل جدی در حوزه نمایش‌های میدانی کار کرده تیم ما است. نمایش «فصل شیدایی» نمایشی بود که با حمایت سازمان اوج در خیلی از شهرهای کشور از جمله شیراز، خرم‌آباد، بوشهر، شاهرود و جزیره ابوموسی آن را اجرا کردیم که تجربه بسیار خوبی بود، البته هنوز آن طوری که شما می‌گویید از این قالب نمایشی استقبال چندانی از سوی هنرمندان تئاتر نشده است، چرا که این نمایش سختی‌ها و مشکلات خاص خود را دارد. شما وقتی در تالار نمایش اجرا می‌کنید، بالاخره همه آنچه که باید در کنترل شما باشد، واقعا در اختیار شماست ولی وقتی در فضای باز نمایش اجرا می‌کنید، کار خیلی سخت می‌شود. کمتر هنرمندی می‌پذیرد که با این همه عوامل مختلف روبه‌رو باشد و بخواهد چنین کاری را قبول کند. امسال البته همچنان که شما اشاره کردید، چند گروه نمایش میدانی مشغول کار هستند ولی امیدوارم بیش از اینها باشد. همین شهر تهران با این همه جمعیت و این چند نمایش محدود سیراب نخواهد شد و امیدوارم هنرمندان دیگر در این زمینه دست به کار شوند.
یکی از اصلی‌ترین انتقاداتی که به نمایش‌های میدانی مطرح می‌شود، بحث برگزاری رایگان این نمایش‌هاست، البته از سوی دیگر بسیاری معتقدند این موضوع اتفاقا فرصتی برای ارتباط بیشتر عموم مردم جامعه با تئاتر و تبدیل هنر نمایش از یک هنر نخبگانی به یک هنر مردمی و عمومی است. نظر شما در این‌باره چیست؟
من اساسا نمی‌دانم ایراد اینکه یک اتفاق فرهنگی از جمله نمایش‌های میدانی به شکل رایگان در اختیار مردم قرار بگیرد، چیست! یک تناقضی در این زمینه وجود دارد که برای من حل نشده است. همیشه هنرمندان بویژه هنرمندان تئاتر از حاکمیت انتظار دارند که از آنها حمایت کند. معمولا هم در این زمینه کشورهایی مثل فرانسه یا دیگر کشورهایی که مهد تئاتر هستند را مثال می‌زنند که در آنجا حاکمیت از تئاتر حمایت می‌کند و مردم از این هنر استفاده می‌کنند. حالا با این پیش‌فرض، وقتی برخی نهادهای حاکمیتی می‌خواهند از بعضی نمایش‌ها حمایت کنند و اساسا نگاه آنها مبتنی بر بازگشت سرمایه نیست، من نمی‌دانم مشکل آن چیست! به نظرم بخش عمده‌ای از اعتراضاتی که تا به حال به این نوع نمایش‌ها شده بیشتر به‌واسطه این است که آن افراد می‌گویند چرا از ما حمایت نمی‌کنید.
پس قبول دارید که این قالب نمایشی می‌تواند ارتباط مردم با هنر تئاتر را بیشتر کند؟
صددرصد. شکی در این موضوع نیست. ما نمایش «فصل شیدایی» را در شهرهایی اجرا کردیم که هیچوقت سالن نمایش که هیچ، حتی سالن سینما هم ندارند، مثلا بندر ابوموسی که یکی از جنوبی‌ترین بندرهای کشورمان است و هیچگونه فضای فرهنگی و تفریحی در آن نیست. در بسیاری دیگر از شهرهای کشورمان نیز فضا به همین شکل است. به همین خاطر به نظرم این قبیل کارها اولا مخاطب را با نمایش آشنا می‌کند و از سوی دیگر امکان تماشای رایگان را در این شرایط سخت اقتصادی جامعه برای همه مردم از جمله خانواده‌هایی که به سختی می‌توانند هزینه خرید بلیت نمایش را پرداخت کنند، فراهم می‌کند. دیگر مزیت این اتفاق هم اشاعه فضای نشاط و ایجاد فضای فرهنگی در جامعه است که این هم اتفاق مهمی است.
واکنش مخاطبان به نمایش «رسول» چه بوده و آیا بازخوردی از تماشاگران گرفته‌اید که شما را به این نتیجه برساند که بخش یا بخش‌هایی از نمایش را تغییر دهید؟
بالاخره نمایش یک کار زنده است و ما وظیفه داریم تلاش کنیم تا هر شب نکاتی را که به نظرمان برای بهتر شدن کار لازم است، انجام دهیم و کار را اصلاح کنیم. من هر شب سعی می‌کنم ایراداتی را که به ذهنم می‌رسد برای بهتر شدن نمایش در شب‌های بعد از آن رفع کنم. ولی در ارتباط با واکنش مخاطبان به نمایش باید بگویم که خدا را شکر، ارتباط خوبی با این نمایش گرفته‌اند، البته با توجه به اینکه نمایش ما در فضای باز اجرا می‌شود، من لازم می‌دانم همینجا از تماشاگران این نمایش عذرخواهی کنم، چون ما پیش‌بینی این میزان از سردی هوا را در این روزها نکرده بودیم. ولی جالب است که بگویم با وجود همین شرایط هم هر شب جمعیت چند هزار نفری پای کار می‌نشینند و آن را تا انتها دنبال می‌کنند. این برای من خیلی ارزشمند است و من را آن نشانه‌ای بر این می‌دانم که مخاطب کار ما را پسندیده است.
به عنوان سؤال آخر دوست دارم کمی درباره اجرای نمایشی با درونمایه مذهبی یا ایرانی در فضای فعلی تئاتر کشور صحبت کنیم. چون ما در تئاتر امروز شاهد اجرای انبوهی از نمایش‌هایی هستیم که یا بر پایه نمایشنامه‌های خارجی هستند یا حداقل قصه آنها هویت ایرانی ندارد. فکر می‌کنید برای تغییر این فضا و نزدیک‌تر شدن تئاتر به مردم و قصه‌های آن به فضای ایرانی چه باید کرد؟
ببینید! تا آنجا که من مطلع هستم اینگونه نیست که در این فضا محدودیتی برای انتخاب موضوعات دینی یا ایرانی وجود داشته باشد. یعنی هر کسی بخواهد نمایشی با محتوای مذهبی بسازد می‌تواند اما اگر در این زمینه کار زیادی انجام نمی‌شود بیشتر به‌خاطر این است که دغدغه‌ای در این زمینه وجود ندارد. باید دلیل این مشکل را در جایی دیگر جست‌وجو کرد. متاسفانه آنهایی که باید با دغدغه‌مندی وارد این فضا شوند، هنوز در عرصه تئاتر شکل نگرفته‌اند یا اینکه عده آنها به قدری کم است که کارشان دیده نمی‌شود.
*وطن‌امروز