سفر اگرچه هنوز در میان استان‌های کشور توزیع نشده است اما در تعطیلات چند روزه عید به یک بحران تبدیل می‌شود. آن هم در اثر سفر بیشتر تهرانی‌ها به شمال کشور. اما بحرانی که سفرهای نوروزی امسال در پی داشت این بار تنها شهرهای شمالی را در اثر سفر انبوه درگیر نکرد بلکه سیل عامل اصلی آن بحران بود.

اما از نظر مسئولان سازمان میراث فرهنگی همه چیز عالی است. حتی سفر در ایام نوروز امسال هم با رشد ۵ درصدی همراه بوده است. واقعیت اماچیز دیگری است؛ بروز بحران در سفر. سفری که بدون اطلاع دادن به مسافران نوروزی آغاز شد و ستادی که وظیفه اطلاع رسانی دارد و نام هماهنگی خدمات سفر را به خود گرفته می‌بایست اقدامی برای پیشگیری از این بحران انجام می‌داد ولی سکوت آن باعث شد مردم با تبلیغات سازمان میراث فرهنگی خود را برای سفرهای نوروزی که تا ۱۷ روز طول می‌کشید، آماده کنند.

امسال به دلیل گرانی بلیت هواپیماها، بالا بودن عوارض خارج از کشور، گران شدن تورهای گردشگری خارجی و نبود ارز مسافرتی تعداد کمتری به خارج از کشور در ایام نوروز می‌رفتند این پیش بینی بود که تا حدی درست بود و امسال آنطور که آمارهای ضد و نقیض سازمان میراث فرهنگی می‌گوید چیزی حدود ۳۷۷ هزار و ۸۹۶ نفر از کشور در ایام نوروز خارج شدند.

به همین دلایل بود که پیش بینی می‌شد استقبال از گردش در استان‌های کشورمان بیشتر شود روی همین موضوع سازمان میراث فرهنگی کار کرد و می‌خواست تا استان‌های غربی کشور گردشگران بیشتری را جذب کند. حتی رئیس سازمان میراث فرهنگی سعی داشت تا با راه اندازی قطار گردشگری مسافران را به لرستان بکشاند و به همین دلیل تبلیغ زیادی روی لرستان انجام شد.

منتها کمی دقت در هشدارهای هواشناسی و ستاد بحران می‌توانست سفر بسیاری از مردم را تلخ نکند آنها که روزهای قبل از سیل به شیراز سفر کرده بودند و می‌خواستند مدتی را آنجا بمانند و یا آنها که به لرستان و گلستان رفتند.

جلسه‌ای برای ارائه گزارش‌های دستگاه به ستاد سفر

قبل از سال جدید جلسه‌ای با حضور نمایندگان ۲۷ دستگاه عضو ستاد هماهنگی خدمات سفر برگزار شد تا هر کدام از دستگاه‌ها وظایفی که می‌بایست در طول نوروز انجام دهند را بیان کنند همان گزارشی که بارها پیش از آن در رسانه‌ها اعلام شده بود این بار در این جلسه مطرح شد.

این نمایندگان در واقع قبل از تشکیل چنین جلساتی، وظایفشان را انجام می‌دادند و می‌دهند و نیازی به ستاد هماهنگی ستادی در سازمان میراث فرهنگی برای آنها وجود نداشت کمااینکه در عید امسال نیز پس از وقوع سیل شاهد بودیم هر کدام کار خودشان را انجام دادند و این ستاد کوچک‌ترین نقشی نداشت. برخی از هتلداران خودجوش به مردم خدمات دادند که حتی در این زمینه نیز ستاد دخالتی نداشت. این از سازمان میراث فرهنگی که متولی سفر است و ستادی که می‌بایست در گردشگری آن هم در ایام نوروز نقش داشته باشد اما نداشت.

فارغ از حوزه گردشگری و سفر که در ایام نوروز خیلی از مردم را خانه نشین کرد چون تقریباً همه استان‌ها درگیر بارندگی و یا سیل بودند، همچنین جدا از آسیب‌های جدی که به زندگی مردم در استان‌هایی مانند لرستان، ایلام، گلستان و مازندران و خوزستان زده شد، در حوزه میراث فرهنگی نیز بسیاری از آثار تاریخی کشور آسیب جدی دیدند.

طبق برآورد معاونت میراث فرهنگی کشور، به ۸۰۰ اثر تاریخی حدود ۳۸۵ میلیارد تومان خسارت ناشی از سیل وارد شده است. بیشترین خسارت‌ها در استان‌های لرستان حدود ۵۰ میلیارد تومان، خوزستان حدود ۴۵ میلیارد تومان و گلستان حدود ۴۰ میلیارد تومان بوده است.

محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی کشور از عزم متولیان برای مرمت این بناهای تاریخی به خبرنگار مهر خبر داد و گفت که اگر این اعتبارات به دست ما برسد کار مرمت اضطراری بناها را آغاز می‌کنیم هر چند که الان هم مرمت چند بنا را آغاز کرده‌ایم.

استان‌هایی که بیشترین خسارت را در سیل دیدند، میراث فرهنگی شأن نیز بیشتر در خطر بود یکی از این استان‌ها لرستان است. محمدرضا محمدیان، مسئول باستان‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی لرستان گفت: با بالا آمدن آب سد سیمره، در حال حاضر ۲۰ محوطه تاریخی لرستان در حاشیه رودخانه سیمره زیر آب رفته است. به غیر از کوهدشت که بیشترین میزان خسارت را در این زمینه متحمل شده است، در سایر شهرستان‌ها نیز شاهد آب‌شستگی و رانش آثار تاریخی بودیم چنانکه یک اثر در پل دختر و دو اثر در روستای «فهره» الیگودرز که دربرگیرنده تپه و قلعه تاریخی بود، دچار ریزش شد.

مسئول باستان‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی لرستان ادامه داد: همچنین، ۵ اثر در تپه ده محسن خرم آباد، ۴ اثر در دورود، ۴ اثر همچون تپه سراب چنار در الشتر و ۲ اثر از جمله تپه شرف آباد در نورآباد با مشکلات سیل زدگی رو به رو شدند، البته آسیب ندیدند.

خسارت‌ها تنها در بخش میراث نبود

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان ایلام گفت: استان ایلام در دو مرحله با سیل روبه‌رو شد که بیش از ۱۵ درصد آثار باستانی این استان از بین رفت.

استان ایلام نیز بیش از ده میلیارد تومان خسارت در حوزه میراث فرهنگی دید. در این باره عبدالمالک شنبه‌زاده مدیرکل میراث فرهنگی استان گفت: میراث فرهنگی استان ایلام در موج اول سیل بیش از ۱۵ درصد آسیب دید، اما موج دوم سیل این آسیب‌ها را افزایش داده است. بیشترین آسیب به پل‌هایی وارد آمده است که در مسیر آب قرار داشته‌اند؛ قلعه سام و قلعه پور اشرف از آثاری هستند که در این سیل آسیب‌دیده‌اند. همچنین شهر تاریخی سیمره، پل گاومیشان و قلعه شاخ نیز تا حدودی نیاز به تعمیرات دارند.

خسارتی که سیل در عید به همراه داشت تنها در حوزه زندگی روزمره مردم و آسیب به بناهای تاریخی نبود بلکه در حوزه صنایع‌دستی و کارگاه‌هایی که بیشتر در روستاها فعالیت داشتند بالغ بر ۱۶۶ میلیارد تومان و در بخش گردشگری و زیرساخت‌های این حوزه حدود ۱۷۷ میلیارد تومان خسارت وارد شده است.

از سوی دیگر اگر بتوان دقیق‌تر حساب کرد خسارت‌ها از این رقم‌ها بیشتر خواهد شد چرا که بسیاری از مردم در زمان عید سفر می‌کنند و جبران کمبود مسافرشان در ماههای دیگر سال می‌شود اما امسال بارندگی و سیل باعث شد که حتی اگر برخی از شهرها در استانی دچار مشکل شد، مردم قصد سفر به آن استان را نکردند.

در این باره هم مصیب امیری مدیرکل میراث فرهنگی استان فارس گفته بود که تنها شیراز درگیر سیل شد اما آنقدر اخبار درباره استان فارس زیاد منتشر شد که ما گردشگران شهرهای دیگرمان را نیز از دست دادیم حتی وقتی شیراز به شرایط عادی برگشت بازهم مسافران سفرشان را کنسل کردند.

۷۷ میلیون اقامت در ۱۶ روز عید ثبت شد

همین کنسلی سفرها باعث شد تا خیلی از هتلداران نیز آسیب ببینند و با بخش نامه معاونت گردشگری خسارت ناشی از کنسلی تور و یا هتل از مسافر گرفته نشود چون بسیاری از مردم سفر را کنسل کردند و به آنها نیز آسیب وارد شد. بنابراین آسیب‌های سیل در ایام عید تنها محدود به بناها نبود بلکه انجام سفر نیز می‌توانست عوایدی نصیب فعالان این حوزه کند که در ایام عید این اقدام انجام نشد.

با همه این اتفاقات اگر دوباره برگردیم به آمارهای معاونت گردشگری در سازمان میراث فرهنگی نگاهی بیاندازیم یک نکته جالب توجه خواهد بود آن هم آماری است که ولی تیموری داده و گفته که از اولین روز تعطیلات بیش از ۷۷ میلیون و ۱۲۰ هزار اقامت شب در کل کشور تا ۱۶ فروردین ثبت شده است و اگر به‌طور متوسط بگوییم که هر نفر چهار روز را در سفر سپری کرده است، یک حساب سرانگشتی نشان می‌دهد که بیش از ۲۰ میلیون نفر امسال سفر کرده‌اند.

از صحبت‌های او این سوال به وجود می‌آید که چطور بارش باران ۲۴ استان را درگیر سیل و بارندگی کرد اما سفر در نوروز ۵ درصد رشد داشته و ۲۰ میلیون ایرانی سفر رفتند و ۱۸۳ هزار و ۲۸۵ گردشگر خارجی هم به ایران آمدند؟ این موضوع بار دیگر لزوم یک سیستم آمارگیری درست را در سازمان میراث فرهنگی اثبات می‌کند.

در هر حال امسال عید با ضررهای جانی و مالی زیادی گذشت. ضرر و بحرانی که هنوز هم ادامه دارد چه برای خانواده سیل زدگان و چه برای خانواده میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری. اما باید برای جبران این خسارت‌ها کوشید و خود را برای مقابله با پیامدهای بعد آماده کرد.