سونامی سیل، ترس از سیل و موارد دیگری که هرکدام واژه سیل را به دوش می‌کشند، بار دیگر اذهان عمومی را به این سمت و سو کشیده است که مردم چرا خانه‌ها باید در اطراف حریم رودخانه احداث شوند.
به گزارش گروه اجتماعی خبر فوری، «برخی خانه‌ها در اطراف تهران، وسط رودخانه ساخته شده؟ چه کسی مجوز داده؟ چگونه مجوز داده‌اند؟» این جملات آشنا را حسن روحانی، رییس جمهور هنگام افتتاح بزرگترین طرح‌های شهری به زبان آورد. می‌گوییم آشنا زیرا در سال‌های متمادی درست هنگامی که خطر احتمال سیلاب در جامعه فراگیر می‌شود این جملات و جملات مشابه آن از زبان مسئولان مرتبط و غیر مرتبط به حوزه آسیب‌های شهری شنیده می‌شود. جمله فوق تنها با ساخت یک خانه در اطراف حریم رودخانه و خرابی آن می‌تواند دلیلی باشد بر پیدا کردن پاسخ پرسش رییس جمهور، اینکه چه کسی مجوز داده؟ چگونه مجوز داده‌اند؟
آن‌هایی که مجوز سکونت کنار آب دارند
هنگامی که احتمال وقوع سیل در شهر تهران از طریق رسانه‌ها فراگیر شد، بسیاری از ساکنان در روستاهای اطراف رودخانه تهران، مناطقی مانند اوشان فشم، شمشمک، آهار و ... از محل سکونتشان ابراز نگرانی کردند. تصور سکونت روزانه در چند متری رودخانه و خسارتی که آب می‌تواند در عرض چند دقیقه به خانه وارد کند، قطعا بدون تامل نیست.
اما ساخت و ساز در حریم رودخانه ضوابطی دارد که به نظر می‌رسد این روزها به فراموشی سپرده شده است.
با توجه به نقشه پهنه بندی زلزله آیین نامه ۲۸۰۰ ایران، روستای X در پهنه بندی زلزله با خطر کم قرار دارد و رعایت آیین نامه ۲۸۰۰ زلزله ایران الزامی اما لازم الجرا نیست. در موارد زیر احداث بنا بایستی با رعایت اصول فنی صورت گیرد.
۱- مناطقی که آب زیر زمینی در آنها بسیار بالاست.
۲- مناطقی که به علت مقاومت بسیار پایین خاک احتمال نشست در آنها وجود دارد.
۳- شیبهای بسیار کم دفع آبهای زاید در آنها با مشکلات عدیده ای مواجه است.
در بخش دیگری از این ضوابط ساخت و ساز آمده است: تعیین حریم این عوارض طبیعی بر اساس آئین نامه مربوط به تعیین بستر و حریم رودخانه‌ها و انهار و مسیل‌ها و شبکه‌های آبیاری و زهکشی (مصوب ۸/۲/۵۳ هیات وزیران صورت گرفته است).
بر طبق آئین نامه فوق الذکر حریم ان قسمت از اراضی اطراف رودخانه، مسیل یا نهر طبیعی یا احداثی یا شبکه‌های آبیاری و زهکشی است که بعنوان حق ارتفاق برای کمال انتفاع و حفاظت آن لازم است و بلافاصله پس از بستر قرار دارد.
در صورتی که در اثر دیوار سازی یک طرف یا طرفین رودخانه یا مسیل یا نهر طبیعی قسمتی از بستر در پشت دیوار احداثی باقی بماند، باقی مانده بستر کماکان ملک دولت است.
دیوار سازی باید به نحوی انجام شود که حداکثر طغیان معمولی در رودخانه یا نهر طبیعی یا مسیل قادر به عبور باشد. طرح و نقشه های مربوط به دیوار سازی باید قبلاً به تصویب وزارت آب و نیرو رسیده باشد.
حریم‌های نهرهای طبیعی یا رودخانه‌ها و مسیل‌ها اعم از اینکه آب دائم یا فصلی داشته باشند از ۱ تا ۲۰ متر خواهد بود که حسب مورد با توجه به وضع رودخانه یا نهر طبیعی یا مسیل از یک طرف یا طرفین بستر بوسیله نیرو تعیین می‌گردد.
ممنوع هست یا نیست؟
فارغ از ابعاد قانونی ساخت و ساز در حریم رودخانه‌ها، تعداد بسیاری از مسئولان هم مکررا توصیه‌هایی پیرامون عدم ساخت و ساز در حریم رودخانه داشتند. دی ماه سال گذشته، رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان گیلان اعلام کرد که ساخت و ساز در حریم رودخانه ممنوع نیست اما می‌تواند باعث ایجاد سیلاب شود.
عبدالرضا قاسمیان لنگرودی اگر دستگاه‌های متولی با نظارت دقیق از صدور هرگونه مجوز جلوگیری کنند، قطعا میزان این تهدید برای مردم کاهش می یابد همچنین برداشت بی رویه شن و ماسه از بستر رودخانه، خانه سازی درحریم و بستر رودخانه،احداث سازه های تقاطعی و ... موجبات تعرض به رودخانه را به وجود می آورد وتعادل و پایداری آن را برهم میزند.
وی همچنین یادآورشد: ساخت و سازهای غیرمجاز در بستر و حریم رودخانه‌ها یکی از اصلیترین علل بروز سیل است و اگر دستگاه‌های متولی با نظارت دقیق از صدور هرگونه مجوز جلوگیری کنند، قطعا میزان این تهدید برای مردم کاهش پیدا می‌کند.
مجوز‌هایی که نباید صادر می‌شدند
خانه‌های روستایی که در اطراف رودخانه‌ها ساخته می‌شوند احتیاج به مجوز چه ارگانی دارند؟ طبق آخرین اخبار، این دهیاری‌ها و شهرداری‌ها هستند که بایستی اقدام به ثبت درخواست پروانه ساختمانی در حریم رودخانه‌ها کنند. در ادامه بعضی از مراحل ذکر شده است.
۱- در پروانه های ساختمانی که از طرف دهیاری صادر می شود باید حداکثر مدتی که برای پایان یافتن ساختمان ضروریست و نوع استفاده از آن درج گردد که حداکثر این مدت در ساختمان‌های معمولی نباید از سه سال بیشتر باشد.
۲- اقدام به دریافت پروانه ساختمانی با ثبت درخواست مالک در دهیاری شروع خواهد شد.
۳ – مالک موظف است طبق مجوز تهیه نقشه نسبت به تهیه و ارائه آن به دهیاری در اسرع وقت اقدام نماید و عوارض پروانه ساختمانی با ارزش معاملاتی زمان صدور پروانه ساختمانی محاسبه خواهد شد.
اکنون پرسش اینجاست که چرا نهادی که خودش ضوابطی برای ساخت خانه در اطراف رودخانه‌ها ایجاد کرده، از قوانین خودش تخطی می‌کند و به ساختمان‌هایی مجوز احداث می‌دهد که آسیب جدی در سیلاب‌ها می‌بینند؟ آمارها می‌گوید در استان‌های شمال کشور دست کم خانه‌های روستایی کنار رودخانه در رده صدگان هستند و احتمالا به همین ترتیب خانه‌های دیگری در کشور در اطراف رودخانه احداث شده باشند. خانه‌هایی که با کوچکترین تهدید طبیعی، بیشترین آسیب را می‌بینند. پس شاید بهتر بود به جای پرسش چه کسی به ساخت خانه کنار رودخانه مجوز داده، جمله امری دیگر مجوز ندهید مطرح می‌شد!