سیل‌های اخیر باعث بی‌خانمانی و خسارت‌های بعضا جبران ناپذیری شد، کارشناسان نبود سازه‌های کافی آبخیزداری، از بین رفتن پوشش‌های گیاهی در مراتع و جنگلها در اثر ساخت و ساز‌های زیاد و غیرمتعارف، ساخت و ساز در حریم رودخانه‌ها و جاده‌سازی‌های غیر کارشناسی را برخی از دلایل خسارات توسط سیلاب‌های اخیر می‌دانند.

در این خصوص با خسرو شهبازی معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور به گفتگو نشستیم.

خسرو شهبازی فارغ التحصیل دکترای آبخیزداری است و پیش از این رییس سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه و در مقطعی نیز معاون پشتیبانی و برنامه ریزی سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور بوده است.

معاون آبخیزداری، امور مراتع و بیابان با بیان ویژگی‌های سیلاب گفت: سیلاب شامل دو فاکتور مهم است که قدرت تخریب آن را بالا می برد اول سرعت سیلاب است و دوم غلظت آن، که هر چقدر بتوان این دو فاکتور را کاهش داد می‌توان قدرت تخریب و خسارت را کمتر کرد.

*هر جا آبخیزداری بود تخریب کمتر شد

وی در خصوص تاثیر فعالیت سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور در کم کردن خسارت سیلاب اظهار داشت: سازمان با احداث سازه ‌های آبخیزداری باعث کم کردن سرعت و غلظت آب و همینطور باعث نفوذ هر چه بیشتر آب به زمین می‌شود، برآوردهای ما نشان می دهد در سال جاری حدود ۲ میلیارد متر مکعب آب به واسطه سازه‌‌های آبخیزداری چه به صورت آب مهار شده و چه به صورت آب نفوذ کرده در زمین داشته ایم.

شهبازی ادامه داد: در برخی از مناطق که انجام سازه های آبخیزداری به صورت کامل و با کیفیت انجام شده است شاهد تخریب بسیار کمتری نسبت به استان‌های دیگر بوده‌ایم .

*ایلام میانگین 12 سیل مخرب در سال دارد

وی استان ایلام را مثال زد و بیان کرد: در مقطعی در سالهای ۷۱ و ۷۲ که بنده در حوزه آبخیزداری این استان مسئولیت داشتم توانستیم سازه‌های خوبی در آن متطقه احداث کنیم در نتیجه امروز شاهدیم قدرت تخریب در این استان بسیار کمتر از استان‌های دیگر بوده و خسارت به حداقل رسیده با اینکه این استان به طور میانگین در سال حدود ۱۲ سیل مخرب دارد.

*در سالهای گذشته عملکرد خوبی در آبخیزداری نداشته‌ایم

شهبازی با اشاره به اینکه این بارندگی در ۵۰ سال گذشته بی سابقه بوده است گفت:  حجم آبی که به یکباره وارد کشور شد بسیار زیاد بود، ما در سال‌های گذشته در حوزه آبخیزداری عملکرد 100 درصد خوبی نداشته‌ایم که مقداری از آن به علت دست‌کم گرفتن این حوزه مهم در اختصاص بودجه بوده است و در نتیجه امروز شاهدیم در مناطقی که اقدامات آبخیزداری به طور کامل و کافی انجام نشده مردم خسارت‌های زیادی دیده‌اند.

*کاهش پوشش گیاهی عامل تخریب بیشتر در سیل اخیر

وی همچنین عنوان کرد: مورد مهمی دیگری که در بحث کنترل تخریب سیلاب ها موثر است پوشش گیاهی مناطق مختلف کشور است. پوشش گیاهی هم سرعت آب را کاهش می‌دهد هم قدرت جذب را در زمین بیشتر می‌کند و از فرسایش خاک نیز جلوگیری می کند و لذا هم سرعت آب و هم غلظت آن را کاهش داده و در نتیجه از قدرت تخریب آن می‌کاهد.

شهبازی تصریح کرد: متأسفانه امروز شاهد از بین رفتن پوشش های گیاهی با عملیات های ساخت و ساز و عوامل مختلفی دیگر هستیم که باعث شده آب ها به سرعت روان شده و در مسیل قرار بگیرند و کنترل آن را بسیار سخت شود.

معاون سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور گفت:  برنامه ما برای پیشگیری از این قبیل اتفاقات در آینده برنامه‌ای در قالب مدیریت جامع حوزه آبخیزداری خواهد بود که البته برای نیل به این هدف همکاری و همراهی همه دستگاه‌های ذیربط نیاز است.

*دستکاری در طببیعت و ساخت‌وسازهای غیر اصولی عامل مهم تخریب در سیل اخیر

وی ادامه داد: اگر این همکاری و همراه نباشد قطعاً ما در اقدامات خود به طور کامل موفق نخواهیم بود مثلاً ما هر چه در حوزه آبخیز‌داری خوب عمل کنیم ولی به طور مثال دستگاهی در اثر جاده سازی غیراصولی باعث ایجاد یک سد غیرمتعارف در اثر عملیات خاکریزی شود، همین موضوع منشاء افزایش قدرت و سرعت سیلاب ها خواهد شد و یا اگر خانه‌های مسکونی در حریم رودخانه‌ها یا پایین‌تر از خط تراز ساخته شود ما هر چقدر هم فعالیت کنیم آن‌طور که باید نمی‌توانیم از اقدامات خود انتظار نتیجه مطلوب داشته باشیم.

وی همچنین بیان کرد: بیشتر موادی که منجر به خسارات و تلفات بوده است در اثر دستکاری های غیر اصولی برخی دستگاهها در طبیعت بوده است.

*مجوزهای غیر قانونی ساخت وساز 

شهبازی در ادامه گفت: برخی از شهرهای آسیب دیده در حریم رودخانه ها و چه بسا برخی از آن ها در بستر رودخانه ساخته شده‌اند طبیعتاً دستگاهی که بدون هماهنگی با کارشناسان این حوزه این مجوزها را صادر کرده باید در عملکرد خود تجدید نظر کند.

وی با اشاره به عملکرد مسئولین در سیلاب‌های اخیر ادامه داد:‌ نباید غافل شد که اطلاع رسانی و عملکرد به موقع مسئولین در خیلی از مناطق پرخطر و تخلیه به موقع این مناطق قبل از ورود سیلاب، از بروز یک فاجعه انسانی در کشور جلوگیری کرد.

شهبازی به همه‌‌ی دستگاه هایی که در حوزه‌های آبخیزداری قصد انجام اقدامی را دارند اعلام کرد: سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور آماده هرگونه همکاری و همیاری جهت حفظ منابع  آبی و خاکی کشور و همچنین پیشگیری از مواردی مثل سیلاب های اخیر است ، مخصوصا اداره راه و شهرسازی که شاید بیشترین تخریب ما نیز از همین بخش باشد.

*کشور را به بهانه توسعه تخریب نکنند

وی ادامه داد: برخی از اقدامات در راستای اهداف کلی کشور مثل توسعه کشور و ایجاد زیرساخت انجام می‌شود که خواهشی که ما داریم این است که این  اقدامات حتما با علم، تدبیر و پیش‌بینی آینده باشد.

شهبازی همچنین تصریح کرد: اگر قرار است واگذاری انجام شود و ساخت و سازی در مراتع انجام شود حتما این اقدامات با کارشناسی علمی و فکر و دور اندیشی با در نظر گرفتن حفظ منابع طبیعی و آب و خاک کشور انجام شود و به این ترتیب از خسارت در اتفاقاتی مثل سیل های اخیر کاسته خواهد شد.

*اختصاص 150 میلیون یورو از صندوق توسعله ملی برای آبخیزداری در سال 98

معاون سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور گفت:  یکی از مباحثی که مقام معظم رهبری از سال 13۹۳ مخصوصا در سال گذشته روی آن تأکید داشتند بحث مرتع و جنگل و آبخیزداری بوده است و در همین راستا اعتبارات خوبی هم اختصاص یافته است، در سال ۱۳۹۷ معادل ۲۰۰ میلیون دلار از محل صندوق توسعه ملی که معمولا برای کارهای ضروری استفاده می‌شود برای بحث آبخیزداری اختصاص یافته است که نشان دهنده اهمیت موضوع است همچنین در سال ۹۸ هم حدود ۱۵۰ میلیون یورو برای این بخش اختصاص یافت.

 شهبازی در ادامه بیان کرد: سیلاب‌های اخیر و همچنین کم‌آبی‌های سال‌های گذشته اهمیت این سازمان را هرچه بیشتر نشان می‌دهد و لذا برای انجام اقدامات اساسی و با کیفیت بیشتر نیاز است که این اعتبارات بیشتر شود و به بحث جنگل مرتع و آبخیزداری نگاه ویژه‌تری داشته باشیم.

وی گفت: نقشی که سازه های آبخیزداری در سیل‌آب کشور داشته‌اند بسیار حائز اهمیت بوده است و عملکرد راضی کننده ای داشتند لازم به ذکر است که کمترین تخریب در سازه های آبخیزداری بوده است و در حوزه هایی که سازه های آبخیزداری به میزان کافی بوده است میزان تخریب در اثر سیل هم کمتر بوده است.

*بارندگی‌های اخیر تالاب‌ها را پر کرد/گرد‌وغبار را کاهش داد

شهبازی در پایان بیان کرد: ضمن ابراز تاسف بابت هموطنانی که در سیلاب های اخیر به رحمت خدا رفتند و خساراتی که مردم کشور متحمل شدند لازم به ذکر است که بارندگی‌های اخیر منافعی هم برای کشور داشته است و باعث شده خیلی از تالاب‌های خشک کشور پرآب شوند و ذخیره زیرزمینی تغذیه شود و همچنین پدیده گرد و غبار که معضلی بزرگ برای کشور است و با بارندگی‌های اخیر ان‌شاالله خیلی کمتر خواهد شد.