شهرهای مختلف ایران، سوغاتی‌های منحصربه‌فردی دارد که در کمال هنرمندی و ظرافت و عشق ساخته می‌شوند. بااینکه گشت‌و‌گذار در بازارهای ایران جذاب و دیدنی به‌نظر می‌رسد؛ اما بهتر است در ایرانگردی خود با بهترین سوغاتی‌های متعلق به هر شهر آشنا شوید تا با دست پر به شهرتان برگردید.

پارچه‌های سنتی

پارچه‌های سنتی در شهرهای مختلف ایران متنوع هستند. به‌عنوان مثال قلمکاری، هنر چاپ یا نقش زدن روی پارچه است که به استان اصفهان اختصاص دارد و هنرمندان با مهرهای چوبی، طرح‌های هندسی، گل و بوته و انتزاعی را روی پارچه‌های پنبه‌ای حک می‌کنند. پته (یا پته‌دوزی) نوعی از رودوزی‌های کرمان است و هنرمندان پته‌دوز که اکثراً نیز از زنان و دختران خانه‌دار هستند، باکمک سوزن نقوشی ذهنی را که ملهم از پندارها و بینش‌های شخصی‌شان است، به وسیله‌ی بخیه‌های نخی رنگین بر زمینه‌ی ‌پارچه‌های پشمی ضخیم دست‌بافت می‌نشانند. ترمه نیز از پارچه‌های سنتی،‌ دست‌بافت و ابریشمی شهر یزد است که شهرت زیادی دارد و نقش‌های منحنی مانند بته جقه و گل‌های شاه‌عباسی در رنگ‌های مختلف در ترمه به کار می‌رود. از ترمه برای کیف، کفش، پارچه‌ی رومیزی و کیف جواهرات استفاده می‌شود.

گیوه

گیوه نوعی پاپوش تابستانی، سبک، بادوام و مناسب برای راهپیمایی‌های طولانی، ویژه‌ی مردان روستایی است و ازجمله صنایع‌دستی مناطقی از ایران نظیر استان فارس، اصفهان، چهارمحال و بختیاری، کرمانشاه و زنجان به‌شمار می‌رود. همه‌ی مراحل تولید این پاپوش، دستی است و عموماً از نخ قالی، نخ ابریشم و کف آن از پارچه، چرم یا لاستیک است. رویه‌ی گیوه به‌دست زنان و توسط انواع سوزن‌ها (به جز سوزن خیاطی) و جوالدوز بافته می‌شود و قسمت کف گیوه،‌ زیره نام دارد که از جنس پارچه، چرم یا لاستیک است. در سال‌های اخیر هنرمندان محلی تلاش کرده‌اند تا این هنر سنتی را با سلیقه‌ی نسل‌های جوان‌تر هماهنگ کنند و همین امر گیوه را دوباره احیا کرده است.

گردشگران خارجی نیز این کفش‌ها را می‌خرند، هرچند هدف‌شان از این خرید پوشیدن گیوه نیست؛ آن‌ها این آثار هنری منحصربه‌فرد را از دیوار یا قفسه‌های خانه خود آویزان می‌کنند و با دیدن آن‌ها به یاد فرهنگ غنی ایران زمین می‌افتند.

شیرینی، آجیل و ادویه

افراد عاشق شیرینی‌جات قطعاٌ شیفته‌ی سوهان قم و گز اصفهان می‌شوند. ایران خود مرکز تولید پسته در دنیا به‌شمار می‌رود و بهترین مکان برای گردشگران خارجی است تا آن را به‌عنوان سوغاتی با خود ببرند. زعفران نیز از آن دسته از سوغاتی‌هایی است که طلای قرمز نامیده می‌شود و به وفور در غذاها و شیرینی‌های ایرانی به‌کار می‌رود. قطب صنعت زعفران،‌ شهر مشهد است.

گلاب یکی دیگر از سوغاتی‌های معرکه‌ی ایران به‌حساب می‌آید که عصاره‌ی گل محمدی یا گل رز است و بهترین آن در کاشان فروخته می‌شود. درواقع امروزه شهرستان کاشان در استان اصفهان با تولید ۱۵ هزار تن گلاب بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی این محصول در جهان است.

فرش و گلیم

شکی نیست که خرید فرش ایرانی یکی از بهترین سوغاتی‌ها برای هر گردشگری به‌شمار می‌رود. اگر خرید فرش ابریشم برایتان مقدرو نیست، می‌توانید کالایی ارزان‌تر نظیر گلیم تهیه کنید. کوسن‌هایی با طرح‌های سنتی نیز می‌تواند سوغاتی خوبی باشد،‌ به‌خصوص که می‌توان به‌راحتی آن را تا کرد و در چمدان گذاشت.

میناکاری

میناکاری، میناگری یا میناسازی هنری است که سابقه‌ای حدود پنج هزار سال دارد و از صنایع دستی مطرح ایران محسوب می‌شود. این هنر ترکیبی از آتش و خاک است که با هنر نقاشی آمیخته می‌شود و نقش‌های زیبایی از گل و مرغ و... می‌آفریند. رنگ غالب این هنر، لاجوردی است؛ هرچند که رنگ قرمز و سبز نیز در آن به چشم می‌خورد. امروزه این هنر بیشتر روی مس انجام می‌شود، ولی می‌توان روی طلا و نقره نیز آن را به‌عمل آورد. طلا تنها فلزی است که به هنگام ذوب شدن مینا اکسید نمی‌شود، از این‌رو امکان اجرای طرحی همراه با جزئیات و با شباهت هر چه تمام‌تر روی مینا را ایجاد می‌کند، درحالی‌که میناهای مسی و نقره‌ای چنین کیفیتی را ندارند. اصفهان مملو از صنایع دستی است و جای تعجب ندارد که بسیاری از صنایع دستی در این شهر زیبا وجود دارد. نمونه‌های میناکاری به‌صورت بشقاب، گلدان، جام و سایر اشیای تزیینی تهیه می‌شوند و همچنان هنرمندان بازار اصفهان مشغول خلق این آثار خارق‌العاده در بخش قدیمی بازار هستند.

خاتم‌کاری

خاتم‌کاری یکی دیگر از صنایع دستی معروف ایران است که سابقه‌ای طولانی دارد. خاتم ترکیبی از چند ضلعی‌های منظم با تعداد اضلاع متفاوت است که با استفاده از مواد اولیه گوناگون در رنگ‌های مختلف تشکیل می‌شود و از هنرهای دستی دقیق و پرکار به‌حساب می‌آید که تولید و ساخت آن احتیاج به دقت و حوصله زیاد دارد. انواع چوب (آبنوس، فوفل، گردو، بقم، عناب، نارنج، کهکم، کبوده)، انواع استخوان (استخوان و عاج فیل، استخوان شتر، استخوان اسب)، مفتول‌های فلزی و صدف، نخ پرک، سریشم و لاک از مواد اولیه‌ی ساخت خاتم هستند که هنرمندان برای ساخت جعبه‌ی جواهرات، قاب عکس، جای قلم و غیره از آن‌ها استفاده می‌کنند. بااینکه برخی آثار هنری فقط خاتم‌کاری هستند؛ اما آثاری هم ساخته می‌شوند که با تصاویر مینیاتور ادغام شده‌اند. مطمئناً خاتم‌کاری می‌تواند سوغاتی یا هدیه‌ای ارزشمند برای دوستان یا اعضای خانواده‌تان یا حتی خودتان باشد.

سفال و سرامیک

بازدید از موزه‌ی ملی ایران به شما قدمت طولانی کارهای سفالی در ایران را نشان می‌دهد که قدمت آن به قبل از امپراطوری ایران برمی‌گردد. درحال‌حاضر شهرهایی مثل لاهیجان، میبد و نطنز همچنان این سنت باستانی را زنده نگه داشته‌اند که در قالب ظروف و لیوان‌هایی که به‌صورت دستی نقاشی شده است،‌ به مشتری عرضه می‌شوند.

سرویس چایی خوری

ایرانی‌ها چایی‌خورهای حرفه‌ای هستند و درنتیجه عجیب نیست که در خانه‌ی هر ایرانی چندین سرویس فنجان و لیوان برای مناسبت‌های مختلف وجود دارد. استکان و نعلبکی‌هایی با طرح شاه عباسی معمولاً بیشترین کاربرد را دارد یا حتی به‌عنوان تزیین استفاده می‌شود. حتی گردشگران خارجی چنانچه فضای کافی برای بردن سماور را به‌عنوان سوغاتی در چمدان خود دارند، می‌توانند در کشورشان چای ایرانی را به سبک ایرانی میل کنند.

قلم‌زنی

قلم‌زنی یکی از رشته‌های هنرهای سنتی ایران است که شامل تزیین و کندن نقوش روی اشیای فلزی به‌ویژه مس، طلا، نقره، برنج می‌شود و هنرمندان قلم‌زن با ایجاد خطوط و نقوش به وسیله‌ی قلم و با ضربه چکش روی اجسام فلزی، به خلق آثاری فوق‌العاده زیبا می‌پردازند. این هنر با سابقه‌ی چندین هزار ساله خود، در دوران هخامنشیان رواج یافت و در دوره ساسانیان به اوج خود رسید.

امروزه برای قلم‌زنی نخست داخل یا زیر ظرف یا سینی مورد نظر را که معمولاً از جنس نقره یا طلا است، از محلول قیر و گچ پر می‌کنند تا سروصدای قلم کمتر به گوش برسد و همچنین مانع از سوراخ شدن ظرف در حین کار شود. سپس نقش مورد نظر را روی ظرف رسم کرده، قلم مناسب را انتخاب می کنند و روی سطح ظرف قرار می‌دهند. آنگاه با چکش بر انتهای قلم می‌کوبند تا شیارها و نقش‌ها با تغییر شدت ضربه روی ظرف ایجاد شوند. گردشگران هنگام بازدید از بازار اصفهان مطمئناً صدای ضربه‌های قلم‌زنان را می‌شوند که همچنان این هنر را زنده نگه داشته‌اند.

فیروزه‌

شهر نیشابور را فقط به شاعر پرآوازه‌ی ایرانی، عمر خیام، نمی‌شناسند؛ بلکه فیروزه‌‌های این خطه نیز شهرت زیادی دارد. درست در بیرون شهر، معادن متعددی وجود دارد که سنگ فیروزه از آن‌ها استخراج شده و تراش می‌خورد و در جواهرات به‌کار می‌رود.