بابررسی دقیق سوانح هوایی در ایران، مشخص میشود تعداد زیادی از این سوانح علت‌های مشابهی دارند، در این راستا با تشکیل نهاد مستقل «ایمنی و بررسی سوانح هوایی» می‌توان علت سوانح هوایی راریشه‌یابی و از تکرار آنها جلوگیری کرد.
حمل و نقل یکی از اجزای مهم اقتصاد ملی محسوب میشود و به‌دلیل داشتن نقش زیربنایی تأثیر فراوانی بر فرآیند رشد اقتصادی کشورهای جهان دارد.
این بخش در برگیرنده فعالیت‌هایی است که به شکلی گسترده در همه زمینه‌های تولید، توزیع و مصرف کالا و خدمات جریان داشته و در مجموعه فعالیت‌های اقتصادی نقش غیرقابل‌انکاری برعهده دارد.
بدون وجود شبکه حمل‌ونقل، تاسیسات و تجهیزات جانبی و ناوگان مطلوب، تصور رشد و توسعه عمومی کشور غیر ممکن به نظر می‌رسد؛ اما در بین بخش‌های مختلف حمل‌ونقل ( ریلی، جاده‌ای، دریایی و هوایی) حمل‌ونقلهوایی از جایگاه و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
اهمیت این صنعت چنان است که اندیشمندان اقتصادی دنیا معتقد هستند، اگر در آغاز قرن ۲۱، کشورهای توسعه نیافته به این صنعت توجه لازم نداشته باشند، رشد و توسعه این کشورها به حداقل خواهد رسید.
طبق اعلام انجمن بین‌المللی حمل‌ونقل هوایی (IATA)، سالانه بیش از ۴ میلیارد مسافر به وسیله حمل‌ونقلهوایی جابه‌جا می‌شوند و این صنعت با ایجاد بیش از ۶۳ میلیون شغل، سالانه بیش از ۲.۷ هزار میلیارد دلار گردش مالی دارد؛ در همین راستا و با توجه به اهمیت موضوع، کشورهای مختلف با گسترش زیرساخت‌های مربوط به حمل‌ونقل هوایی سعی در تصاحب بخشی از بازار این صنعت را دارند.
سوانح تکراری پاشنه آشیل صنعت هواپیمایی ایران در سال ۹۷
ایمنی یکی از مهمترین مولفه‌های توسعه حمل‌ونقل بوده و وقوع حوادث و هزینه‌های بالای اقتصادی و اجتماعی ناشی از آن از اساسی‌ترین چالش‌های این حوزه است.
در حوزه حمل‌ونقل هوایی هر چند تعداد سوانح منجر به فوت اندک است، اما اهمیت و بازتاب جهانی حوادث و سوانح این صنعت بسیار بیشتر از سوانح زمینی جاده‌ای و ریلی است، میانگین آمار حوادث و سوانح هوایی در دنیا همواره در حال کاهش است، اما آمار حوادث و سوانح هوایی در کشور ما روند کاهشی نداشته است.
نرخ متوسط سوانح ایران در ۱۴ سال اخیر ۱۰.۶ سانحه در یک میلیون پرواز بوده است که حدوداً ۳ برابر نرخ متوسط سوانح جهانی در همین زمان (۳.۴۷) است؛ نکته تأسف بار این موضوع آنجاست که در همه سوانح منجر به مرگ در کشور ما، مسئولان امر به جای تمرکز بر روی کشف علت دقیق حادثه به منظور جلوگیری از و رویدادهای مشابه، تمرکز خود را بر روی معرفی مقصر حادثه معطوف می‌کنند.
در روز یک‌شنبه ۲۹ بهمن ۱۳۹۶ یک فروند هواپیمای ای‌تی‌آر ۷۲ شرکت هواپیمایی آسمان بعد از ۵۰ دقیقه پرواز از تهران به سمت یاسوج در حوالی سمیرم بعد از اصابت به کوه دنا سقوط کرد؛ در این سانحه هوایی همهسرنشینان که تعداد آنها 65 نفر بود، جان خود را از دست دادند.
با گذشت بیش از یک سال از سانحه یاسوج، هنوز علت دقیق وقوع حادثه مشخص نشده و دستورالعمل‌های برای وقوع حوادث مشابه آن صادر نشده است.
یک سال از سانحه هواپیمای یاسوج نگذشته بود که در ۲۴ دی ماه، 1397، یک فروند هواپیمای بوئینگ ۷۰۷ باری متعلق به نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در فرود در باند فرودگاه فتح دچار سانحه شد که از ۱۶ سرنشین هواپیما، ۱۵ سرنشین آن جان باختند و تنها ۱ نفر از سرنشینان زنده ماند.
سانحه فرودگاه فتح درحالی به وقوع پیوست که ۲ ماه قبل از حادثه (۲۵ آبان‌ماه ۹۷) در اقدامی مشابه یک فروند هواپیمای MD-۸۸ هواپیمایی تابان به شماره پرواز ۶۲۲۵ که از مشهد به سمت فرودگاه پیام کرج در پرواز بود به هنگام تقرب به فرودگاه پیام به دلیل اشتباه قصد فرود در باند فتح را کرده بود. در آن حادثه خوشبختانه، خلبان در ارتفاع یک متری از سطح زمین متوجه اشتباه خود شده و با جلوگیری از عملیات فرود مانع از وقوع سانحه مرگبار میشود.
عدم توجه به حادثه هواپیمای تابان عامل سانحه بوئینگ ارتش
رصد حادثه هواپیمای تابان و سانحه هواپیمای ارتش نشان می‌دهد بررسی دقیق و کارشناسانه حادثه اول و صدور دستورالعمل‌های ایمنی لازم در این مورد و عملیاتی شدن آنها، می‌توانست از بروز این سانحه پیشگیری کند، متاسفانه چنین اقدامی صورت نگرفته و همچنان این موضوع امکان بروز سوانح و حوادث آتی را خواهد داشت.
تجهیز فرودگاه پیام به سامانه‌های کمک ناوبری مناسب برای عملیات‌های پروازی، به روزرسانی چارت فرودگاه، آموزش برج مراقبت فرودگاه پیام و خدمه پروازی هواپیماها در هدایت هواپیما و اعلام هشدار باند فتح و بسیاری موارد دیگر موضوعاتی بودند که اصلاح آنها می‌توانست از بروز سانحه جلوگیری کند.
«بررسی دقیق سوانح» قربانی تعارض منافع در سازمان هواپیمایی
در بسیاری از کشورهای پیشرفته، متولیان حوزه حمل‌ونقل هوایی، مانند سازمان‌های هواپیمایی کشوری از سوی یک نهاد مرجع بالادستی و مستقل مورد ارزیابی قرار می‌گیرند زیرا از جمله چالش‌های پیش روی ایمنی حمل‌ونقل، خود سازمان‌های قاعده‌گذار هستند؛ این نهاد بالادستی علاوه بر نظارت مستمر بر حوزه ایمنی حمل‌ونقل، پارامترهای مستقیم و غیر مستقیم تاثیرگذار در این حوزه را رصد نموده و راهکارهای مورد نیاز را ارائه می‌دهد.
در کشور ایران، طبق بند (ج) ماده (۴) قانون هواپیمایی کشوری، سازمان هواپیمایی کشوری، وظیفه اعطای مجوز به شرکت‌های هواپیمایی ( ایرلاین‌ها) را بر عهده دارد؛ بر اساس بند (ب) ماده (۵) این قانون (اصلاحی ۲۵/۰۱/۱۳۶۷)، وظیفه نظارت بر ایرلاین‌ها هم برای جلوگیری از وقوع مخاطرات به این سازمان تنفیذ شده است.
به عبارتی سازمان هواپیمایی کشوری به صورت هم زمان مسئولیت اعطای مجوز به ایرلاین‌ها و بررسی سوانح آنها را بر عهده دارد، با توجه به اینکه بعضاً، سهل‌انگاری این سازمان عامل بروز سوانح است، سعی بر تحریف واقعیت در بررسی سوانح هوایی دور از انتظار نیست؛ بدیهی است که این سازمان به هیچ عنوان گزارشی علیه خود منتشر نمی‌کند.
ضرورت تشکیل نهاد مستقل ایمنی و بررسی سوانح هوایی
وقوع سوانح تکراری در خطوط هوایی کشور، ضرورت تشکیل یک نهاد مستقل ایمنی و بررسی برای ریشه‌یابی این سوانح و رفع علل وقوع آنها را نشان می‌دهد.
نهاد مستقل ایمنی و بررسی سوانح هوایی و دستورالعمل‌های آن در کشورهای متعددی نشان داده است که می‌تواند به راحتی از بروز بخش زیادی از این سوانح و تحمیل خسارات مالی و جانی جلوگیری کند؛ موضوعی که در صورت تحقق، افزایش اعتماد جامعه به ایمنی حمل‌ونقل و کاهش هزینه‌های مستقیم و غیر مستقیم حوادث و سوانح را به دنبال خواهد داشت.