سرماخوردگی ویروسی با علائمی مانند گلودرد، سرفه، آبریزش بینی و... همراه است. استفاده از آنتی بیوتیک‌ها در درمان سرماخوردگی ویروسی موثر نیست و در اکثر مواقع بیمار با استراحت و مصرف مایعات بهبود می‌یابد.
همانگونه که از نام آن نیز مشخص است، سرماخوردگی ویروسی در اثر ویروس به وجود می‌آید و باعث عفونت بینی و گلو می‌شود. حدود ۲۰۰ نوع ویروس وجود دارند که می‌توانند باعث سرماخوردگی شوند اما در ۵۰ درصد مواقع رینوویروس‌ها عامل این بیماری هستند.
کودکان زیر ۶ سال بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به سرماخوردگی قرار دارند، با این حال بزرگسالان نیز ممکن است ۲ یا ۳ بار در سال سرماخوردگی را تجربه کنند. سرماخوردگی ویروسی معمولا با استراحت بهبود می‌یابد اما در صورت طولانی شدن بیماری باید به پزشک مراجعه کرد. در این مطلب به بررسی علت، علائم، تشخیص و درمان سرماخوردگی ویروسی و تفاوت آن با سرماخوردگی باکتریایی می‌پردازیم.
علت سرماخوردگی ویروسی
در اکثر مواقع می‌توان علت سرماخوردگی را رینوویروس‌ها دانست. با این حال کروناویروس‌ها، ویروس پاراآنفلوآنزا انسانی و... نیز می‌توانند باعث سرماخوردگی ویروسی شوند. ویروس سرماخوردگی از طریق دهان، چشم و بینی وارد بدن شده و زمانی که بر سیستم ایمنی بدن غلبه کند، باعث سرماخوردگی می‌شود. زمانیکه فرد مبتلا سرفه، عطسه یا صحبت می‌کند، ویروس سرماخوردگی در هوا پخش می‌شود. همچنین دست دادن با فرد سرماخورده یا استفاده از وسایل مشترک مانند حوله، لیوان و... باعث انتقال سرماخوردگی می‌شود.
عوامل خطرزای سرماخوردگی ویروسی
سن: کودکان زیر ۶ سال بیشتر در معرض سرماخوردگی قرار دارند.
جنسیت: پسران در سنین پایین بیشتر از دختران در معرض عفونت‌های تنفسی قرار دارند. با این حال با افزایش سن، دختران بیشتر به سرماخوردگی مبتلا می‌شوند.
ژنتیک: بعضی از افراد به صورت ژنتیکی مستعد ابتلا به سرماخوردگی هستند.
فعالیت‌های فیزیکی شدید: ورزش‌های سنگین خطر ابتلا به عفونت‌های تنفسی و سرماخوردگی را افزایش می‌دهند، درحالیکه سطح فعالیت متوسط می‌تواند این خطر را کاهش دهد.
سیستم ایمنی ضعیف: داشتن سابقه عفونت‌های تنفسی، بیماری مزمن یا سیستم ایمنی ضعیف خطر ابتلا به سرماخوردگی را افزایش می‌دهد.
فصل‌های سرد: اگرچه سرماخوردگی در هر فصلی ممکن است اتفاق بیفتد، اما در پاییز و زمستان شایع‌تر است.
سیگار کشیدن: کسانیکه سیگار می‌کشند بیشتر از سایرین در معرض سرماخوردگی قرار دارند و سرماخوردگی شدیدتری را تجربه می‌کنند.
علائم سرماخوردگی ویروسی معمولا یک تا سه روز بعد از وارد شدن ویروس به بدن ظاهر می‌شود و بسته به سیستم ایمنی افراد می‌تواند از فردی به فرد دیگر کمی متفاوت باشد. برخی از علائم سرماخوردگی عبارتند از:
گرفتگی یا آبریزش بینی (مخاط بینی بدون رنگ، زرد و یا سبز هستند.)
گلو درد
سرفه
درد خفیف بدن
سردرد خفیف
تب
عطسه
احساس ضعف و ناخوشی
راه های تشخیص سرماخوردگی ویروسی
سرماخوردگی ویروسی توسط علائم و نشانه‌ها تشخیص داده می‌شود. با این حال اگر پزشک به عفونت باکتریایی یا بیماری‌های دیگر مشکوک شود، تصویر برداری اشعه ایکس از قفسه سینه و یا انجام آزمایشات زیر می‌تواند مفید باشد.
تست سواپ: برای تشخیص نوع سرماخوردگی باکتریایی یا ویروسی، پزشک تست سواپ را انجام می‌دهد. برای انجام این آزمایش مقداری از مخاط بینی یا گلو توسط ابزاری به نام سواپ که شبیه به گوش پاک کن است برداشته می‌شود.
آزمایش خون: نوع سلول‌های خون که در سرماخوردگی ویروسی و باکتریایی افزایش می‌یابند با یکدیگر متفاوت هستند؛ بنابراین انجام آزمایش خون به تشخیص علت سرماخوردگی کمک می‌کند.
راه های درمان سرماخوردگی ویروسی
معمولا با مراقبت‌های ساده علائم بیماری بعد از ۷ تا ۱۰ روز بهبود می‌یابند. با این وجود مصرف برخی از داروها می‌تواند به کاهش علائم و بهبودی سریعتر کمک کند.
۱. استراحت
استراحت درابتدای سرماخوردگی نه تنها به بهبود سریعتر کمک می‌کند، بلکه از انتقال ویروس هم پیشگیری خواهد کرد.
۲. مصرف مایعات
آب بدن در زمان سرماخوردگی ویروسی، در اثر خلط و آبریزش کم می‌شود. نوشیدن مقدار زیادی آب و مصرف مایعات به پیشگیری از کم آبی بدن کمک می‌کند و باعث می‌شود مخاط راحت‌تر دفع شوند. سوپ گرم و یا آب گرم همراه با لیمو، گلودرد و گرفتگی بینی را کاهش می‌دهد.
۳. شستن بینی
برای شستن بینی کافی است با فشار ملایم انگشت یکی از سوراخ‌های بینی را ببندید و با استفاده از یک سرنگ آب را وارد سوراخ دیگر بینی کنید و بالا بکشید، سپس اجازه دهید آب خارج شود. انجام اینکار دو تا ۳ بار به رفع گرفتگی بینی کمک می‌کند. همچنین به جای سرم‌های شست و شو می‌توانید یک قاشق چایخوری نمک را در یک لیوان آب گرم حل کنید و از آن استفاده کنید.
۴. غرغره کردن آب نمک
غرغره کردن آب نمک التهاب و عفونت‌های گلو را برطرف می‌کند.
۵. دارو‌های مسکن
استامینوفن و قرص ایبوپروفن به کاهش تب کمک می‌کنند و از دارو‌های مسکن محسوب می‌شوند. قرص آسپرینهم ممکن است به بهبودی کمک کند، اما معمولا برای سرماخوردگی توصیه نمی‌شود و نباید به کودکان زیر ۱۶ سال داده شود. برای درمان سرماخوردگی نیاز به مصرف همزمان استامینوفن و ایبوپروفن نیست ومصرف همزمان این دو دارو در کودکان خطرناک است. استامینوفن و ایبوپروفن همچنین در برخی از دارو‌های سرماخوردگی وجود دارند.
۶. دارو‌های ضد احتقان
دارو‌های ضد احتقان در شکل خوراکی، قطره یا اسپری بینی وجود دارند و با کاهش تورم داخل بینی، تنفس را بهبود می‌بخشند. با این حال مصرف این داروها تنها برای یک دوره کوتاه مفید است و مصرف آن‌ها بیش از یک هفته می‌تواند باعث بدتر شدن گرفتگی بینی شود. این داروها نباید در کودکان زیر ۶ سال استفاده شوند و کودکان زیر ۱۲ سال تنها در صورت تجویز پزشک می‌توانند از این داروها استفاده کنند.
ضد احتقان‌های خوراکی: شربت و قرص‌های فنیل افرین و سودوافدرین از ضد احتقان‌های خوراکی هستند که به رفع گرفتگی بینی کمک می‌کنند. با این وجود همه دارو به موازات اثرات درمانی که دارند با برخی عوارض جانبی همراه هستند تهوع، گیجی و مشکلات خواب از اثرات جانبی این گروه از داروها به حساب می‌آیند. به علاوه افراد مبتلا به فشار خون، دیابت، تیروئید، مشکلات قلبی، زنان باردار و شیرده قبل از مصرف این داروها حتما باید با پزشک مشورت کنند.
اسپری بینی: اسپری فنیل افرین مستقیم داخل بینی اسپری می‌شود و تاثیر گذاری آن معمولا سریعتر از نوع خوراکی آن است، با این وجود این اسپری هم عوارض مشابهی با نوع خوراکی آن دارد و ممکن است باعث خشکی و سوزش بینی شود.
۷. دارو‌های ضد سرفه
دارو‌های ضد سرفه معمولا توصیه نمی‌شوند، زیرا سرفه به دفع مخاط از بدن کمک می‌کند. با این وجود در صورتیکه صرفه‌ها خشک و مزاحم باشند استفاده از دارو‌های ضد سرفه می‌تواند سودمند باشد. دو نوع داروی ضد سرفه وجود دارند:
سرکوب کننده‌های سرفه: دکسترومتورفان از دارو‌های سرکوب کننده سرفه است که باعث توقف سرفه می‌شود و ممکن است با عوارض جانبی همچون گیجی، تهوع و معده درد همراه باشد.
دارو‌های خلط آور: در صورتیکه سرفه خشک باشند، استفاده از دارو‌هایی مانند شربت گایافنرین به دفع مخاط کمک می‌کند.
۸. ویتامین ث
در صورت استفاده از ویتامین ث. قبل از شروع علائم سرماخوردگی، دوره‌ی بهبود کوتاه‌تر می‌شود. مصرف ویتامین ث یک ایده‌ی خوب برای کسانی است که در معرض ویروس سرماخوردگی قرار دارند.
۹. مکمل‌های روی
مصرف مکمل روی در هنگام شروع علائم سرماخوردگی می‌تواند دوره‌ی بهبود را کوتاه کند. با این وجود، ممکن است این دارو با عوارض جانبی مانند حالت تهوع و طعم بد دهان همراه باشد. قبل از مصرف مکمل روی، با پزشک خود صحبت کنید.
راه های پیشگیری از سرماخوردگی ویروسی
از آنجایی که ویروس‌های زیادی وجود دارند که باعث سرماخوردگی می‌شوند، پیشگیری از سرماخوردگی با واکسن مشکل است. با این حال با رعایت برخی نکات می‌توان به راحتی از سرماخوردگی پیشگیری کرد.
از تماس نزدیک با کسی که سرماخورده است، اجتناب کنید.
خوردن میوه‌ها و سبزیجات که غنی از ویتامین هستند به تقویت سیستم ایمنی کمک کرده و خطر ابتلا به سرماخوردگی را کاهش می‌دهد.
هنگام عطسه یا سرفه حتما از دستمال استفاده کنید، سپس آن را دور اندخته و دست‌ها را بشویید.
در صورتیکه در زمان عطسه کردن دستانتان آلوده شد، بلافاصله با آب و صابون بشویید.
از لمس صورت به ویژه دهان و بینی اجتناب کنید.
دست‌ها را به طور منظم بشویید، ویروس‌ها از طریق دست دادن می‌توانند به فرد دیگر منتقل شوند.
تفاوت بین سرماخوردگی ویروسی و سرماخوردگی باکتریایی
از اسم این دو نوع سرماخوردگی به آسانی می‌توان حدس زد که سرماخوردگی باکتریایی توسط نوعی باکتری و سرماخوردگی ویروسی توسط ویروس‌ها ایجاد می‌شوند.
۱. روش درمان
تفاوت اصلی بین این دو نوع سرماخوردگی در روش درمان است. سرماخوردگی باکتریایی توسط آنتی بیوتیک‌ها درمان می‌شود، درحالیکه ویروس‌ها نسبت به آنتی بیوتیک‌ها مقاوم هستند؛ بنابراین استفاده آنتی بیوتیک‌ها بعد از ظهور اولین علائم سرماخوردگی بدون شناخت علت آن ممکن است مفید نباشد. معمولا سرماخوردگی باکتریایی درطی ۲۴-۴۸ ساعت بعد از دریافت آنتی بیوتیک‌ها به درمان پاسخ می‌دهد.
۲. علائم
عفونت باکتریایی با علائمی مانند لکه‌های سفید در گلو، تب، بدون سرفه و ورم دردناک گلو همراه است. با این حال علائم سرماخوردگی ویروسی و باکتریایی بسیار مشابه یکدیگرند و انجام آزمایش خون و تست سواپ می‌تواند به تشخیص نوع سرماخوردگی کمک کند.
۳. دوره بهبودی
سرماخوردگی ویروسی معمولا در مدت یک هفته و با استراحت بهبود می‌یابد. با این وجود دوره بهبودی وابسته به ویروس ایجاد کننده‌ی بیماری می‌تواند کمی متفاوت باشد. تب در این دوران نشان دهنده‌ی کشته شدن ویروس‌ها توسط سیستم ایمنی است. سرماخوردگی باکتریایی در صورت دریافت آنتی بیوتیک سریعتر بهبود می‌یابد. دوره‌ی بهبود این نوع سرماخوردگی معمولا تا دو هفته طول می‌کشد.